دەستەی تەندروستی نیشتیمانی چین رایگەیاند، لە شاری شەنگەھای چەند توشبوویەکی کۆرۆنا تۆمارکراون و دوای پشکنین دەرکەوتووە توشی جۆرێکی نوێی ڤایرۆسی ئۆمیکرۆن بوون کە یەکێکە لە نەوەکانی کۆرۆنا و توشبووەکانیش لە وڵاتانی دەرەوە گەڕاونەتەوە بۆ چین و مەترسی زیادبوونی حاڵەتەکانیش ھەیە.

ئاماژەی بەوەشکردووە، تیمە پزیشکییە پسپۆڕەکان لێکۆڵینەوەی وردیان لەو جۆرە نوێیەی ئۆمیکرۆن دەستپێکردووە، بەڵام تائێستا نەگەیشتوونەتە ئەو ئەنجامەی کاریگەرییەکانی بڵاوبکەنەوە کە لە جۆرەکانی تر مەترسیدارترە یاخود نا.

"سەیف بەدر" وتەبێژی وەزارەتی تەندروستی عێراق رایگەیاند، لە ٢٤ سەعاتی رابردوودا ٣٩ کەسی تر تووشی کۆلێرا بوون، کۆی گشتی توشبووانیش لە سەرانسەری عێراق بۆ ٢٠٨ حاڵەت بەرزبووەتەوە و دوو توشبووش گیانیان لەدەستداوە. 

"سەیف بەدر" روونیشیکردەوە، لە نێو توشبوواندا بە کۆلێرا ١٠٦ حاڵەت لە کەرکوک و ٥٢ لە بەغداد و ١٩ لە زیقار و لە دیالە ١١ حاڵەت تۆمارکراون، ھەروەھا لە سلێمانی ١٠ حاڵەت و لە موسەنا ٣ و لە بابل و واست و کەربەلا یەک ٢ حاڵەت و لە نەجەف یەک حاڵەت تۆمارکراوە.

فەزیلە شایب وتەبێژی رێکخراوی تەندروستی جیھانیی رایگەیاندووە ، تا ئێستا ئاماری توشبوانی ئاوڵەی مەیمون لە جیھاندا گەیشتووەتە ٥ ھەزار و ٣٢٢ کەس و حاڵەتێکی گیان لەدەستدانیش تۆمار کراوە.

ئاماری توشبوانیش لە ماوەی یەک ھەفتەدا بەرێژەی لە سەدا ٥٦ زیادیکردوە و زۆرینەی توشبوان لە وڵاتانی ئەوروپان . ھەروەھا رایگەیاندووە ، حاڵەتەکانی توشبون لە نێو منداڵان و ئەو کەسانەی بەرگری لەشیان لاوازە کەمترە .

ئەوە لەکاتێکدایە ھەفتەی رابردوو لێپرسراوانی رێکخراوی تەندروستی جیھانی رایانگەیاند ، سەرباری زیاد بونی ئامارەکانی توشبون بە ئاوڵەی مەیمون ، بەڵام تا ئێستا نەخۆشییەکە نەگەیشتووەتە ئەو ئاستەی کە بەھۆیەوە باری نائاسایی رابگەیەندرێت .

"روبا فەلاح" ئەندامی تیمی راگەیاندن لە وەزارەتی تەندروستی جەختی کردەوە لە گرنگی پابەند بوون بە دوورکەوتنەوەی کۆمەڵایەتی و بەستی دەمامک بە تایبەت لە رۆژانی جەژندا، چونکە ئامارەکانی توشبوون بە کۆرۆنا روویان لە بەرزبوونەوە کردووە. 

وتیشی تائێستا ھیچ رێنماییەکیان بۆ وەرگرتنی دۆزی چوارەمی ڤاکسین بڵاونەکردووەتەوە و رەزامەندییان لەسەر نەداوە، بەڵام وەرگرتنی سێیەم دۆزی ڤاکسین بۆ کەسانی سەروو ١٢ ساڵ رێگەپێدراوە و رێنمایی خەڵکیش دەکەن بۆ وەرگرتنی، بەتایبەت ئەو کەسانەی بەتەمەنن و نەخۆشی درێژخایەنیان ھەیە.

لە عێراق ژمارەی توشبووانی رۆژانە بە کۆرۆنا گەیشتووەتە سەروو ٢ ھەزار حاڵەت، لە کاتێکدا لە ماوەی رابردوودا چەند حاڵەتێکی کەم تۆمار دەکران. 

وەزارەتی تەندروستی عێراق بڵاویکردەوە، لە ٢٤ سەعاتی رابردوودا ٢٧٦٩ کەس تووشی کۆرۆنا بوون کە ٥٠٧ کەسیان لە ھەرێمی کوردستانن، دوو توشبوش گیانیان لەدەستداوە کە یەکێکیان لە نەجەف و ئەوەی دیکەیان لە ھەولێرە.

ئامارەکانی کۆرۆنا لەبەرزبوونەوەدان و ئاماری توشبوانی ئەمرۆ بەرزترین رێژەیە لەماوەی زیاتر لە ساڵێکدا و بەرپرسانی تەندروستیش دەڵێن، ھەڵکشانی ئامارەکان ئاماژەی دەستپێکردنی شەپۆلێکی نوێی ڤایرۆسەکەیە لە عێراق.

ڕوبا فەلاح ئەندامی تیمی ڕاگەیاندن لە وەزارەتی تەندروستی عێراق دەڵێت، سەرھەڵدانی شەپۆلێکی نوێی ڤایرۆسی کۆرۆنا لە عێراق چاوەڕوان کراو بوو، چونکە ھاوڵاتیان پابەند نین بە ڕێنماییە تەندروستییەکان و بە پێی پێویست ڤاکسینی کۆرۆنا بەکارناھێنن کە لە تەواوی ناوچەکانی عێراقدا بەردەستە.

تیدرۆس ئەدھانۆم بەڕێوەبەری گشتی تەندروستی جیھانی لە کۆبوونەوەیەکدا رایگەیاند، پێویستە بە دواداچوونی زیاتر بۆ حاڵەتەکانی توشبوون بە ئاوڵەی مەیمون بکرێت، تا ئێستاش لە جیھاندا زیاتر لە سێ ھەزار و ٢٠٠ حاڵەتی توشبوون و یەک حاڵەتی گیان لەدەستدان ھەبووە.

لە کۆبوونەوەکەدا جەختیش کرایەوە لە گرتنەبەری رێکاری زیاتر بۆ رێگری کردن لە بڵاوبوونەوەی نەخۆشییە گوازراوەکان. 

ئاوڵەی مەیمون لە مانگی ئایاری رابردووەوە بڵاوبۆتەوە و تا ئێستاش ٤٨ وڵات حاڵەتی توشبوونیان راگەیاندووە. 

وەزارەتی تەندروستی عێراق رایگەیاند، دوو حاڵەتی تووشبوون بە پەتای کۆلێرایان پشتڕاستکردووەتەوە، کە یەکێکیان لە بەغداد و حاڵەتەکەی تریش لە کەرکوک تۆمارکراوە.

وەزارەتی تەندروستی عێراق راشیگەیاند، کۆی گشتی ١٥ حاڵەتی تووشبوون بە پەتای کۆلێرا لە ھەموو عێراق، لە رێگەی پشکنینی تاقیگەییەوە پشتڕاستکراونەتەوە.

ھاوکات د.سەیف بەدر، وتەبێژی وەزارەتی تەندروستی عێراق رایگەیاند، ژمارەی حاڵەتەکانی تووشبوون بە تای خوێنبەربوون لە ھەموو عێراق، بۆ ٢٠٧ حاڵەت بەرزبوونەتەوە، کە نیوەی ئەو تووشبووانە چاکبوونەتەوە و ٣٥ تووشبوویش گیانیان لە دەستداوە.

"ھەیسەم عەبیدی" لێپرسراو لە وەزارەتی تەندروستی عێراق ڕایگەیاندووە، تیمێکی نیشتمانی بۆ کۆنترۆڵکردنی نەخۆشییە گواستراوەکان سەردانی ئەو پارێزگایانەیان کردووە کە کۆلێرای تێدا بڵاوبووەتەوە و پشتیوانی پێویستیان پێشکەش کردوون.

وتیشی، ھێشتا نەخۆشییەکە لە ژێر کۆنترۆڵدایە و پێویست بە بڵاوکردنەوەی ترس ناکات لە نێو ھاووڵاتیان، تەنھا پابەند بوون بە ڕێنماییە تەندروستییەکان بەسە.

پێشتریش وەزارەتی تەندروستی عێراق ڕایگەیاندبوو، پشکنینی پێشوەخت ھاوکار دەبێت لە خێرا چارەسەر کردنی تووشبووان، بە دووریشی نازانێت ئاماری تووشبووان ڕوو لە بەرزبوونەوە بکات.

ڕێکخراوی تەندروستی جیھانی ئاماژەی بەوەکردووە، لە دوای ساڵی نەوەدەکانەوە وەزارەتی تەندروستی و کشتوکاڵی عێراق، ھەڵمەتی ڕشاندن و شۆردنی ئاژەڵی پەیڕەوکردووە، بەو ھۆیەشەوە ساڵانە ژمارەی تووشبوون بە نەخۆشییەکە ١٠ کەس تێپەڕی نەکردووە.

ڕێکخراوەکە پێشبینی ئەوەی کردووە، لە رٍۆژانی جەژنی قورباندا بەھۆی کەمتەرخەمی و سەربڕینی ژمارەیەکی زۆر ئاژەڵ، ژمارەی تووشبوون بە تای خوێنبەربوون زیاتر تۆمار بکرێت.

نوێنەرایەتی ڕێکخراوی تەندروستی جیھانی لە عێراق ڕایگەیاندووە، بە ھاوکاری وەزارەتی تەندروستی، بە چڕوپڕی کار دەکەن، بۆ ھۆشیارکردنەوەی زیاتری ھاوڵاتیان لە مەترسی نەخۆشییەکە و ڕێگەکانی خۆپارێزی لێی.

بە گوێرەی ڕاگەیەندراوەکە، تووشبووەکە سەربازێکی سوپای ئەمریکایە لە بنکەی سەربازیی شتوتگارت لە ئەڵمانیا.

تۆڕی ھەواڵی (سی ئێن ئێن)ی ئەمریکا لە زاری وتەبێژی سوپای ئەمریکاوە لە ئەوروپا بڵاویکردەوە، دوای پشکنینی پێویست دەرکەوتووە ئەو سەربازەی ھێزەکانیان تووشی ئاوڵەی مەیمون بووە.

ئاماژەی بەوەشکردوو، دوای دەستنیشانکردنی حاڵەتەکە، یەکەی تەندروستی سوپای ئەمریکا لە شتوتگارت، سەربازەکەی جیاکردووەتەوە و لە دەرەوەی بنکە سەربازییەکە چارەسەر وەردەگرێت.

باسی لەوەشکردووە، بۆ کەمکردنەوەی مەترسی لەسەر دانیشتوانی ناوچەکە و ھێزەکانی دیکە، ھەموو ئەو کەسانە لە یەکەیەکی تایبەت جیاکراونەتەوە، کە مامەڵە و تێکەڵاویان لەگەڵ ئەو سەربازە تووشبووەدا ھەبووە.

تیدرۆس ئەدھانۆم بەڕێوەبەری گشتی ڕێکخراوی تەندروستی جیھانیی ڕایگەیاند، مەترسی بڵاوبوونەوەی نەخۆشی ئاوڵەی مەیمون لە دەرەوەی وڵاتانی ئەفریقا ڕاستەقینەیە و نابێت ئەو مەترسیە پشتگوێ بخرێت.

ئاماژەی بۆ ئەوەش کرد کە تا ئێستا زیاتر لە ھەزار حاڵەتی تووشبوون بە نەخۆشییەکە لە ٢٩ وڵاتی دەرەوەی ئەفریقا تۆمار کراوە بەڵام ھیچ حاڵەتێکی گیان لە دەستدان لەو وڵاتانە تۆمار نەکراوە.

بەڕێوەبەری گشتی ڕێکخراوی تەندروستی جیھانیی ڕاشیگەیاندووە، نەخۆشی ئاوڵەی مەیمون زیاتر مەترسی لەسەر منداڵان و ژنانی دوو گیان دروست دەکات، بۆیە بە پێویستی دەزانێت چاودێرییەکی زیاتری بڵاوبوونەوەی نەخۆشیەکە بکرێت و ڕێکاری پێویست بۆ کۆنترۆڵکردنی بگیرێتەبەر.

نەخۆشی ئاوڵەی مەیمون لە کیشوەری ئەوروپا لە تەشەنەکردندایەو  وەزارەتی تەندروستی ئیسپانیا رایانگەیاند، ٦٩ حاڵەتی نوێی توشبوون بە ئاوڵەی مەیمونیان تۆمارکردووە و کۆی گشتی توشبووان گەیشتۆتە ٢٢٥ حاڵەت، تەندروستی ئیسپانیا ھۆشداریشیدا لە بەرزبوونەوەی زیاتری توشبووان. 

ئاوڵەی مەیمون بۆ یەکەمین جار لە ساڵی ١٩٧٠ لە کۆنگۆی دیموکرات سەریھەڵدا، لە ھەردوو کیشوەری ئەفریقا و ئەوروپا لە تەشەنەکردنی بەردەوامدایە، بەڵام تا ئێستا ھیچ حاڵەتێکی گیانلەدەستدان بە نەخۆشییەکە لە ئەوروپا تۆمارنەکراوە.

"ڕوبا فەلاح" لە تیمی ڕاگەیاندنی وەزارەتی تەندروستی عێراق بڵاویکردەوە، ژمارەی تووشبووانی کۆرۆنا جێگیرە و لە ھەندێک ڕۆژدا ھیچ حاڵەتێکی گیان لە دەستدان تۆمار ناکرێت و ڕێژەی چاکبوونەوەش زۆر بەرزە، بەڵام ھێشتا مەترسی سەرھەڵدانی شەپۆلی پێنجەم ھەیە ئەگەر ھاووڵاتیان پابەندی ڕێکارەکان نەبن.

"ڕوبا فەلاح" نیگەرانیشی دەربڕی لەوەی ئاستی وەرگرتنی ڤاکسین لە کەمبوونەوەدایە و تا ئێستا ١٠ ملیۆن کەس ڤاکسینیان وەرگرتووە، ٣٥٪یان دۆزی یەکەم و ٢٥٪یاشیان ھەردوو دۆزەکەیان وەرگرتووە، لە ئێستاشدا دۆزی سێیەمیش بەردەستە و ئەوانەی تەمەنیان لە سەروو ١٢ ساڵەوەیە دەتوانن وەریبگرن.

بەریتانیا بووەتە گەورەترین ناوەندی بڵاوبوونەوەی ئاوڵەی مەیمون لە دەرەوەی کیشوەری ئەفریقا و زۆرینەی ئەو تووشبووانیش لە نێو پیاوانی ھاوڕەگەزخوازان و دوو ڕەگەزیدایە.

بەرپرسانی تەندروستی بەریتانیا داوایان لە ھاووڵاتیانی وڵاتەکەیان کردووە و خۆیان بە دوور بگرن لە ھەر مامەڵەیەک لەگەڵ ئەو کەسانەی تووشی نەخۆشییەکە بوون.

ڕێکخراوی تەندروستی جیھانیش ئاماژەی بەوەکردووە، لە ٢٠ وڵاتی جیھان کە پێشتر ھیچ حاڵەتێکی نەخۆشی ئاوڵەی مەیمونیان تێدا نەبووە، ٧٨٠ حاڵەتیان تێدا تۆمارکراوە، بەڵام تا ئێستا لە دەرەوەی کیشوەری ئەفریقا ھیچ حاڵەتێکی مردن تۆمارنەکراوە.