کوردستان
کۆچی دوایی (فریاد ھیرانی) نووسەر، رۆژنامەنووس و پێشمەرگە لەدڵەوە نیگەرانیکردین.
کاک فریاد ھیرانی نووسەرێکی بەئەزموون و قەڵەمێکی بەھەڵوێست بوو، ھەمیشە لە خزمەت نەتەوە و نیشتماندا بوو.
لەخوای گەورە داواکارم بە بەھەشتی بەرینی شادبکات و سەبووری بە بنەماڵە سەربەرزەکەی ببەخشێت.
دڵسۆزتان
بافڵ جەلال تاڵەبانی
سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان
ھێزە ئەمنییەکان ھەولێر رایانگەیاند، ئێوارەی شەممە دەنگی تەقینەوەیەک لە گەڕەکی قەڵاتی نوێ لە شاری ھەولێر بیسترا و لە چەند دەزگایەکی میدیایی وا بڵاوکرایەوە کە لە رێگەی درۆنێکی بۆمبڕێژکراوەوە ھێرشکراوەتە سەر ھەولێر.
ئاماژەیان بەوەشکردووە، بە درۆن ھێرشنەکراوەتە سەر ھەولێر ئەو دەنگەشی کە بیستراوە تەقینەوەی نارنجۆکێک بووە و دەزگا ئەمنییەکان سەرقاڵی لێکۆڵینەوەن لە رووداوەکە.
لە بەرامبەر ئەو راگەیەنراوەی ھێزە ئەمنییەکانی ھەولێر گروپی مقاوەمەی ئیسلامی بەرپرسیاریەتی خۆی لە ھێرشەکەی سەر ھەولێر راگەیاند و ئاماژەی بەوەشکردووە، لە رێگەی فڕۆکەی بێفڕۆکەوانەوە ھێرشیانکردوەتە سەر ھەولێر و بەردەوامیش دەبن لە ھێرشەکانیان.
تەندروستی سلێمانی رایگەیاند، لەچوارچێوەی ئامادەکارییەکان بۆ ھاتنی سەری ساڵی نوێ پلان دانراوە و سەرجەم تیمە تەندروستیەکان دەخرێنە حاڵەتی ئامادەباشیەوە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەو تیمانە بەسەر ئەو شوێنە گشتیانەدا دابەشدەکەن کە ھاووڵاتییان لە شەوی سەری ساڵدا روویان تێدەکەن.
دەشڵێت، لەسەری ساڵی نوێ تیمە تەندروستیەکان لەسەرجەم نەخۆشخانە و بەشی فریاکەوتنیش لەحاڵەتی ئامادەباشیدادەبن و ھاووڵاتییان دەتوانن لەکاتی حاڵەتە لەناکاوەکان سەردانیان بکەن.
پەیامنێری کوردسات نیوز لە ھەولێر، رایگەیاند، ئێوارەی ئەمڕۆ لە گەڕەکی قەڵای نوێی ھەولێر درۆنێکی نەناسراو تێکشکێندراوە و خراوەتەخوارەوە.
راشیگەیاند، خستنەخوارەوەی درۆنەکە زیانی ماددیی بە چەند دوکان گەیاندووە و بووتەھۆی شکانی پەنجەرەی دوکانەکان و دوو پاسیش زیانیان بەرکەوتووە.
بافڵ جەلال تاڵەبانی سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان راگەیەندراوێکی بڵاوکردەوە و ئاماژەی بەوەکرد، کوردستانیانی خۆشەویست لە کەرکوک، خانەقین، مەندەلی، مەخموور، نەینەوا، شەنگال و خورماتوو، پیرۆزبایی سەرکەوتنی ھەڵبژاردنتان لێدەکەم و شانازی بەو رۆحییەتە نەتەوەیی و نیشتمانییەتانەوە دەکەم کە لە رۆژی ھەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکان نیشانتاندا.
راشیگەیاندووە، دووپاتکردنەوەی کوردستانیبوونی ناوچە دابڕێنڕاوەکان و ھەڵبژاردنی یەکێتیی وەک نوێنەری راستەقینەی خۆتان، وانەیەکی مێژووییە و لەبیری ناکەین. ئەرک و بەرپرسیارێتیی ئێمەیە بەرامبەر دڵسۆزیتان وەفاداربین و بارتەقای خۆڕاگریتان، خزمەتتان بکەین. دەشڵێت، ئەوەی سەرۆک مام جەلال بۆ کەرکوکی کرد لە خزمەتکردن و قووڵکردنەوەی تەبایی و پێکەوەژیان، درێژەی پێدەدەین.
بافڵ جەلال تاڵەبانی راشیگەیاند، سوپاسی تایبەتی دەنگدەرانمان دەکەین لە ھاونیشتمانیان و سەرجەم نەتەوە و پێکھاتەکانی تر کە دەنگیاندا بە ھاوپەیمانیی کەرکوک ھێز و ئیرادەمانە، دڵنیاتان دەکەم لەجێی ئومێدی ئێوە و دڵسۆزیتاندا دەبین، ھەوڵ و شەونخونی کادرانمان لە رۆژانی بانگەشەی ھەڵبژاردن و دەنگدان بەرزدەنرخێنین.
بافڵ جەلال تاڵەبانی لە کۆتایی راگەیەندراوەکەشیدا ئاماژەی بەوە کردووە، دەبێت قۆناغی نوێی کارکردنمان، ھەنگاونان بێت بە ئاڕاستەی قووڵکردنەوەی ئاشتی و ئاوەدانیی زیاتر لە ناوچەکە، دەست بە چەپکە گوڵەکەی سەرۆک مام جەلالەوە بگرین و رێز لە ھەموو بیروبۆچوونە جیاوازەکان بگرین، پێکەوە لەگەڵ عەرەب بە شیعە و سونە، تورکمان و ھەموو نەتەوە و پێکھاتە رەسەنەکانی تر کار بکەین بۆ بنیاتنانی داھاتوویەکی گەشتر کە خەڵک چاوەڕێی خزمەتی زیاتر و ژیانێکی شایستەترمان لێدەکەن و ئێمەش بەڵێن دەدەین کە درێغی نەکەین و لەخزمەتیاندابین.
پێشەوا هەورامانی، وتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە راگەیەنراوێکدا بڵاویکردەوە، هێزێکی لە یاسا دەرچو ڕایگەیاندوە، لەڕێگەی دڕۆنەوە بارەگایەکی ئیسرائیلیان لەهەولێر بۆردومانکردوە.
ڕاشیگەیاندووە، ئەم هەواڵانەی ئەم گروپ و هێزە نایاساییانە بێ بنەمان و دورن لە ڕاستییەوە و و هیچ بارەگا و بنکەیەکی ئیسرائیل لەهەرێمدا بونی نییە،بە ئامانجگرتنی هەولێر هەرجارەی بە بیانوێک تەنیا سەرلێشێواویی ئەم گروپانە دەردەخات و کارێکی ترسنۆکانە و تیرۆریستییە.
شەھیدی سەنگەر ئەسعەد کەتۆ ئەحمەد ئەحمەد ئاغا ناسراو بە (حاجی ئەسعەد کەتۆ) ، ساڵی ١٩٤٩ لە خێزانێکی شۆڕشگێڕی و کوردپەروەرە گوندی (دولێجان کەتۆ )ی سەربە قەزای بەردەرەش سنوری پارێزگای دھۆک لەدایکبووە، قۆناغی سەرەتایی لەو گوندەخوێندووە.
خاوەن کەسایەتێکی دیار و دلسۆز خۆشەویستی دەورووبەر بووە.
ساڵی (١٩٩١ )لە سەر راسپاردەی سەرۆک مام جەلال و کاک کۆسرەت رەسول پەیوەندییکردووە بە ڕێکخستنەکانی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستانەوە، بەنھێنی نامە گۆڕینەوەیان لە نێواندا ھەبووە، خاوەن ھەڵوێستی نیشتمانی و نەتەوەیی بووە. شەھید ئەسعەد کەتۆ بە ھاوکاری برایەکی بەناوی حاجی فەیسەل کەتۆ کە ئێستا لە ژیانە پلەی جێگری لێپرسراوی مەلبەندی دھۆک ھەیە توانویەتی چەندین پلەو پۆست ببرێت دوا پلەی یٔامر بەتالیۆن بوە لەھەمان کات دەستە راستی موشیر ئیسماعیل ئاغا رەیٔیس عەشیرەتی گۆران بووە. سەرۆک مام جەلال و کاک کۆسرەت رەسول شەھید ئەسعەد کەتۆ و حاجی فەیسەل کەتۆ و بنەمالەکەیان خۆش ویستتوە چونکە بنەمالەیکی دەست و داوین پاک و خاوەن ھەلویستن بۆیەش مام جەلال زۆر باوەری پێ ھەبووە زۆرجاریش رای سپاردوە بۆ کاری نھینی چونکە پەیوەندی باشی ھەبووە لە گەل سەرۆک عەشیرەتەکانی کوردستان.
لە نزیکەوە ئاگاداری دۆخی شۆڕش بوو، بۆیە ھاوکاریی زۆری ھێزی پێشمەرگەی کردووە لە ناردنی چەک و تەقەمەنی و پێداویستیی پزیشکی و زۆر پێداویستی دیکە.
لە چارەسەرکردنی پێشمەرگەی بریندارو دابینکردنی شوێنی حەوانەوەو رەوانەکردنەوەیان بۆ ناو پێشمەرگە، کاری گەورەی یٔەنجامداوە، ھەندێکجار پێشمەرگەی برینداری سەختی رووبەڕووکراوەتەوە یٔەویش یٔایازانە دەیبردنە قوڵایی شارەکان و تا بەتەواوی چاک دەبوونەوە یٔاگاداریان بوو، پاشان رەوانەی شاخ و ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی شۆڕشی دەکردنەوە،بەشداری چەندین شۆرەش و شەری دەڤەرەکەی کردووە وەک شەری کانیلان وکارەباو بێبات و چەندین شوینی تریشز لەبەر ئەوە ببووە متمانە پێکراوی سەرکردایەتی یەکێتی و شۆڕش.
شەھید ئەسعەد کەتۆ ھەمیشە لە پێناو پێشمەرگەدا ژیانی خۆی دەخستە مەترسییەوە، پیاوێکی قارەمان و نیشتمانپەروەرو شۆڕشگێڕی دەڤەری بادینان بوو، ھەڵوێستەکانی لە پێناو خەباتی رزگاریخوازیی گەلی کورد و یٔامانجە نەتەوەییەکان، جێگەی ستایش و شانازییە.
ئەو پیاوە مەردە تا سەر وەفاداری کاروانی خەباتی کوردایەتی و رێبازی مام جەلال بوو، لە راپەڕینی ١٩٩١ لەگەڵ خزم و کەسوکارەکەی رۆڵی گرنگ و کاریگەریان بینیوە لە چالاکیی پێشمەرگانە و راماڵینی ھێزو دەسەڵاتی رژێمی بەعس لە قەزای بەردەرەش و یٔاکرێ و دەڤەری گۆرانەتی دەوروبەران.
شەھید ئەسعەد کەتۆ کە سایەتیەکی کۆمەڵایەتی و ژیرو لەسەرخۆ و ھێمن بوو، پیاوێکی ناوداری عەشیرەتی گۆرانەتی بوو، ھەمیشە لەگەڵ یٔێش و ئازارەکانی میللەتەکەی ژیاوەو خاوەنی ئامانج و تایبەتمەندی جیاواز بووە.
ئەسعەد کەتۆ لە دوای راپەڕینەوە سەرپەرشتیاری ھێزەکانی یەکێتی کردووە لە قەزای بەردەرەش ودەوروبەری، بەلێھاتوویی خۆی لە ماوەیەکی کەمدا توانی متمانەی زۆرینەی خەڵکی ناوچەکە بەدەست بھێنێت و پێگەی یەکێتی لە قەزای بەردەرەش بە گشتی و ناحیەی روڤیا و دەڤەری گۆرانەتی بەشێوەیەکی بەرچاوقایم بکات. توشی نەھامەتی زۆر بووە لەلایەن ھیزی دەسەلاتداری دەڤەرەکە بەلام ھەرگیز کۆلی نەداوە بگرە چەندین جار توشی گرتن و دەربەدەری تالان کردن بونەتەوە دواجاریش لە ژێر زەبرو زەنگی حزبی دەسەلاتی دەڤەرەکە لە رۆژێکی وەک ئەمرۆدا و پێش (٢١) ساڵ وەکو ئەمرۆ لە بەرواری (٣٠/١٢/٢٠٠٢ )شەھید دەکرێ ودەگاتە کاروانی نەمران..
ئیستاش خانەوادەی کەتۆ کە تاکە خانەوادەن لە بادینان کە خاوەن گوندێکی گەورەن ھەموویان بەردەوامن لەسەر رێبازی پیرۆزی مام جەلال خاوەنی پێگەی تایبەتی خۆیانن لە دەڤەری بادینان.
نوسین کۆسرەت فەیسەل کەتۆ
وەزارەتی دارایی ھەرێم رایگەیاند، لەئەمساڵدا توانیویانە ١٠ مووچەی فەرمانبەرانی ھەرێم دابەشبکەن، عێراقیش بۆ دابەشکردنی ئەو مووچانە تەنھا ٤ ترلیۆن و ٢٩٨ ملیار دیناری بۆ ھەرێم ناردووە ، لەکاتێکدا حکومەتی ھەرێم ساڵانە بۆ مووچەی فەرمانبەرانی پێویستی بە نزیکەی ١١ ترلیۆن دینارە.
ئەوەشی خستەڕوو، پشکی ساڵانەی ھەرێم لە یاسای بوودجە ١٦ ترلیۆن و ٤٩٨ ملیار دینارە، بەڵام بە پێوەری ئینفاقی فعلی عێراق ساڵانە تەنھا نزیکەی ٦ ترلیۆن و ٣٠٠ ملیاری بۆ ھەرێم تەرخانکردووە. راشیگەیاندووە، یەکێک لە کێشەکانی یاسای بوودجە، بڕگەی ئینفاقی فعلییە، کە بەو پێوەرە مانگانەی ھەرێم نزیکەی ٥٠٠ ملیار دینارە، لەکاتێکدا مووچەی فەرمانبەرانی ھەرێم مانگانە پێویستی بە ٩١٣ ملیار دینارە.
وەزارەتی دارایی ئاماژەی بەوەشداوە، داھاتی ناوخۆی ھەرێم، مانگانە نزیکەی ٣٢٠ ملیار دینارە و دوای لێدەرکردنی خەرجییەکانیش ئەو بڕە پارەیە نزیکەی ٢٠٠ ملیار دیناری دەگەڕێتەوە گەنجینەی وەزارەتی دارایی، بەو شێوەیەش ئەمساڵ حکومەتی ھەرێم نزیکەی دوو ترلیۆن دیناری بۆ پڕکردنەوەی کورتھێنانی مووچەی فەرمانبەرانی تەرخانکردووە.
پەیامنێری کوردسات نیوز لە برادۆست رایگەیاند، سوپای تورکیا لە سنووری برادۆستی سەر بە پارێزگای ھەولێر، سێ برایان دەستگیر کرد، کە پیشەیان ئاژەڵدارییە، دوای دەستگیرکردنییشیان ئەشکەنجەدراون و تائێستاش ئازادنەکراون.
پەیامنێری دیکەی کوردسات نیوز لە دھۆک رایگەیاند، فڕۆکە جەنگییەکانی تورکیا لەگوندی خورپنیێ سنووری ناحیەی زاویتە لە دھۆک، ئۆتۆمبێلێکی گەریلاکانی پەکەکەیان کردووەتە ئامانج، بەڵام زیانەکانی بۆردومانەکە دیارنین و ئەو گوندەشی بۆردومانکراوە، تەنھا ٤٠ کیلۆمەتر لە سەنتەری شاری دھۆکەوە دوورە.
وتیشی، بۆردومانەکە ترس و دڵەڕاوکێی لای دانیشتووانی ناوچەکە دروستکردووە، بە تایبەتی لە ئەمڕۆدا کە پشووە و بەشێکی زۆر لە ھاووڵاتییان و لە کاتی بۆردومانەکە روویان لە گوندەکە کردبوو.
دەستەی پەروەردە و فێرکردن لە ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری لە باکوور و رۆژھەڵاتی سوریا رایگەیاند، ھێرشەکانی تورکیا کاریگەری لەسەر کەرتی پەروەردە ھەبووە بە تایبەت لە ناوچە سنورییەکان و بەو ھۆیەوە ٧١٢ خوێندنگە زیانیان بەرکەوتووە و ناتواندرێت دەوامیان تێدا بکرێت و ٨٩ ھەزار و ٤١٨ خوێندکاریش لە خوێندن بێبەشبوون.
ئاماژەی بەوەشکرد، فڕۆکەکانی تورکیا بەشێوەیەکی راستەوخۆ ھێرشییان کردووەتەسەر پێنج ناوەندنی خوێندن لە جەزیرە و پڕۆسەی خوێندن بە تەواوەتی لە فورات و عەفرین راگیراوە.
ئیدارەی خۆسەر ئیدانەی بێدەنگی نێودەوڵەتی لە بەرامبەر ئەو ھێرشانە دەکەو . داوا لە دامەزراوە نێودەوڵەتییەکانی پەروەردە و فێرکردن دەکەن، بە خێرایی ھەنگاو بنێن بۆ وەستاندنی ھێرشەکانی تورکیا.
ئەمڕۆ ٢٨ی کانوونی یەکەم، ١٣ ساڵ تێدەپەڕێت بەسەر کۆمەڵکوژیی رۆبۆسکی لە سنووری پارێزگای شرنەخی باکووری کوردستان، رۆژی ٢٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠١١ لە نزیک سنوورەکانی عێراق و تورکیا، فڕۆکە جەنگییەکانی تورکیا بۆردومانی کۆمەڵێک لە ھاوڵاتیانیانی کوردیان کرد و بەھۆیەوە ٣٤ کەس کە ١٩ کەسیان مێرمنداڵ بوون گیانیان لەدەستدا.
ھەرچەندە دواتر حکومەتی تورکیا دانینا بەوەی بە ھەڵە ئەو کۆمەڵە کەسەی کردووەتەئامانج، بەڵام کەسوکاری قوربانییەکانی قەرەبوونەکردووەتەوە و بەرپرسیارانی ئەو کۆمەڵکوژییە رووبەڕووی سزای یاسایی نەکراونەتەوە.
بەڕێوەبەرایەتی رەگەزنامەی و باری شارستانی سلێمانی رایگەیاند، عەبدولئەمیر شەمەری، وەزیری ناوخۆی حکومەتی عێراق لە چەند لێدوانێکی بڕیاریداوە، تا سەرەتای مانگی ئاداری ٢٠٢٤ دەبێت ھەموو ھاووڵاتییەک خاوەنی کارتی نیشتمانی بێت و لەو وادە بەدوا کار بەھیچ بەڵگەنامەیەکی تری وەک(پێناسی باری شارستانی،ڕەگەزنامەی عێراقی)ناکرێت.
دەشڵێت، بەڕێوەبەرایەتیەکەیان پابەندە بەجێبەجێکردنی بڕیارەکە و لە دوای کۆتایی ھاتنی پشووەکانی سەری ساڵی نوێ چاوەروانی ھاتنی ڕێنمایی پێویست دەکەن بۆ جێبەجێکردنی بڕیارەکە.
ئەنسار فیرات، ئامۆزا و پارێزەری نۆشین فیرات، نەوەی شێخ سەعیدی پیران رایگەیاند، نۆشین فیرات لە پارێزگای ئەرزڕوم لەلایەن چەند پۆلیسێکی تورکیاوە دەستگیرکرا و ھۆکارەکەشی ئەوە بوو کە لە ساڵی ٢٠١٤ لە کۆبوونەوەیەکی کۆنگرێسی کۆمەڵگەی دیموکراتدا بەشداری کردووە.
وتیشی، دوای ئەوەی لێدوانی نۆشین فیراتی وەرگیرا، بە دوو مەرج ئازادکرا. مەرجەکانیش ئەوەیە کە ھەفتەی سێ ڕۆژ ئیمزا بۆ پۆلیسی تورکیا بکات و ھەموو ڕۆژێکیش ئاڵای تورکیا لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانیدا بڵاوبکاتەوە.
سەرچاوەیەکی باڵا لەنێو وەزارەتی ناوخۆی عیراق بە کوردسات نیوزی راگەیاند، لە دوای سەری ساڵ پۆلیسی کەرکوک دۆسیەی ئەمنی پارێزگاکە وەردەگرێت و پاراستنی ئەمنییەتی شارەکە رۆڵی سەرەکی پۆلیس دەبێت.
وتیشی، ھێزە سەربازییەکان لەنێو شاری کەرکوک پاشەکشە دەکەن و دەگەڕێنەوە شوێنی پێشوویان و پاراستنی سنوری شاری کەرکوک و دەوروبەری ئەرکی سوپا دەبێت .
راشیگەیاند، ژوری ئۆپراسیۆنی کەرکوک وەکو خۆی دەمێنێتەوە کە تێیدا نوێنەری ھێزەکانی پێشمەرگەی لەگەڵدا دەبێت و ھەماھەنگ دەبن لەگەڵ پۆلیس بۆ پاراستنی ئەمنیەتی شاری کەرکوک.
مەزڵوم كۆبانێ فەرماندەی هێزەكانی سوریای دیموكرات (هەسەدە) لە چاوپێككەوتنێكی تەلەفزیۆنیدا ئاماژەی بەوەكردووە، توركیا دەیەوێت هێرشبكاتە سەر رۆژئاوای كوردستان و ئەگەر ئەوەش رووبدات ئەوا بەهەموو هێزییانەوە روبەڕویان دەبنەوە.
دەشڵێت، هێرشەكانی توركیا لەمكاتەدا ئارامی ناوچەكەی تێكداوە و هەوڵەكانی لەناوبردنی داعشی-یشی لاواز كردووە.
ئەوەشی خستوەتەڕو، داوایان لە ئەمریكا كردووە لەگەڵ توركیا لەسەر هێڵ بێت و داوای لێبكات هێرشەكانی بۆسەر رۆژئاوای كوردستان رابگرێت، ئەمریكییەكان وەك پێویست فشاریان لەسەر ئەنقەرە نەكردووە بۆ راگرتنی هێرشەكانی.
لەبارەی دەستوور و پەیوەندییەكانیشیان لەگەڵ دیمەشق، فەرماندەی هەسەدە وتی، ئامانج لە دەستوری رۆژئاوای كوردستان بەڕێوەبردنی ناوچەكانیانە بە ئیرادەی دەنگی خەڵك نەك جیابوونەوە و دابەشكردنی سوریا، لەم بارەیەشەوە گفتوگۆكانیان لەگەڵ دیمەشق بەردەوامە، بەڵام نەگەیشتوون بە هیچ دەرئەنجامێك.
ئەو رێکخراوانە لە راگەیەنەراوێکی ھاوبەشدا دەڵێن، لەکاتێکدا جیھان بۆ یادەکانی سەری ساڵ خۆی ئامادە دەکات، بەڵام تورکیا لەرێگەی بۆردومانی چڕەوە تەواوی ژێرخانی رۆژئاوای کوردستان و کێڵگە نەوتییەکان و دابینکردنی وزەی بە ئامانج گرتووە و ژیانی سەدان ھەزار کەسی خستوەتە مەترسیەوە.
ئەوەشیان خستوەتەڕوو، داوا لە ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی دەکەن قەدەغەی ئاسمانی بەرامبەر ھاتوچۆی درۆنی تورکی بسەپێنێت، ھاوکات داواش لە ئەنجومەنی ئاسایش دەکەن دەستبەجێ ھێرشەکانی تورکیا رابگرێت و بە دابینکردنی ناوچەی دژەفڕین رۆژئاوای کوردستان بپارێزێت.