ئیدارەی سلێمانی لە دادگای فیدراڵی عیراق سكاڵا لەدژی حكومەتی هەرێمی كوردستان تۆماردەكات كە رێگری دەكات لە بەبانكیكردنی موچەی فەرمانبەرانی سلێمانی و هەڵەبجە.

سەرچاوەیەك لە ئیدارەی سلێمانی بە كوردسات نیوزی راگەیاند، ئیدارەی سلێمانی بەنیازە دوو سكاڵا لە دادگای فیدراڵی لە دژی حكومەتی هەرێمی كوردستان تۆماربكات كە دەیەوێت رێگری لە بەبانكیكردنی موچەی فەرمانبەران بكات.

دەشڵێت، سكاڵاكان دژی حكومەتی هەرێم و ئەو وەزیرانەیە كە دەیانەوێت رێكار دژی ئەو بەڕێوەبەرایەتیانە بگرنەبەر كە بەبانكیكردنی موچەی فەرمانبەرانی سلێمانی و هەڵەبجە بكەن.

لە ئەمڕۆوە دابەشكردنی پارەی گەنمی جوتیارانی سنوری پارێزگای سلێمانی دەستیپێكرد و تا سەرەتایی مانگی داهاتوو بەردەوام دەبێت كە بڕەكەی ٢٠ ملیار دینارە.

نەسرین ئەحمەد بەڕێوەبەری سایلۆكانی سلێمانی بە كوردسات نیوزی راگەیاند، ئەو جوتیارانەی گەنمیان ڕادەستی سایلۆی سلێمانی كردووە، ئەمڕۆ پارەی گەنمیان بەسەردا دابەشدەكرێت.

وتیشی، بڕی ٢٠ ملیار دینار پارەی گەنمی جوتیاران گەیشتووە و لە شەش سایلۆی سنوری سلێمانی دەست بە دابەشكردنی دەكرێت.

ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد، بەمەبەستی ئەوەی قەرەباڵغی لەسەر بانكەكان دروستنەبێت و جوتیاران بەشێوەیەكی ئاسان پارەكانیان وەربگرن، دابەشكردنی ئەو پارەیە تا 1ی تشرینی دووەم بەردەوامدەبێت.

چەند ناوچەیەكی پارێزگای شرناخی باكوری كوردستان، بە ناوچە سەربازی و قەدەغەكراو راگەیەندرا.

پارێزگاری شرناخ رایگەیاند، بەمەبەستی پاراستنی ماڵی هاوڵاتییان و رەخساندنی كەشێكی ئارام هەموو ڕێوشوێنێكی پێویست دەگرنەبەر، لەو چوارچێوەیەشدا بەپێی ماددەی تایبەت بە یاسای ناوچە ئارام و ناوچە سەربازییە قەدەغەكراوەكان، بڕیاردرا لە ئەمڕۆوە تا ١٢ی تشرینی دووەمی داهاتووە، ناوچەكانی چیای گابار، چیای جودی، دۆڵی بەستلەر، چیای كورت، تەختەڕەش، خوسرەوە پاشا، چیای ئینجەبەل، فەراشین، ئاڵتون داغ، لە پارێزگای شرناخ بە ناوچەی ئەمنی تایبەت رابگەیەندرێت.

پارێزگاری شرناخ داواشی لە هاووڵاتیان كردووە، بە ڕۆژ و بەشەو بۆ پاراستنی گیان و ماڵیان، بەبێ مۆڵەت خۆیان لە چوون بۆ ئەو شوێنانە بە دووربگرن.

وەفدی یەکێتی ھاوردە و ناردنکارانی ھەرێمی کوردستان سەردانی پارێزگای خوزستانیان لە ئێران کرد و تاوتوێی پەیوەندییە بازرگانییەکان و دەرفەتەکانی سەرمایەگوزاری و وەبەرھێنانیان کرد.

لەسەر بانگھێشتی رەسمی ژووری بازرگانی و پیشەسازی پارێزگای خوزستان، وەفدێکی یەکێتی ھاوردە و ناردنکارانی ھەرێمی کوردستان و ژمارەیەک لە بازرگانان سەردانی ئەو پارێزگایەیان کرد و پرۆتۆکۆڵێکی لێکتێگەیشتنی دوولایەنە ئیمزا کرا، بەمەبەستی ئاڵوگۆڕی بازرگانی نێوان ھەردوولا.

لەو سەردانەدا چالاکی دوولایەنەی ژووری بازرگانی و پیشەسازی ئەھواز و یەکێتی ھاودرە و ناردنکاران بە بەڕێوەچوو تاکو بازرگانانی ھەردوولا بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ لەگەڵ یەکتری دابنیشن و بتوانن لە نزیکەوە گفتوگۆ لەسەر بەرھەم و خواستەکانی یەکتر بکەن.

لیژنەی دارایی ئەنجومەی نوێنەران رایگەیاند، بە تەوتینکردنی موچەی موچەخۆرانی سلێمانی، وەزارەتی دارایی عیراق پابەند دەبێت بە ناردنی موچەکانیان ھاوشێوەی موچەخۆرانی پارێزگاکانی عیراق.

موعین کازمی ئەندامی لیژنەی دارایی ئەنجومەنی نوێنەران لە لێدوانێکی رۆژنامەوانیدا ئاماژەی بەوەدا، بەبانکیکردنی موچەی موچەخۆرانی سنووری سلێمانی، وەزارەتی دارایی فیدراڵ پابەنددەبێت بە ناردنی موچەی ئەو موچەخۆرانە، ھاوشێوەی موچەخۆرانی پارێزگاکانی دیکەی عیراق.

ئەوەشی خستەڕوو، بەبانکیکردنی موچە، کێشەی دواکەوتن و دابەشنەکردنی موچەی موچەخۆرانی ھەرێمی کوردستان چارەسەردەکات.

ئەو پەرلەمانتارە وتیشی، داوایان لە دەسەڵاتدارانی ھەولێر و دھۆک کردووە، ھاوشێوەی سلێمانی بە روونی و شەفافی، لیستی موچەی موچەخۆران و داتاکانیان ئامادەبکەن و رادەستی بەغدادی بکەن، بە مەبەستی پەرەپێدانی متمانەی نێوان ھەردوولا و دابەشکردنی موچە لەکاتی خۆیدا.

وەزارەتی کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئاوی حکومەتی ھەرێمی کوردستان و پەیمانگای گەشەپێدانی بازرگانی ھەرێمی مورسیا لە وڵاتی ئیسپانیا کاری بەیەکەوەی ئەنجام دەدەن.

ئەمڕۆ لەمیانەی سەردانە رەسمییەکەی بۆ ئیسپانیا، بێگەرد تاڵەبانی وەزیری کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئاو، بریکاری وەزارەت و دارەوان حاجی حامید نوێنەری حکومەتی ھەرێمی کوردستان لە ئیسپانیا و پورتوگال، سەردانی پەیمانگای گەشەپێدانی کشتوکاڵ و بازرگانی ھەرێمی مورسیایان کرد و لەلایەن سەرۆکی پەیمانگا خواکین گۆمێز و تیمەکەی پێشوازی لێکرا.

لە دیدارەکەدا پڕۆژەکانی ھاریکاری داھاتووی نێوان ھەردوو ھەرێم لە بوارە ھاوبەشەکانی وەک داھێنانی کشتوکاڵی، کەرتی خۆراکی کشتوکاڵی، ئاو و وزەی نوێبووەوە، ئاژەڵداری، سامانی ماسی و ڕاھێنانی کشتوکاڵی تاوتوێ کرا.

ھەروەھا بڕیاردرا تیمێکی ھاوبەش لە نێوان ھەردوولا پێکبھێنرێت بۆ پەرەپێدانی کەرتی کشتوکاڵ و بازرگانی نێوان ھەردوولا.ەپێدانی بازرگانی هەرێمی مورسیا لە وڵاتی ئیسپانیا کاری بەیەکەوەی ئەنجام دەدەن.

وەزارەتی دارایی حکومەتی ھەرێمی کوردستان، لیستی موچەی مانگی تشرینی یەکەمی موچەخۆرانی بە ئەلیکترۆنی و کاغەز رادەستی بەغداد کرد.

سەرچاوەیەک لە وەزارەتی دارایی فیدراڵ بە کوردسات نیوزی راگەیاند، دوای چارەسەرکردنی کێشە ھونەرییەکانی لیستی موچەی موچەخۆران، رۆژی یەکشەممەی رابردوو وەزارەتی دارایی ھەرێم، لیستی موچەی مانگی تشرینی یەکەمی بە ئەلیکترۆنی رادەستی بەغداد کردووە، ئەمڕۆش نوێنەری وەزارەتی دارایی ھەرێم لیستی موچەکەی بە کاغەز رادەستی وەزارەتی دارایی فیدراڵ کردووە.

ماوەی چەند مانگێکە بەھۆی چارەسەرکردنی کێشە ھونەری و تەکنیکییەکانی ناوی لیستی مووچەی مووچەخۆرانەوە، وەزارەتی دارایی ھەرێم دوادەکەوێت لە ناردنی لیستی موچە بۆ بەغداد و بەوھۆیەوە، دابەشکردنی موچەی موچەخۆرانی ھەرێم دوادەکەوێت.

سەرۆکی فراکسیۆنەکانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق بۆ تاوتوێکردنی ئەو ٣ پڕۆژە یاسایە کۆبوونەوە کە دەنگدان لەسەریان دواخرا و پەرلەمانتارانی سوننە رەزامەندیان دەربری بە مەرج دەنگ  لەسەر پرۆژە یاسای گەڕانەوەی خاوەندارێتی زەوی لە ناوچەی جێناکۆکەکان بدەن .

پەیامنێری کوردسات نیوز رایگەیاند، شەوی رابردوو سەرۆکی فراکسیۆنەکانی نێو ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق بە ئامادەبوونی خالید شوانی وەزیری داد و محەمەد تەمیمی وەزیری پلاندان لە ماڵی موحسن مەندەلاوی سەرۆکی کاتی ئەنجومەنەکە، بۆ تاوتوێکردنی پرۆژەی یاسای گەڕانەوەی خاوەندارێتی زەوی لە ناوچەی جێناکۆکەکان کۆبوونەتەوە.

وتیشی لەکۆبوونەوەکەدا نوێنەرانی پێکھاتەی سوونە رازی بوون بە دەنگدان لەسەر پرۆژە یاسای گەڕانەوەی خاوەندارێتی زەوی لە ناوچەی جێناکۆکەکان و تێپەڕاندنی ،  بەو مەرجەی پرۆژە یاساکە بەو شێوەیە تێپەڕێندرێت کە لە حکومەتەوە رەوانەی ئەنجومەنی نوێنەران کراوە و ھیچ ماددە و بڕگەیەکی بۆ زیاد نەکرێت.

پەیامنێری کوردسات نیوز باسی لەوەشکرد، ھەر لەکۆبوونەوەکەدا بەشێوەیەکی سەرەتایی لایەنە کوردییەکان رازیبوون بەوەی لە  دانیشتنی داھاتووی ئەنجومەنی نوێنەراندا،  ھەرسێ پرۆژە یاسای گەڕاندنەوەی خاوەندارێتی زەوی لە ناچە جێناکۆکەکان و یاسای باری کەسێتی و یاسای لێبوردنی گشتی، بخرێتە یەک پاکێج و دەنگی لەسەر بدرێت و تێبپەڕێندرێت.

رۆژی یەکشەممە ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق کۆبووەوە و دەنگدانی لەسەر پرۆژە یاساکانی گەڕانەوەی خاوەندارێتی زەوی لە ناوچەی جێناکۆکەکان بۆ جوتیارانی کورد و باری کەسێتی و یاسای لێبوردنی گشتی دواخست.

کۆمیسیۆن راگەیاندنی ئەنجامی کۆتایی ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستانی دواخست، بڕیارە لە چەند رۆژی داھاتووشدا ئەنجامی کۆتایی رابگەیەنرێت.

سەرچاوەیەک لە کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکانی عیراق بە کوردسات نیوزی راگەیاند، لە ئێستادا ئەنجومەنی کۆمیسیاران لە ھەولێر، بۆ پێداچونەوە بە ئەنجامەکانی ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردسات و ئەو سکاڵایانەی کە تۆمارکراون.

وتیشی، بڕیاربوو ئەمڕۆ ئەنجامی کۆتایی رابگەیەنرێت بەڵام بەھۆی چەند ھۆکارێکەوە راگەیاندنی ئەنجامی کۆتایی ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان دواخرا و لە چەند رۆژی داھاتوودا و بە ئەگەرێکی زۆریشەوە رۆژی چوار شەممەی داھاتوو ئەنجامەکان لە ھەولێرەوە رادەگەیەنرێت.

پێشوتر کۆمیسیۆن رایگەیاندبوو، لە کاتی راگەیاندنی ئەنجامی کۆتایی ھەڵبژاردن لایەنەکان و کاندیدەکان دەتوان لە ماوەی سێ رۆژدا تانەکانیان بگەیەنە کۆمیسیۆن.

رۆژی ٢١ی ئەم مانگە دوای ٢٤ سەعات لە تەواوبوونی ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان، کۆمیسیۆن ئەنجامی بەرایی ھەڵبژاردنی راگەیاند.
 

دەزگای شەھیدانی عیراق رایگەیاند لەگەڵ وەزارەتی شەھیدانی ھەرێم ھەماھەنگی دەکات بۆ دانانی میکانیزمی تایبەت بە سودمەندبوونی شەھیدانی پێشمەرگە لە یاسای نوێی شەھیدان.

عەبدولئیلاھـ نائیلی سەرۆکی دامەزراوەی شەھیدانی عیراق بە رۆژنامەی سەباحی راگەیاندووە، بەپێی دواین ھەمواری یاسای دامەزراوەی شەھیدان کە ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق پەسەندیکردووە، یاساکە سەرجەم ئەو شەھیدانەی ھێزەکانی پێشمەرگەش دەگرێتەوە کە لە دەرەوەی سنوری ھەرێمی کوردستان شەھید بوون وەک لە سنوری پارێزگاکانی کەرکوک و سەڵاحەدین و دیالە و نەینەوا و ناوچەکانی تری ژێر دەسەڵاتی حکومەتی عیراق.

وتیشی، بۆ راییکردنی مامەڵە و تۆمارکردنی ناوی ئەو شەھیدانەی ھێزەکانی پێشمەرگە، لە ھەماھەنگی و پەیوەندیدان لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەکان بەتایبەتیش وەزارەتی کاروباری شەھیدان و ئەنفالکراوانی ھەرێمی کوردستان.

ھاوسەرۆکی گشتی دەمپارتی رایگەیاند، دەبێت کورد و تورک لەسەر بنەمای دیموکراتی پێکەوە بژین، سەرۆکی گشتی مەھەپەش دەڵێت، خۆشەویستی کورد و تورک بۆ یەکتر ئەرکێکی ئایینی و سیاسیە.

تونجەر باقرخان ھاوسەرۆکی گشتی پارتی یەکسانی و دیموکراسیی گەلان(دەم پارتی) لە کۆنگرەی ئاسایی پارتی سۆسیالیستی بندەستان لە ئەنکەرە رایگەیاند، سیستەمی سەرمایەداری چیتر توانای خۆڕاگری نییە و سەرچاوەی قەیرانەکانی تورکیا و جیھانە.

وتیشی، دەبێت مێژوی کوردان و تورک لەسەر بنەمای دیموکراتی پێکەوە بژین، چونکە کاتێک کورد قازانج دەکات، ھۆکارە بۆ قازانجی تورکیش، دواجار گەلانی تورکیا قازانج دەکات لەو پێکەوەژیانە، چاوەڕانی ئاشتی و چارەسەرییان لەکەس نییە و یەکڕیزیان ھۆکاری چارەسەری دیموکراتیکانەی پرسی کوردە.

ھاوکات دەوڵەت باخچەلی سەرۆکی گشتی مەھەپە لە سیمپۆزیەمێکدا کە لەلایەن وەقفی لێکۆڵینەوەی ستراتیژی زانستە سیاسییەکانی تورک سازکرابوو رایگەیاند، خۆشەویستی کورد و تورک بۆ یەکتر ئەرکێکی ھەم ئایینییە و ھەم سیاسییە، 

وتیشی: لەو باوەڕەدایە ھەموویان دەست لەناو دەستی یەکتر، دەتوانن لە سەدەی نوێی تورکیادا بگەن بە تورکیایەکی بێ تیرۆر و سەرکەوتوو و خاوەنی ئارامی و خۆشگوزەرانی.

 

پۆلیسی سلێمانی دەستگیرکردنی چوار تۆمەتباری بە تۆمەتی دزینی ٢٠٠ ملیۆن دینار و بڕێک زێڕ راگەیاند. 

پۆلیسی سلێمانی لە راگەیەنراوێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، دوای ئەوەی ھاووڵاتییەک سکاڵای تۆمارکرد کە لە ماڵەکەی بڕی ٢٠٠ ملیۆن دینارو بڕێک ئاڵتونی لێدزراوە، لێکۆڵینەوە دەستپێکرد و دوای وەرگرتنی رەزامەندی دادوەر توانرا چوار تۆمەتبار لە چەمچەماڵ بدۆزرێنەوە و دەستگیربکرێن و لەکاتی دەستگیرکردنیشیاندا بڕێک دۆلاریشیان پێ بووە.

دەشڵێت، تۆمەتباران لە دایکبووی ١٩٩٧ بۆ ١٩٩٩ بوون و دانیان بە تاوانەکەیاندا ناوە و لە ئێستادا بەپێی ماددەی ٤٤٣ راگیراون و لە ژێر لێکۆڵینەوەدان.

 

وەزارەتی دارایی هەرێم رایگەیاند، ٢٠ی مانگی داهاتوو كۆتا وادەیە بۆ تۆماری بایۆمەتری موچەخۆران و دوای ئەو وادەیە هەر كەسێك تۆماری بایۆمەتری نەبێت موچەكەی لە بەغدادەوە رادەگیرێت.

وەزارەتی دارایی و ئابوری حكومەتی هەرێمی كوردستان لە راگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، بەپێی ئەو رێككەوتنەی لەگەڵ  وەزارەتی دارایی عیراق كراوە پێویستە هەموو موچەخۆر و فەرمانبەر و خانەنشین و خاوەن پێداویستی تایبەت و وارسی شەهیدانەی تائێستا  یو پی ئێنیان نییە و خۆیان لە سیستەمی بایۆمەتری تۆمار نەكردووە پێویستە تا ٢٠ی ١١ خۆیان تۆمار بكەن. 

دەشڵێت، خۆتۆماركردن لە سیستەمی بایۆمەتی هەموو ئەو و مووچەخۆرانەش دەگرێتە كە بەهۆكاری جیاواز لەدەرەوەی وڵاتن، یان لە مۆڵەتی بێ مووچە و خوێندندان.

وتیشی، هەر كەسێك موچەخۆری حكومەتی هەرێم بێت و تا ٢٠ی ١١ كۆدی بایۆمەتری نەبێت، ئەوا لەلایەن وەزارەتی دارایی عیراقەوە موچەكەی رادەگیرێت و خۆی بەرپرسیار دەبێت.
 

وەزارەتی دارایی ھەرێم لیستی موچە مانگی ١٠ی بە ئەلیکترۆنی رەوانەی بەغداد کرد، بڕیارە سبەینێش لیستەکە بە دەستی رادەست بکات.

سەرچاوەیەک لە وەزارەتی دارایی ھەرێم بە کوردسات نیوزی راگەیاند، دوای چارەسەرکردنی کێشە ھونەرییەکانی لیستی مووچەی مووچەخۆرانی ھەرێم، ئەمڕۆ لیستی موچەی مانگی ١٠ بە ئەلیکترۆنی رەوانەی وەزارەتی دارایی بەغداد کراوە.

وتیشی، سبەینێ نوێنەری وەزارەتی دارایی ھەرێم، لیستی موچەی مانگی ١٠ بەدەستی لە لایەن دەگەیەنێتە وەزارەتی دارایی فیدراڵ.
 

راوێژكاری ئاسایشی نیشتمانی عیراق گەیشتە هەولێر و لەگەڵ وەزیری ناوخۆی حكومەتی هەرێم كۆبوەوە.

نووسینگەی راگەیاندنی قاسم ئەعرەجی راوێژكاری ئاسایشی نیشتمانی لە راگەیەندراوێکدا دەڵێت، لەژێر ڕێنمایی فەرماندەی گشتیی هێزە چەكدارەكان، قاسم عەرەجی سەردانی هەولێری كردووە.

بەپێی میدیا عیراقیەكان، سەردانەكە هاوكاتە لەگەڵ پەرەسەندنی ئۆپراسیۆنە سەربازییەكانی توركیا لەناو خاكی هەرێم.

چوارشەممەی رابردو محەمەد شیاع سودانی لەگەڵ ئەنجومەنی وزاری ئاسایشی نیشتمانی بۆ تاوتوێكردنی دۆخی ئەمنی كەرتی سنوری نێوان عیراق و توركیا كۆبوەوە، بەتایبەت دوای هێرشە چەكدارییەكەی ئەنكەرە لەلایەن پەكەكەوە.

لە بەرانبەریشدا فڕۆكەكانی توركیا هێرشەكانیان بۆسەر خاكی هەرێم زیادكردووە بەتایبەت لە ناوچەكانی خواكورك، چیای گارە، قەندیل و شنگال.

سبەینێ دەستبە دابەشکردنی یەکەمین موچەی مامۆستایانی گرێبەست دەکرێت و لە چەند رۆژێکدا موچەی سەرجەم پەروەردەکان دابەشدەکرێت.

عەلی رەئوف، نوێنەری مامۆستایانی گرێبەست بە کوردسات نیوزی راگەیاند، بڕیارە سبەینێ یەکەم موچەی مامۆستایانی گرێبەست دابەشبکرێت، کە مووچەی مانگی ئەیلولە.

ئەوەشی خستەڕوو، دابەشکردنی موچەی مانگی ئەیلول لە سنووری پەروەردەی چەمچەماڵەوە دەستپێدەکات و لە ماوەی چەند رۆژێکدا لە تەواوی پەروەردەکان موچەکە بەسەر مامۆستایانی گرێبەستدا دابەشدەکرێت.

ئاماژەی بەوەشدا، بڕیارە موچەی مانگی تشرینی یەکەمی مامۆستایانی گرێبەست لەگەڵ وەزارەتی پەروەردە دابەشبکرێت.

وتیشی، چاوەڕوان دەکرێت کۆتاییەکانی مانگی تشرینی دووەم شایستە داراییەکانی مامۆستایانی گرێبەست بۆ مانگەکانی ئاب و تەممووز پێکەوە دابەشبکرێت.