ئەمڕۆ ھەینی ١-١٢-٢٠٢٣ لە میانەی کۆنفرانسەکەدا، کە سەرۆک و سەرکردەکانی زیاتر لە ١٨٠ وڵات بەشدارن تێیدا، سەرۆککۆماری عێراق وتەیەکی پێشکەشکرد و تێیدا جەختیکردەوە لەوەی پێویستە دەرئەنجامەکانی کۆنفرانسی دوبەی بۆ کەشوھەوا، گشتگیر و ھاوسەنگ و دادپەروەرانە بێت لەڕووی ھەڵسەنگاندن و ئامانجی جیھانی بۆ خۆگونجاندن لەسەر بنەمای بەرپرسیارێتی ھاوبەش، بەڵام جیاواز و بەپێی توانا و بارودۆخی نیشتمانی ھەر وڵاتێک بۆ بەدیھێنانی گواستنەوەیەکی دادپەروەرانە و یەکسان بەرەو وزەی پاک و نوێبوەوە و بەردەوام و زیادکردنی ئاستی خۆگونجاندن لەگەڵ گۆڕانی کەشوھەوا بەڕەچاوکردنی پێویستی وڵاتە تازە گەشەکردووەکان لە دەستگەیشتن بە دارایی بۆ گۆڕانی کەشوھەوا و بونیادنانی توانا و گواستنەوەی تەکنەلۆژیا.

ھەروەھا سەرۆککۆمار رونیکردەوە، عیراق یەکێکە لەو وڵاتانەی رێژەی بڵاوبونەوەی گازەکانی گەرمبونی زەوی-یان کەمە، بەڵام یەکێکە لە وڵاتە لاوازەکانی جیھان بەرامبەر گۆڕانی کەشوھەوا بەتایبەتی لە کەرتی ئاو و کشتوکاڵدا، لەم چوارچێوەیەشدا وڵات روبەڕوی قەیرانێکی زۆر گەورەی ئاو بوەتەوە، ئەویش بەھۆی کەمبونەوەی گەیشتنی ئاو لە وڵاتانی سەرچاوەی ئاوەکانەوە و کاریگەری گۆڕانی کەشوھەوا و شێوازی ئاودێری کۆنە، کە بۆتەھۆی ھەڕەشە لەسەر کلتوری شارستانی و  ئێستا و ئایندەی نەوەکانی داھاتومان. 

ھاوکات ئاماژەیکرد بە پێویستی پێکھێنانی کۆمەڵەیەکی ھەرێمی لە ھەشت وڵاتەکەی کەنداو بۆ روبەڕوبونەوەی مەترسییەکانی گۆڕانی کەشوھەوا، جەختیشیکردەوە لەسەر گرنگی ھەوڵدانی زیاتر بۆ کارکردنی پێکەوەیی وەک یەک گروپی دانوستاندن و خاوەن ھەڵوێستی یەکگرتوو بۆئەوەی ئاستەنگەکانی داھاتووی کەشوھەوای ناوچەکە بۆ جیھان بخەنەڕو ھەروەھا مافی گەلەکانیان مسۆگەر بکەن.

دەقی وتەکەی سەرۆککۆماری عێراق...

خاوەن شکۆ و سەرۆک و خاوەن پایە و سەرکردەکان

سڵاوی خودای گەورەتان لێبێت... 

جوانترین سڵاو و رێزی عیراق-تان پێشکەش دەکەم، وڵاتی میزۆپۆتامیا، لانکی شارستانییەتە مرۆییەکان کە یاسا و زانست و زانیاری پێشکەشکرد، یەکەمین سەرزەمین بوو یاساکانی بە سودوەرگرتن لە کلتوری سروشتی لە روبارە گەورەکانی دیجلە و فورات  داڕشت، کە ئەمڕۆ بەھۆی چەندین کاریگەرییەوە لەوانە گۆڕانی کەشوھەوا، ھەڕەشەی وشکبون و کەمبونەوەی ئاستی ئاویان لەسەرە.

عیراق یەکێکە لەو وڵاتانەی رێژەی بڵاوبونەوەی گازەکانی گەرمبونی زەوی-یان کەمە، بەڵام یەکێکە لە وڵاتە لاوازەکانی جیھان بەرامبەر گۆڕانی کەشوھەوا بەتایبەتی لە کەرتی ئاو و کشتوکاڵدا، لەم چوارچێوەیەشدا وڵات روبەڕوی قەیرانێکی زۆر گەورەی ئاو بوەتەوە، ئەوەی ئەمڕۆ بەدەستییەوە دەناڵێنین بەھۆی کەمبونەوەی گەیشتنی ئاو لە وڵاتانی سەرچاوەی ئاوەکانەوە و کاریگەری گۆڕانی کەشوھەوا و شێوازی ئاودێری کۆنە، کە بۆتەھۆی ھەڕەشە لەسەر کلتوری شارستانی و ئێستا و ئایندەی نەوەکانی داھاتومان، باشترین بەڵگەش بۆ ئەمە وشکبونی زۆنگاوەکانی باشوری عیراقە، کە لە لیستی کەلەپوری جیھانیدا تۆمارکراون. 

لێکەوتەکانی خراپی کەشوھەوا لە عیراقدا وەک بەرزبونەوەی پلەکانی گەرما بۆ بەرزترین ئاست و کەمبونەوەی باران بارین، کاریگەرییان ھەیە لەسەر فراوانبونی رووبەری وشکەساڵی و بە بیابانبون و کەمبونەوەی زەوییە کشتوکاڵییەکان و خراپبونی زەوی و زیادبونی زریانی خۆڵبارین و لەدەستدانی سەرچاوە سروشتییەکان، ئەمانەش ھەمویان بونەتەھۆی ھاتنەئارای ئاستەنگە ئابورییەکان، کە زیادبونی ھەژاری و زیادبونی رێژەی ئاوارەبونی ناوخۆیی و کۆچکردن بۆ دەرەوەی وڵاتی لێکەوتۆتەوە.

ململانێی پەیوەندیدار بە ئاو نوێ نییە و دۆخی عیراق وەک وڵاتێک کە ئاوی تێدەڕژێت، دەگمەن نییە، بەڵام بۆ دڵنیابوون لە دابەشکردنی دادپەروەرانەی ئاو، داوا دەکەین گفتوگۆکانتان لەبارەی لەدەستدان و زیانەکان لە مافە دادپەروەرانەکانی وڵاتانی خوارەوەی روبارەکان لەخۆ بگرێت بۆ دڵنیابوون لە ئاسایشی ئاویان، چونکە بەبێ ئاسایشی ئاوی، ئاسایشی خۆراک بوونی نییە.
لێرەدا ئاماژە بەوە دەکەین، کە باپیرانمان لە میزۆپۆتامیا چییان کردووە، ٤٥٠٠ ساڵ لەمەوبەر چارەسەری ئەم کێشەیەیان دۆزییەوە بە ئەنجامدانی یەکەم رێککەوتن بۆ دابەشکردنی سەرچاوەکانی ئاو لەڕێگەی دانوستانەوە. ئەمڕۆش ئێمە لەسەرئاستی جیھانی بەدوای ھەمان چارەسەردا دەگەڕێین لەڕێگەی کۆمەڵێک رێککەوتنەوە، کە دواھەمینیان پەیماننامەی پاراستن و بەکارھێنانی بەردەوامی ئاوی تێپەڕیوە، کە کاردەکەین بۆ پەسندکردنی و چالاککردنی بە زووترین کات. 

عیراق لەم بابەتەدا دواکەوتوە، چونکە تا ساڵی ٢٠٠٩ بەشداری لە رێککەوتننامەی کەشوھەوادا نەکردوە، ئەوەش بەھۆی پشتگوێخستنی ژینگە بوە لەلایەن رژێمی پێشوەوە، بەڵام ئێمە سورین لەسەرئەوەی بە ھەنگاوی خێرا بەرەو پێشەوە بڕۆین بۆئەوەی ئەرکی سەرشانمان جێبەجێ بکەین.

عیراق بەڵگەنامەی بەشداریی نیشتمانیی دیاریکراوی (NDC) پێشکەشکرد بۆئەوەی ببێتە سیاسەتێکی باڵا بۆ پەرەپێدانی خۆڕاگری بەرامبەر گۆڕانی کەشوھەوا، کە پلانی داھاتومان دادەڕێژێت بۆ کەمکردنەوە و خۆگونجاندن و بەدیھێنانی ئامانجەکانی پەرەپێدانی بەردەوام لە ساڵی ٢٠٣٠دا.

لەم چوارچێوەیەدا ئامادەکردنی دووەم راپۆرتی راگەیەندراوی نیشتمانی لەسەر گۆڕانی کەشوھەوا و راپۆرتی نوێکراوەی ھەر دوو ساڵ جارێک لەسەر لیستی بڵاوبونەوەی گازەکان لە عیراقدا ئامادە دەکرێت، کە رەنگدانەوەی پابەندبونێکی ئاشکرای عیراقە لە بەشداریکردنی جیھان لە پابەندبونە ژینگەییەکانی. 

لەم روانگەیەوە، حکومەتی عیراق، رێوشوێنی خێرای جێبەجێکاری لە ئەستۆگرتوە بۆ ئەنجامدانی پڕۆژەکانی وزەی پاک و نوێبوەوە، ھەروەھا بۆ کەمکردنەوەی دەردانی گازی پەیوەست بە بەرھەمھێنانی نەوت و راگرتنی سوتانی گاز و سودوەرگرتن لێی تا گەیشتن بە نەھێشتنی دەردانی گازی پەیوەست لەساڵی ٢٠٣٠دا، سەرەڕای کەمکردنەوەی دەردانی گازی گەرمکەرەوەکان لە سیستمی کارەبادا لە رێی باشترکردنی توانای.

متمانە و باوەڕی تەواومان ھەیە، کە دەرئەنجامەکانی کۆنفرانسی دوبەی بۆ کەشوھەوا، گشتگیر و ھاوسەنگ و یەکسان دەبێت بۆ ھەموو وڵاتان بەتایبەتی لە بابەتەکانی ھەڵسەنگاندنی جیھانی، گواستنەوەی دادپەروەرانە، سندوقی لەدەستدان و زیانەکان، ئامانجی جیھانی بۆ خۆگونجاندن لەسەر بنەمای بەرپرسیارێتی ھاوبەش، بەڵام جیاواز بەگوێرەی توانا و بارودۆخی نیشتمانی ھەر وڵاتێک بۆ بەدەستھێنانی گواستنەوەیەکی یەکسان و دادپەروەرانە بەرەو وزەی پاک و نوێبوەوە و بەردەوام و نەرمی نواندن بۆ خۆگونجاندنی زیاتر لەگەڵ گۆڕانی کەشوھەوا بە لەبەرچاوگرتنی پێویستیی وڵاتانی تازە گەشەسەندو بۆ دەستڕاگەیشتن بە کۆمەکی پەیوەست بە کەشوھەوا و بونیادنانی تواناکان و گواستنەوەی تەکنەلۆژیا.

سەبارەت بە ناوچەکەمان، عیراق و وڵاتانی دراوسێی لە کەنداو لە ھێڵی پێشەوەن بۆ روبەڕوبونەوەی کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوھەوا. تەنانەت ئەگەر جیھان بتوانێت ئامانجەکانی رێککەوتننامەی پاریس بەدەستبھێنێت و بەرزبونەوەی تێکڕای پلەی گەرما سنورداربکات بۆ ژێر دوو پلە، بەرزبوونەوەی پلەی گەرما بەتایبەتی لە کەناراوەکانی کەنداو، ئەم سنورە بە چەند پلەیەک تێدەپەڕێنێت. 

ئێمە ئێستا بەدەست بەرزبونەوەی پلەی گەرما، زریانی خۆڵبارین، کەمی ئاوەوە دەناڵێنین و ھەموو ئەم گۆڕانکارییانە سنورەکانی وڵاتان ناناسن. ھەروەھا وڵاتەکانمان پشت بە سوتەمەنییە بەردینیەکان دەبەستن بۆ ئابورییەکانیان، ئەوەش بەشێکە کە بارودۆخی تایبەتی لەلایەن رێککەوتنی کەشوھەواوە لەبەرچاو دەگیرێت. ھەر کردەوەیەک کە لەلایەن ھەر یەکێک لە ئێمەوە ئەنجام بدرێت، لە بواری کەمکردنەوەدا بێت یان لە بواری خۆگونجاندندا، کاریگەرییەکی ئەرێنی دەبێت و بۆ وڵاتانی دیکە درێژدەبێتەوە. ئێمە ھیچ بژاردەیەکمان نییە جگە لە بەشداریکردنی پێکەوەیی لە ھەوڵەکانمان و بە ھەموو تواناکانمان بۆ ڕوبەڕوبونەوەی مەترسییەکانی گۆڕانی کەشوھەوا. 

بۆیە لەم سەکۆیەوە داوا لە وڵاتانی دراوسێ لە کەنداو دەکەین، ھەوڵی زیاتر بدەن بۆئەوەی پێکەوە وەک یەک گروپی دانوستاندن و بە ھەڵوێستێکی یەکگرتوەوە ھەوڵبدەین ئاستەنگەکانی داھاتووی کەشوھەوامان بۆ جیھان نیشان بدەین و ھەوڵبدەین مافەکانی گەلەکەمان مسۆگەر بکەین و کۆمەڵەیەکی ھەرێمی دامەزرێنین، کە ھەشت وڵاتی کەنداو لەخۆبگرێت، لەکاتێکدا بەراورد بە وڵاتانی دیکە، زۆرترین کاریگەری گۆڕانکاری مەترسیداری کەشوھەوایان لەسەر دەبێت.
 
لە کۆتاییشدا، ئیدانەی دەستدرێژییە بەردەوامەکانی سەر کەرتی غەززە و ھاووڵاتییەکانی دەکەین و داوا لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەکەین لەبەرامبەر ئەو شەڕانگێزییە بوەستنەوە. دوبارە ھەڵوێستی خۆمان لەبارەی دۆزی فەڵەستین رادەگەیەنین و دوپاتیدەکەینەوە، کە گەلی فەڵەستین مافی چارەی خۆنوسینی ھەیە.
 دوبارە سڵاوی خوداتان لێبێت

ھەروەھا جەخت لەسەر پەیوەندییە شارستانی و مێژوویی و کلتوورییەکانی نێوان ھەردوو گەلی عیراق و ئەرمینیا کرایەوە، ھەردوو سەرۆکیش جەختیان لە گرنگی فراوانکردنی پەیوەندییەکانی نێوان ھەردوو وڵات کردەوە، بەھیوای  ئەوەی پەرەپێدانی پەیوەندییەکانیش یارمەتیدەر بێت بۆ لێکنزیکبونەوەی ھەردوو گەلی عیراق و ئەرمینیا، کە ھاندەرێکیشە بۆ بەھێزکردنی ئاسایش و سەقامگیری ناوچەکە و پەرەپێدانی پێگەی نێودەوڵەتی ھەردوو وڵات.

ھەر لەو بارەیەوە سەرۆککۆمار لە میانەی دیدارەکانیدا لەگەڵ ھاوتا ئەرمەنییەکەی، لە چوارچێوەی درێژەی دیالۆگی دۆستانە لە ئاستی باڵادا جەختی لە گرنگی سەردانە رسمییەکەی ئێستای بەڕێزیان بۆ ئەرمینیا کردەوە بە مەبەستی پتەوکردنی پەیوەندییە سیاسییە ھاوبەشەکان و فراوانکردنی ھاریکاری و ئاڵوگۆڕی ئەزموونەکانی نێوان دامەزراوە حکومییەکان و ھاوکاری بازرگانی و ئابووری و بەرجەستەکردنی ئاشتی و سەقامگیری لە ناوچەکە و جیھاندا.

ھەروەھا باس لە گرنگی پەرەپێدانی ھاریکاری نێوان پەرلەمانتارانی ھەردوو وڵات کرا، لەڕێگەی چالاککردنی پەیوەندییە وەرزییەکانی نێوان گروپە دۆستانەکانی ھەردوو پەرلەمان و ئاماژەیش بە سەردانی لیژنەی دۆستایەتی پەرلەمانی عیراق و ئەرمینیا لە پەرلەمانی عیراقەوە بۆ یەریڤان لە مانگی ئاداری ساڵی ڕابردودا کرا. ھەروەھا باس لە سەردانی گروپی دۆستایەتی پەرلەمانی عیراق و ئەرمینیا لە پەرلەمانی ئەرمینیا بۆ عیراق کرا، کە بڕیارە لە کۆتایی مانگی یەکی ساڵی داھاتوو ئەنجام بدرێت، ئەوەش ھاوکار دەبێت لە بەھێزکردنی گفتوگۆی نێوان ھەردوو وڵات و چەسپاندنی پەیوەندییە پەرلەمانییەکان.

ھاوکات جەختکرایەوە لەگرنگی گەشتە ئاساییەکانی نێوان بەغداد و یەریڤان، ھەروەھا لە نێوان ھەولێر و یەریڤاندا، بەوپێیەی دەبنە ھۆکاری زیادکردنی سەردانیکردنی گەشتیاران لە ھەردوو وڵات و دروستکردنی چەندین پەیوەندی کەسێتی و کۆمەڵایەتی و گرنگیدان بە ھەوڵەکانی زیادکردنی ئەو ھەمەچەشنکردنەی پەیوەندییەکان و پێکھێنانی بنکەیەکی یاسایی بەھێز، کە بەشداربێت لەوبارەیەوە.
ھەروەک جەخت لەھەوڵە ھاوبەشەکان بۆ بەرەنگاربونەوە و نەھێشتنی تیرۆری نێودەوڵەتی بە ھەموو شێوە و دەرکەوتەکانیەوە کرایەوە.

سەرۆککۆمار پابەندبوون بە دامەزراندنی سیستمێکی نێودەوڵەتی پابەند بە بنەما و ئامانجەکانی بەڵگەنامەی نەتەوە یەکگرتووەکان، بە ئامانجی بەرەوپێشبردنی ئاشتی و دیموکراسی و خۆشگوزەرانی بۆ ھەموو گەلان و گروپە نەتەوەیی و ئایینییەکان، دوپاتکردەوە.

ھەردوولا ھاوڕابوون لەسەر پێویستی ھەوڵەکان بۆ قوڵکردنەوەی ھاریکارییەکان لە چوارچێوەی نەتەوە یەکگرتووەکان و کۆڕە نێودەوڵەتییەکان بەمەبەستی ھەماھەنگی ھەڵوێستەکانی عیراق و ئەرمینیا.

سەبارەت بە پرسی فەڵەستین، سەرۆک کۆمار ھەڵوێستی پتەوی عیراقی دووپاتکردەوە لە پشتیوانیکردنی گەلی فەڵەستین لە دامەزراندنی دەوڵەتی فەڵەستینی و بەدەستھێنانی ھەموو مافە رەواکانیان و راگرتنی ئەو پێشێلکارییانە لە دژی فەڵەستینییەکان.

وەفدی ھەردوو وڵاتیش خۆشحاڵی خۆیان دەربڕی بەو پرۆتۆکۆڵەی، کە لە خولی سێیەمی لیژنەی ھاوبەشی حکومەتی عیراق و ئەرمینیا بۆ ھاریکاری ئابووری ئیمزا کرا، کە لە رۆژانی ١٢ و ١٣ی ٩ی ٢٠٢٣ لە بەغدا بەڕێوەچوو، کە ئامانج لێی بەرزکردنەوەی ئاڵوگۆڕی بازرگانی نێوان ھەردوو وڵاتە و دوپاتیش لە ھەمەچەشنکردنی بازرگانی و درێژەدان بە گەشەکردنی ئاڵوگۆڕی بازرگانی و پەرەپێدانی ھاوکاری لە بوارە جیاوازەکانی بەرھەمھێنان و ستایشکردنی میکانیزمەکانی بەھێزکردنی پەیوەندییە بازرگانییەکانی نێوان ھەردوو وڵات کرا بۆ پەرەپێدانی کاری ھاوبەش و چڕکردنەوەی گفتوگۆی وەبەرھێنان لەڕێگەی جێبەجێکردنی میکانیزمە گرنگ و کاریگەرەکانەوە، ھەروەھا جەختیش لە بەشداریکردنی وۆرک شۆپ و کۆنفرانسە بازرگانی و پێشانگا تایبەتمەندەکان کرایەوە.

لە میانەی دیدارەکانی لەگەڵ لێپرسراوانی ئەرمینیا، سەرۆککۆمار تیشکی خستە سەر گرنگی پەرەپێدانی تۆڕە ھاوبەشەکانی وزە، گواستنەوە، پەیوەندیی و خزمەتگوزاریە لۆجستیەکان، لەوانەش پەرەپێدانی بەرنامە لە بوارەکانی وزەی نوێبووەوە و وزەی کلاسیکی، لەسەر بنەمای سەربەخۆیی ئاسایشی وزە و گرنگیدان بە سروشت و گەشەپێدانی بەردەوام، ھەروەھا روبەڕوبونەوەی ئاستەنگەکانی گۆڕانی کەشوھەوا و ئاماژەش کرا بە گرنگی ئاڵوگۆڕی ئەزموون و زانیاری لە بواری پلاندانانی تەلارسازیدا، بەتایبەتی لەبوارەکانی رێکخستنی شوێنە گشتییەکان، ھێنانی نوێترین تەکنۆلۆژیا لە کەرتی بیناسازی، سیستمی وزەی پاک و بەرزکردنەوەی ژێرخانی ئابوری پێشکەوتوو لە بواری بیناسازی شارستانی، جگە لە پەرەپێدانی ھاریکاری لەبواری تەکنەلۆژیای نوێدا لەنێوان ھەردوو وڵاتدا بەتایبەتی لەبوارەکانی دیجیتاڵکردندا، جێبەجێکردنی خزمەتگوزاری ئەلیکترۆنی، پەرەپێدانی زیرەکی دەستکرد، بەرنامەی ھاوبەشی فێربونی تەکنەلۆژی لە نێوان ناوەندەکانی تەکنەلۆژیا و دامەزراوەکانی خوێندنی باڵا، قوڵکردنەوەی ھاوکاری لە بوارەکانی فێربون، رۆشنبیری، وەرزش، کاروباری گەنجان، گەشتیاری، تەندروستی، کار، پرسە کۆمەڵایەتییەکان، روبەڕوبونەوەی گۆڕاوەکانی بەرھەمھێنان، ھاندانی پەیوەندی نێوان زانکۆ و دامەزراوە زانستی و توێژینەوە و رۆشنبیرییەکان لە ھەردوو وڵات، ھەروەھا ئاسانکاری بۆ ئەنجامدانی کۆنفرانس و وۆرک شۆپ و پێشانگا و بۆنە و بۆنەی دیکە بە ئامانجی پەرەپێدانی ھاوکاری لە بوارەکانی زانست و فێربون و سیاسەتی گەنجان.

جەختیش لە قووڵکردنەوەی ھاریکارییەکان لە بواری پاراستنی کەلەپوری مێژوویی و کلتووری ھەردوو وڵات و جێبەجێکردنی توێژینەوە شوێنەوارییەکان و بەرەنگاربوونەوەی ھەناردە و ھاوردەکردن و فرۆشتنی نایاسایی کرایەوە. ھەر لەو بوارەشدا تیشک خرایە سەر ھاریکاری لە چوارچێوەی یونسکۆ و کۆڕبەندی شارستانییەتە کۆنەکان و کۆڕبەندە فرەلایەنەکانی تر.
کۆبوونەوەکانی نێوان سەرۆک کۆمار و سەرکردەکانی ئەرمینیا تاووتوێی ھاریکاری لەبواری پاراستنی مافەکانی مرۆڤ و ئازادییە بنەڕەتییەکان و پێشخستنی بەھا دیموکراسیەکان و لێبوردەیی و ھەنگاونان بۆ ھاوکاریکردن بەرەو  قوڵترکردنی پەیوەندییە مێژوویی و فەرھەنگییەکانی نێوان ھەردوو وڵات کرا.

سەرۆککۆمار سوپاس و پێزانینی خۆی بۆ ئەو پێشوازیە گەرمەی سەرۆکی ئەرمینیا بەڕێز ڤاھاکین خاچاتوریان دەربڕی و بانگھێشتکردنی سەرۆکی ئەرمینیای بۆ سەردانکردنی عیراق لە ساڵی ئایندەدا دوپاتکردەوە.

ئەمڕۆ ھەردوو سەرۆک، سەردانی سەنتەری تۆمۆ بۆ تەکنەلۆژیای داھێنانیان کرد، کە تایبەتە بە تەکنەلۆژیا و فێربون و رونکردنەوەی وردیان لەسەر میکانیزمی کارکردنی سەنتەرەکە و بەرھەمەکانی و بەرنامەی فێرکردنیان پێشکەشکرا، کە روماڵی زیاتر لە وڵاتێکی ئەوروپی و خۆرھەڵاتی ناوەڕاست دەکات.

سەرۆککۆمار گەشەسەندنی سەنتەرەکەی لەسەرئاستی بەرھەمھێنان و پرۆگرام و تەکنەلۆژیا و پلاندانانی ئایندەیی لە بواری فێربون و راھێنان بەرزنرخاند، ئاماژەیکرد بە خواستی کردنەوەی بواری ھاریکاری و ھێڵەکانی پەیوەندی نێوان سەنتەرەکە و لایەنی عیراقی بۆئەوەی سودی لێ ببینرێت بۆ وەرگرتنی شارەزایی و تەکنەلۆژیا لە کەرتەکانی فێربون و ئاسایش و ئابوری و حوکمڕانیی دیجیتاڵی.

پاشان ھەردوو سەرۆک بەشدارییان لە سیمپۆزیۆمێکی دیالۆگدا کرد بەناونیشانی (دەستپێشخەریی تەکنەلۆژی لە نێوان ئەرمینیا و عیراق بۆ بەستنەوەی داھێنانەکان)، کە بە سپۆنسەری سەنتەری تەکنەلۆژیای تۆمۆ لە قەڵای رەشی مێژوویی بەڕێوەچو.

لە سەرەتای سیمپۆزیۆمەکەدا، سەرۆکی ئەرمینیا خۆشحاڵی خۆی بە سەردانەکەی سەرۆک کۆماری عیراق و وەفدی یاوەری کرد، کە بە مێژوویی و سەرکەوتوو وەسفی کرد و ئاماژەی بەوەکرد، کە سەردانەکە یارمەتیدەر دەبێت بۆ پتەوکردنی پەیوەندی دۆستانە و ھاریکاریی بنیاتنەرانە لەنێوان ھەردوو وڵات لە زۆر بواری جێی بایەخی  ھەردوولا.

لەلایەن خۆیەوە د. لەتیف رەشید باسی لە سەردانەکەی بۆ ئەرمینیا و دیدارەکانی لەگەڵ سەرۆک خاچاتوریان و سەرۆک وەزیران و سەرۆکی پەرلەمان و ھەروەھا کۆبوونەوەی فراوانی نێوان وەفدی ھەردوو وڵات کرد، جەختیشیکردەوە ئەم سەردانە ھەنگاوی یەکەمە لەسەر رێگای ئایندەیەکی گەش بۆ پەیوەندییە دووقۆڵییەکان لەپێناو خزمەتکردنی بەرژەوەندییەکانی ھەردوو وڵات لە بەرەوپێشچون و گەشەسەندندا.

لەم چوارچێوەیەشدا سەرۆککۆمار رونیکردەوە، عیراق بە قۆناغێکی نایابدا تێدەپەڕێت لەڕووی سەقامگیری ئەمنی و سیاسی و ئابوری، ھەروەھا دەرفەتی وەبەرھێنان ھاتۆتەئاراوە و عیراق پێشوازی لە کۆمپانیا ئەرمەنییەکان دەکات بۆئەوەی بەشداری بکەن لە سەرپێخستنەوەی ژێرخانی ئابوری و ئاوەدانکردنەوە، کە ئاستی خزمەتگوزاری و ئابوری ھەردوو وڵاتی دۆست بەرەوپێش دەبات.

سەرۆککۆمار بە بایەخەوە باسی لە ئاستی تەکنیکی پێشکەوتوو کرد، کە کۆماری ئەرمینیا بەدەستیھێناوە، جەختیشیکردەوە لە ویستی عیراق بۆ فراوانکردنی ئاسۆی ھاریکاری و ئاڵوگۆڕی ئەزمون و سازکردنی وۆرک شۆپی راھێنان لە بواری تەکنەلۆژیای دیجیتاڵی و حوکمڕانی و فێربون و رۆشنبیری.

ھەروەھا لە سیمپۆزیۆمەکەدا پرسیار و دیالۆگ سەبارەت بە داھاتوی پەیوەندییەکانی نێوان عیراق و ئەرمینیا و ھەلی بەردەست بۆ بوارەکانی تەکنیکی و تەکنەلۆژی ھاتەئاراوە.

لە میانی دیدارێکدا، کە ئەمڕۆ چوارشەممە ٢٢-١١-٢٠٢٣ بەڕێوەچو، ھەردوو سەرۆک باسیان لە سروشتی پەیوەندییەکانی نێوان عیراق و ئەرمینیا و رێگاکانی باشترکردنیان کرد، جگە لەوەی باسیان لە پێشھاتەکان و روداوە نێودەوڵەتییەکان کرد، سەرۆککۆماری عیراق ئاماژەی کرد بۆ بایەخی پەرەپێدانی پەیوەندیی دۆستانە لە نێوان ھەردوو وڵات و رێگاکانی فراوانکردنی ئاسۆی ھاریکاری ھاوبەش لە سەرجەم بوارەکاندا.

ھەروەھا سەرۆککۆمار جەختی لەوە کردەوە، کە پێکھاتەی ئەرمەنی لە عیراقدا بەشێکی گرنگە و رەنگێکی عیراقییە، شانازی پێوە دەکەین و ئەڵقەیەکی پەیوەندییە بۆ قوڵکردنەوەی رایەڵەکانی نێوان ھەردوو وڵات، راشیگەیاند؛ مێژووی بوونی ئەرمەنییەکان دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی بابلییەکان و بەشداریی کاریگەریان لە بونیادنانی عیراق و قوربانیدان لەپێناویدا ھەبوە. ھەروەک ئاماژەی بۆ رادەی ھاوسۆزی عیراقییەکان و ھەستکردنیان بە ئازاری کۆمەڵکوژییەکان کرد، کە دژی ئەرمەنییەکان ئەنجامدراوە، بەوپێیەی عیراقیش بە ھەمان ئازاردا تێپەڕیوە و لە قۆناغەکانی دەسەڵاتی دیکتاتۆری کۆمەڵکوژییەکانی ھەڵەبجە و ئەنفال ئەنجامدراون، دوا تاوانیش دەرھەق بە عیراق لەلایەن داعشەوە ئەنجامدرا.

سەرۆککۆمار بەرژەوەندی عیراقی بۆ چەسپاندنی بناغەکانی پەیوەندی لەگەڵ ئەرمینیا لەڕێگای چالاککردنی میکانیزمی کاری دوو قۆڵی و بەدواداچوون بۆ دەرەنجامی کۆبوونەوەکانی لیژنەی ھاوبەش، کە لەم دواییانەدا لە بەغداد بەڕێوەچوو، رونکردەوە و ئاماژەی بە پێویستی بەھێزکردنی ھاریکاری کرد لە بواری تەکنۆلۆژیا و بە دیجیتاڵکردنی کەرتی ئابوری و  خزمەتگوزارییەکانی دیکەی دیجیتاڵی و حکومەتداری.
 
ھاوکات دوپاتیکردەوە، کە ئێستا عیراق خاوەنی سەقامگیرییەکی بەرچاوی ئەمنی و سیاسی و ئابورییە و ژینگەیەکی گونجاوە بۆ وەبەرھێنان لە زۆر بواردا، بەتایبەتی سەبارەت بە پەرەپێدان و نۆژەنکردنەوەی ژێرخانەکەی، سەرەڕای ئاڵوگۆڕی بازرگانی و ھاریکاری لە کەرتی گەشتیاری و ژینگەیی، ئاماژەی بەوەشکرد کە عیراق پێشوازی لە بەشداری کۆمپانیا ئەرمەنییەکان دەکات لە جێبەجێکردنی پڕۆژەکانی گەشەپێدان لە بوارە جیاوازەکاندا.

سەرۆککۆماری عێراق پێشوازی گەرمی سەرۆک خاچاتوریان-ی بەرزنرخاند و بانگھێشتێکی رەسمی ئاراستەی سەرۆککۆماری ئەرمینیا کرد بۆ سەردانی بەغداد لە ساڵی ٢٠٢٤دا، کە لەلایەن سەرۆک خاچاتوریان-ەوە قبوڵکرا.

لای خۆیەوە سەرۆک خاچاتوریان شانازیی خۆی بە سەردانەکەی سەرۆککۆمار بۆ ئەرمینیا دەربڕی، کە کاردانەوەی ئەرێنی لەسەر سروشتی پەیوەندییەکانی نێوان ھەردوو وڵات دەبێت و ئاماژەی بەوەدا، کە سەردانێکی مێژووییە بەوپێیەی یەکەم سەردانە لەلایەن سەرۆکێکی عیراقەوە ئەنجامدەدرێت.

سەرۆککۆماری ئەرمینیا ھەروەھا ستایشی رۆڵی سەرەکی عیراقی کرد لە بەرقەرارکردنی سەقامگیری لە خۆرھەڵاتی ناوەڕاست و پشتیوانیکردنی لە چارەسەری ئاشتیانەی قەیران و کێشەکانی جیھان.

دواتر ھەردوو سەرۆک سەرۆکایەتیی کۆبونەوەیەکی فراوانی نێوان ھەردوو وەفدیان کردو تیایدا تاووتوێی ئیمزاکردنی رێککەوتننامە و یاداشتەکانی لێکتێگەیشتنیان لە چەند بوارێکدا کرد، کە بەرژەوەندی باڵای ھەردوو وڵات و گەلی دۆست بەدەستبھێنێت.

لە کۆبوونەوە فراوانەکەدا باس لە زۆر کەرتی ھاوبەشی نێوان ھەردوولا کرا، وەک پێویستیی گەشەپێدانی  گەشتە ئاسمانیەکانی نێوان بەغدا و یەریڤان، ھەروەھا لە نێوان ھەولێر و یەریڤانیشدا، کە یارمەتیدەر دەبێت بۆ زیادکردنی ھاتوچۆی گەشتیاران بۆ ھەردوو وڵات و بەھێزکردنی پەیوەندی و پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکانی نێوان ھەردوو گەلی دۆست.

ھەر لە کۆبونەوەکەدا پەیوەندییە شارستانی و مێژوویی و کولتوورییە زۆرەکانی نێوان گەلانی عیراق و ئەرمینیا تاووتوێ کرا، کە بە دامەزراندنی پەیوەندی دیپلۆماسی لە ڕێگەی نوێنەرایەتی دیپلۆماسییەوە لەسەرئاستی باڵیۆز لە ھەردوولا پتەوتر کراون.

ھەروەھا جەخت لەسەر گرنگی سەردانە رەسمییەکەی ئێستای سەرۆککۆمار بۆ کۆماری ئەرمینیا کرا لەڕووی چەسپاندنی پەیوەندییە سیاسییەکان و فراوانکردنی ئاڵوگۆڕی نێوان عیراق و ئەرمینیا و چالاککردنی کاری لیژنەی دۆستایەتی لە پەرلەمانی عیراق و ئەرمینیا بۆ گفتوگۆ و ھەماھەنگی لە ھەردوو وڵات و چەسپاندنی پەیوەندییە پەرلەمانییەکان، ھەروەھا ھاوکاری بازرگانی و ئابووری و جێگیرکردنی ئاشتی و سەقامگیری لە گۆڕەپانی ناوچەیی و نێودەوڵەتیدا.

ھەر لە دیدارەکەدا باس لەڕێگاکانی فراوانکردنی دەرفەتی ھاریکاری نێوان ھەردوو وڵات لە بوارەکانی وەبەرھێنان و وزە و تەکنەلۆجیا و ئاسانکاری بۆ ھاتنە ناوەوەی کۆمپانیا و بازرگانان و ھەروەھا پاڵپشتیکردنی کەرتی گەشتیاری کرا.

لەلایەکی دیکەوە جەخت لەسەر گرنگی ھەوڵە ھاوبەشەکان بۆ بەرەنگاربوونەوەی تیرۆریزمی نێودەوڵەتی بە ھەموو شێوە و دەرکەوتەکانیەوە کرایەوە، ھەروەھا پێویستی پابەندبوون بە دامەزراندنی سیستەمێکی نێودەوڵەتی گشتگیر و یەکسان و نوێنەرایەتی بە پێی بنەما و ئامانجەکانی میساقی نەتەوە یەکگرتووەکان، بە ئامانجی گەیشتن بە ئاشتی و دیموکراسی و خۆشگوزەرانی بۆ گەلان و گروپە نەتەوەیی و ئایینییەکان، دوپاتکرایەوە.

لە کۆبوونەوەکەدا تیشکخرایەسەر ئیمزاکردنی پرۆتۆکۆلی نێوان ھەردوو وڵات لە میانی دانیشتنی سێیەمی لیژنەی ھاوبەشی حکومەتی عیراق و ئەرمینیا بۆ ھاریکاری ئابووری، کە لە ١٢ تا ١٣ی ئەیلولی ٢٠٢٣ لە بەغدا بەڕێوەچوو، کە ئامانج لێی بەرزکردنەوەی ئاستی بازرگانی نێوان ھەردوو وڵاتە.

ھەروەھا بانگەشەی پێویستی ھەمەچەشنکردنی پەیوەندی بازرگانی و درێژەدان بە گەشەکردنی وردە وردەی ئاڵوگۆڕی بازرگانی و چڕکردنەوەی گفتوگۆی وەبەرھێنان و پەرەپێدانی ھاوکاری لە بوارە جیاوازەکانی بەرھەمھێنان، بە جێبەجێکردن و چالاککردنی میکانیزمەکانی ھاندانەکانی حکومەت، دوپاتکرایەوە.

ھەر لە کۆبوونەوەکەدا تیشک خرایەسەر ڕێگاکانی پەرەپێدانی تۆڕە ھاوبەشەکانی وزە، گواستنەوە، خزمەتگوزاری لۆجستی و پەیوەندییەکان، لەوانە پەرەپێدانی بەرنامە لە بوارەکانی وزەی نوێبووەوە و دوبارە، لەسەر بنەمای بنەماکانی ئاسایشی وزە و سەربەخۆیی، گرنگیدان بە سروشت و گەشەپێدانی بەردەوام لە ھەردوو وڵات، پێویستی ئاڵوگۆڕی ئەزموون و زانیاری لە بواری پلاندانانی تەلارسازی و ناساندنی نوێترین تەکنەلۆژیا لە بواری بیناسازی و پاشەکەوتکردنی وزەی مۆدێرن و روبەری سەوزایی، گەشەپێدانی ژێرخانی پێشکەوتوو لە بواری بیناسازی شارستانیدا.

پەرەپێدانی ھاوکاری لە بواری تەکنەلۆجیا لەنێوان ھەردوو وڵاتدا جەختی لێکرایەوە، بەتایبەتی لە بوارەکانی دیجیتاڵکردن، جێبەجێکردنی خزمەتگوزارییە ئەلیکترۆنییەکان، پەرەپێدانی زیرەکی دەستکرد، بەرنامەی ھاوبەشی پەروەردەیی تەکنەلۆژی، جگە لە قووڵکردنەوەی ھاریکارییەکان لە بوارەکاندا لە پەروەردە، ڕۆشنبیری، وەرزش، کاروباری گەنجان، گەشتیاری، تەندروستی، کار، پرسە کۆمەڵایەتییەکان، و پاراستنی ژینگە، و ھاندانی پەیوەندییەکانی نێوان زانکۆکان، ناوەندە زانستی و توێژینەوەکان و دامەزراوە ڕۆشنبیرییەکان لە ھەردوو وڵات، ھەروەھا ئاسانکاری بۆ بەڕێوەبردن لە کۆنفڕانس و وۆرک شۆپ و پێشانگا و بۆنە و چالاکییەکانی دیکە کە ئامانجیان پەرەپێدانی ھاوکارییە لە بوارەکانی زانست و پەروەردە و سیاسەتی گەنجان.

 بە ئاماژەدان بە پێویستی قوڵکردنەوەی ھاوکاری لە بوارەکانی پاراستنی کەلتوری دەوڵەمەندی مێژوویی و کولتووری ھەردوو وڵات و جێبەجێکردنی توێژینەوە شوێنەوارییەکان و بەرەنگاربوونەوەی ھەناردەکردن و ھاوردەکردن و فرۆشتنی نایاسایی کەلوپەلی کۆن و شوێنەواری و ھاوکاری لە چوارچێوەی یونسکۆ، کۆڕبەندی کەلتوری شارستانیەت و پلاتفۆرمە فرەلایەنەکانی تر.

 جگە لە گرنگی ھاوکاری لە پاراستنی مافەکانی مرۆڤ و ئازادییە بنەڕەتییەکان و بەرەوپێشبردنی بەھا دیموکراسیەکان و لێبوردەیی بە گرتنەبەری ھەنگاوەکان بۆ قوڵکردنەوەی پەیوەندییە مێژوویی و کولتوورییەکانی ھەنووکەیی نێوان مەزھەبە ئایینییە جیاوازەکانی ئەو دوو وڵاتە، ھەروەھا بەرەوپێشبردنی دیالۆگ لەنێوان ئایین و مەزھەبەکاندا.

لە سەرەتای رێوڕەسمی ئیمزاکردنەکەدا، ھەردوو سەرۆک داوایان لە وەزیر و ئەندامانی ھەردوو وەفدەکە کرد، دەست بە ئیمزاکردنی رێککەوتننامەکان بکەن، لەسەرەتادا یاداشتێکی لێکتێگەیشتن لەسەرھاوکاری نێوان وەزارەتی کار و پاراستنی کۆمەڵایەتی دانیشتوانی ئازەربایجان و ھاوتا عیراقییەکەی وەزارەتی کار و کاروباری کۆمەڵایەتی ئیمزاکرا، لایەنی عیراقی کە  ئەحمەد ئەسەدی وەزیری کار و کاروباری کۆمەڵایەتی بوو، رێککەوتنەکەی ئیمزاکرد، لە لایەنی ئازەربایجانەوە سەھل بابایێڤ وەزیری کار و پاراستنی کۆمەڵایەتی دانیشتوان ئیمزای کرد.

دواتر یاداشتێکی لێکتێگەیشتن سەبارەت بە ھاوکاری لە بواری گەشتیاری لەنێوان وەزارەتی رۆشنبیری و گەشتوگوزار و شوێنەوار ئیمزاکرا، کە بە نوێنەرایەتی عیراق بەڕێز زافر مەھدی سەرۆکی دەستەی گەشتوگوزار ئیمزای کرد، بەڕێز فوئاد ناجیێڤ سەرۆکی ئاژانسی حکومەت بۆ گەشتوگوزار بەنوێنەرایەتی کۆماری ئازەربایجان ئیمزای کرد.

ھەروەھا یاداشتنامەی لێکتێگەیشتن سەبارەت بە راوێژی سیاسی نێوان وەزارەتەکانی دەرەوەی ھەردوو وڵات ئیمزاکرا، کە بە نوێنەرایەتی عیراق لەلایەن بەڕێز حسێن بەحر ئەلعلوم بریکاری وەزیری دەرەوە، لایەنی ئازەربایجانیش لەلایەن جەیھون عەزیزۆغڵو بیرامۆڤ وەزیری دەرەوە نوێنەرایەتی دەکرا.

ڕێوڕەسمی ئیمزاکردنی ئەو یاداشت و رێککەوتننامانە بە ئیمزاکردنی رێککەوتنی خزمەتگوزارییە ئاسمانییەکانی نێوان ھەردوو وڵات کۆتاییھات، کە لە لایەنی عیراقییەوە بەڕێز عیماد ئەسەدی سەرۆکی دەسەڵاتی فڕۆکەوانی مەدەنی ئیمزای کرد، لەلایەنی ئازەربایجانەوە بەڕێز رەشاد نابیێڤ وەزیری گواستنەوە و گەشەپێدانی دیجیتاڵی ئیمزای کرد.

لە پەراوێزی مەراسیمی ئیمزاکردنی یاداشتەکانی لێکتێگەیشتن و رێککەوتنەکان، ھەردوو سەرۆک لەتیف جەمال رەشید و ئیلھام عەلیێڤ کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانی ھاوبەشیان ئەنجامدا.

لەسەرەتای قسەکانیدا سەرۆک کۆمار سوپاس و پێزانینی خۆی بۆ سەرۆک کۆماری ئازەربایجان دەربڕی بۆ بانگھێشت و پێشوازی گەرمی، جەختی لەوە کردەوە کە سەردانەکە سەرکەوتو و بەرھەمدار بووە و ھەردوولا بەدوای ھاوکاری و گەشەپێدان و وەبەرھێنانی زیاتر لە ژێرخانی ئابوری و نەوت و غاز و پرۆژەی جیاوازدا دەگەڕێن و لە ھەمانکاتدا وەبەرھێنان لە عیراق و ھاندانی بواری گەشتیاری لە نێوان ھەردوو وڵاتدا.

ھەروەھا سەرۆککۆمار ئاماژەی بەوەدا، کە لە دیداری دوو قۆڵیدا لەگەڵ سەرۆک کۆماری ئازەربایجان باس لە بارودۆخی عیراق و ئەو ئازادی و دیموکراسییە کراوە، کە لە ژێر سایەی دامەزراوە دەستوورییەکاندا بەدەستیدەھێنێت، ھەروەک ئاماژەی بەو دۆخانە دا، کە عیراق پێیدا تێپەڕیوە، لەوانە جەنگ و ئابڵوقە و تیرۆر، کە بەشێوەیەکی نەرێنی کاریگەری لەسەر دۆخی ناوخۆ و نێودەوڵەتیی وڵاتەکە ھەبو و بوەھۆی داڕوخانی ژێرخانی وڵاتەکە، بەڵام ئەمڕۆ عیراق لەڕێگەی لێکتێگەیشتن و ئاشتی و سەقامگیری ئەمنی و سیاسی لەنێوان سەرجەم مەزھەب و پێکھاتەکانی، شاھیدی پێشھاتە ئەرێنییەکانە.

سەرۆککۆمار رایگەیاند، عیراق پێویستی بە ئاوەدانکردنەوە ھەیە بەوپێیەی ئابورییەکی بەھێزی ھەیە، کە تا رادەیەکی زۆر پشت بە نەوت دەبەستێت و رۆژانە ھەناردەکردنی دەگاتە پێنج ملیۆن بەرمیل نەوت، ھەروەھا لە بواری کشتوکاڵ و گەشەپێدانیشدا پێویستی بە ھاوکارییە بۆ بەرەوپێشبردنی زیاتر. رونیشیکردەوە، کە سودی سەردانەکەی بۆ باکۆ بەرەوپێشبردنی پەیوەندییەکانی نێوان ھەردوو وڵاتە، ھەروەک وەفدی ئازەربایجان بەمزوانە دەگاتە بەغدا و بەشدار دەبێت لە دروستکردنی کەشێکی نوێ بۆ ھاوکاری و وەبەرھێنان لە نێوان ھەردوو وڵاتدا.

سەرۆک کۆمار جەختی لەوە کردەوە، کە عیراق باوەڕی بە پرەنسیپی دیالۆگ ھەیە بۆ دورکەوتنەوە لە شەڕ و وێرانکاری، جەختی لەسەر مافی گەلی فەلەستین و پێکھێنانی دەوڵەتەکەیان بۆ چەسپاندنی بناغەکانی ئاشتی لە ناوچەکەدا کردەوە.

سەرۆککۆمار ئیدانەکردنی ئەو کردەوانەی دوپاتکردەوە، کە لە غەزەدا ئەنجامدەدرێن لە کوشتن و پەلاماردانی مەدەنییەکان، سەرەڕای پەلاماردانی ژێرخانی غەزە لە خوێندنگە و نەخۆشخانە و خانو و دانیشتوان. ئومێدیشی خواست ئەو قەیرانە دەستبەجێ کۆتایی پێبێت و گەلی فەلەستین مافەکانی لەسەر خاکەکەی وەربگرێتەوە.

سەرۆککۆمار روونیکردەوە کە زۆر بابەت ھەن کە دەتوانرێت بە وردی لەگەڵ سەرۆک عەلیێڤ تاووتوێ بکرێن، بەڵام ئەو بابەتانە بۆ وەزیرەکانی ھەردوولا جێدەھێڵێت، کە دەرئەنجامە تەواوکەرەکان رێکبخەن.

ھەروەھا بەڕێزیان خۆشحاڵی خۆی بە ئیمزاکردنی ئەو رێککەوتنانە و یاداشتنامەکانی لێکتێگەیشتن لەنێوان ھەردوو وڵات دەربڕی و جەختی لەسەر بەدواداچوونی زیاتر لەپێناو دروستکردنی پەیوەندیی پتەو کردەوە، سەرۆک کۆمار لە کۆتایی قسەکانیدا  پیرۆزبایی لە سەرۆک ئیلھام عەلیێڤ و گەلی ئازەربایجان کرد بەبۆنەی سەرکەوتنیان لە بونیادنانی وڵاتەکەیان و پاراستنی ئاسایش و سەقامگیرییەکەی.

لە بەرامبەردا ئیلھام عەلیێڤ سەرۆککۆماری ئازەربایجان بەخێرھاتنی سەرۆککۆماری کرد و سەردانەکەی بە مێژوویی وەسفکرد بەوپێیەی یەکەم سەردانی رەسمیی سەرۆک کۆماری عیراقە بۆ ئازەربایجان و ستایشی بەشداریکردنی پێشووی کرد لە کۆنفرانسی وڵاتانی بێلایەن.

سەرۆک عەلیێڤ ئاماژەی بەوەدا، کە ئەم سەردانە دەبێتەھۆی کردنەوەی لاپەڕەیەکی نوێ لە پەیوەندییە دوو قۆڵییەکان و درێژەپێدەری پشتیوانیی یەکتری نێوان ھەردوو وڵات دەبێت لەڕێگەی رێکخراوە نێودەوڵەتییەکانی وەک رێکخراوی وڵاتانی بێلایەن و رێکخراوی کۆنگرەی ئیسلامی و نەتەوە یەکگرتووەکان، ھەمیشەش بەرگری لە سەروەری و پاراستنی خاکی یەکتر دەکەن.

عەلیێڤ رونیکردەوە، کە کورتەیەکی لەبارەی سروشتی پەیوەندییەکانی ئازەربایجان لەگەڵ ئەرمینیا بە سەرۆک کۆمار داوە، جەختی لەسەر ھەوڵەکانی ئازەربایجان بۆ پەیوەندیکردن لەگەڵ ئەرمینیا و کارکردن بۆ دانانی بناغەکانی ئاشتی لە ناوچەکەدا، کردەوە.

سەرۆکی ئازەربایجان باسی لەوەکرد، کە مانگی داھاتوو لیژنەی دوو قۆڵی عیراق و ئازەربایجان لە بەغدا کۆدەبێتەوە، ھەروەھا لە ماوەی داھاتودا ھێڵی راستەوخۆی ئاسمانی لەنێوان ھەردوو پایتەخت فراوانتر دەبێت بۆ کەرکوک و ھەولێر و بەسڕە، ھەروەھا ھەوڵدەدەن ئاسانکاری بکەن بۆ پێدانی ڤیزەی ھاتنە ژورەوە و گەشتیاری لە نێوان ھەردوو وڵاتدا، جەخت لەوەش دەکەنەوە، کە ئەم سەردانە بۆ ئێمە سەردانێکی سەرکەوتوە و بەردەوام دەبین لە دیالۆگ.

لەسەرەتای دیدارەکەدا سەرۆککۆمار سوپاسی قەداسەتی پاپای کرد بۆ سەردانیکردنی عیراق و جەختی لەوە کردەوە، کە عیراقییەکان بە خۆشەویستی و شانازییەوە ئەو سەردانە یاد دەکەنەوە، کە چەمکەکانی پێکەوەژیانی ئاشتییانە و قوڵی پەیوەندییەکانی نێوان ئایینەکانی ناوخۆ و دەرەوەی عیراق لەخۆدەگرێت.

سەرۆککۆمار ئاماژەی بەوەدا، کە ناوچەکەمان پێویستی بە پەرەپێدانی بنەماکانی برایەتی و لێبوردەیی ھەیە، ھاوکات جەختی لە بایەخی ھەوڵە ھاوبەشەکان کردەوە بۆ برەودان بە بنەماکانی دیالۆگ و ھەماھەنگی و کاری ھاوبەشی نێوان گەلان، ھەروەھا بانگھێشتکردن و نوێژ و پەیامە گشتییەکانی ڤاتیکان کاریگەرییەکی مەعنەوییان ھەیە لە ئارامی و دیالۆگ و بەرجەستەکردنی لێکتێگەیشتن.

راشیگەیاند، عیراق ھەنگاوی گەورەی ناوە لە ھێنانەکایەی ئاسایش و سەقامگیری سیاسی و کارە لە پێشینەکانی ئەمڕۆمان بریتییە لە دابینکردنی خزمەتگوزارییەکان و باشترکردنی ئاستی بژێویی ھاووڵاتیان و ئامادەکردنەوەی ژێرخانی ئابوری و گەشەپێدانی ئابووری بۆ بەدیھێنانی گەشەسەندنێکی فراوان. سەرۆککۆمار جەختی لەوەش کردەوە، عیراق بە پەرۆشە بۆ بەرەوپێشبردنی دیموکراسی و فرەیی و رێزگرتن لە ماف و ئازادییەکان. ھەروەک ئاماژەی بەوەکرد، کە پەیوەندی نێوان حکومەتی فیدراڵی و حکومەتی ھەرێمی کوردستان باشە و ویستێکی ھاوبەش ھەیە بۆ چارەسەرکردنی کێشە ھەڵپەسێردراوەکان بەگوێرەی دەستور و یاسا. 

ھاوکات د.لەتیف رەشید باسیشی لە بارودۆخی کریستیانەکان کرد و جەختی لەوە کردەوە، کە پێکھاتەیەکی سەرەکین لە بونیادنانی وڵاتدا و پێشکەوتن و خۆشگوزەرانییەکەی، ھەروەھا حکومەتیش بەپەرۆشە بۆ گەڕانەوەی ئاوارە مەسیحی و ئێزدی و پێکھاتەکانی دیکە بۆ ناوچەکانیان و یەکلاکردنەوەی ئەو دۆسیە مرۆییە لە رێی دابینکردنی پێداویستییەکانی ژیانێکی شیاو بۆیان و پاراستنی بونی مەسیحییەکان و فرەیی لە وڵاتدا.

سەرۆککۆمار ئاماژەی بەوە کرد، کە دەرگاکانی سەرۆکایەتی کۆمار کراوەن لەبەردەم مەسیحییەکان بۆ بەدەنگەوەچونی داواکاری و بابەتەکانیان، بە شێوەیەک کە بژێوی و سەقامگیرییان مسۆگەربکات.
ھەروەک سەرۆککۆمار باسی لەوەکرد، کە عیراق پەیوەندییەکی باشی ھەیە لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ و جیھاندا لەسەر بنەمای رێزگرتنی بەرامبەر و بەرژەوەندییە ھاوبەشەکان. ھەروەھا باسی لە بارودۆخی فەڵەستین و غەزە کرد و ئاماژەی بەوەدا، کە عیراق بەتوندی پێشێلکارییەکان و ھێرشە بەردەوامەکانی دژ بە فەڵەستینیەکان سەرکۆنە دەکات و داوا لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش دەکات ھەوڵی زیاتر بدات بۆ راگرتنی ھێرشەکان و پاراستنی ھاووڵاتیانی مەدەنی و مسۆگەرکردنی گەیشتنی ھاوکارییە مرۆییەکان.

لەبەرامبەردا، قەداسەتی پاپا پێشوازی لە سەردانەکەی سەرۆککۆمار کرد و جەختی لە پشتیوانی ڤاتیکان کردەوە بۆ ھەوڵەکانی عیراق لە بەھێزکردنی پەیوەندییەکانی نێوان ئایین و پێکھاتەکاندا. ھەروەھا ئاماژەی بە رۆڵی پێکھاتەی مەسیحی کرد لە برەودان بە ھاوئاھەنگی و ھاوکاری و قوربانیدانیان لەپێناو عیراقێکی گەشەکردو پێشکەوتو و پابەندبوونیان بە ناسنامەی نیشتمانییەوە.
ھەروەھا قەداسەتی پاپا جەختی لە بایەخی بەھێزکردنی ھەلی ئاشتی لە جیھاندا کردەوە، چونکە جەنگەکان مانای شکستن.

دواتر لە نێوان سەرۆککۆمار و قەداسەتی پاپا دیاری ئاڵوگۆڕ کرا.

لە دیدارەکەدا ھەریەک لە دیلان عەبدولغەفور ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەران و رەحمان ئەلعامری باڵیۆزی عیراق لە ڤاتیکان و ژمارەیەک لە راوێژکار و لێپرسراوان ئامادەبوون.

پەیامنێری کوردسات نیوز رایگەیاند: دکتۆر لەتیف رەشید و شاناز ئیبراھیم ئەحمەد خانمی یەکەم لەمیانەی سەردانەکەیاندا بۆ ڤاتیکان لەگەڵ پاپا فرانسیس، پاپای ڤاتیکان کۆبونەوە.

ئاماژەی بەوەشکرد، پەیوەندییەکانی نێوان ھەردوو وڵات  و پرسی مەسحییەکانی عێراق و شەڕی غەززەش تەوەری گفتوگۆکانی نێوان سەرۆککۆمار و خانمی یەکەمی عێراق لەگەڵ پاپای ڤاتیکان بووە. 

سەردانەکەی سەرۆککۆمار بۆ رۆمای پایتەختی ئیتاڵیا رۆژێک دەخایەنێت و دوای کۆبوونەوەکانی دەگەڕێتەوە عێراق.

لە دیدارەکەدا، د. لەتیف رەشید سەرۆککۆمار ئاماژەی بە دوایین پێشھاتەکانی وڵات کرد و جەختیلەوەکردەوە، حکومەت کاردەکات بۆ بەھێزکردنی دۆخی ئابوری و باشترکردنی بارودۆخی ژیان و دابینکردنی خزمەتگوزارییەکان بۆ ھاووڵاتیان.

ھەروەھا لەدیدارەکەدا، پرسی ئاوارەکان و کارکردن بۆ گەڕانەوەیان تاوتوێکرا و ئاماژەدرا بە گرنگی کاری رێکخراو و ئاژانسە نێودەوڵەتییەکان شانبەشانی حکومەتی فیدراڵ لەوبارەیەوە، جگەلەوەش باس لەبەھێزکردنی ھەماھەنگی نێوان سەرۆکایەتییەکانی کۆمار و ئەنجومەنی نوێنەران کرا و لەو چوارچێوەیەشدا، جێگری یەکەمی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەران دوپاتیکردەوە، کە ئەنجومەنی نوێنەران لەڕێگەی لیژنەکانییەوە لە پەیوەندی بەردەوامدا دەبێت لەگەڵ سەرۆکایەتی کۆمار، لای خۆشیەوە، جێنین پلاسخارت پشتگیری بۆ دیدگای سەرۆک کۆمار دەربڕی.

دەقی پەیامی پیرۆزباییەکەی سەرۆککۆمار بۆ یادی سلێمانی...

ئەمساڵ سلێمانی یادی ٢٣٩ ساڵەی بونیادنانی دەکاتەوە، کە ھەر لە دروستبونییەوە لەسەردەستی بابانەکان تا ئێستا لە ھەوڵی بەردەوامدایە بۆئەوەی لە کاروانی پێشکەوتنی شارە گەورە و گرنگەکانی عیراق و تەنانەت ناوچەکەشدا پێشەنگ بێت و ببێتە نمونەیەک لە جوانییەکانی ھەرێمی کوردستان و عیراق.

کاتێک لە ساڵی ١٧٨٤ لەلایەن ئیبراھیم پاشای بابان، ئەم شارە بونیاد دەنرێت، بەناوی سلێمان پاشای باوکییەوە ناوی دەنێت سلێمانی و دەیکاتە پایتەختی میرنشینی بابان، لە ھەمان کاتدا دەبێتە مەڵبەندێکی رۆشنبیری و خوێندەواری و شارستانی.

شاری سلێمانی، کە پایتەختی رۆشنبیریی ھەرێمی کوردستانە، بەدرێژایی مێژووەکەی بۆتە سیمبولی خەبات و تێکۆشان و خزمەت بە نیشتمان. 

لەم شارەوە گەلێک کەسایەتی سیاسی و خەباتکار و رۆشنبیر و نوسەر و شاعیر و دڵسۆزی خاک و وڵات دەرکەوتون و بەدرێژایی تەمەنیان خزمەتیان بە مرۆڤایەتی کردوە.

سلێمانی لە بەرەنگاربونەوەی زوڵم و زۆرداریی رژێمە خراپەکانی عیراق وەک
بەعس وچانی نەبوو، ھەمیشە دەیویست ئازاد و سەربەست و دور لە سەرکوتکردن بژی، رۆڵەکانی ھەمیشە خەبات دەکەن بۆئەوەی ژیانێکی باشتر و خۆشتر بژین و بۆ نەوەکانی ئایندەی بەدەستبھێنن، سەرەڕای ئەوەی خاوەنی دروشمی عیراقێکی دیموکراتی و فیدراڵی و مافی گەلی کوردە لە عیراقدا و پشتگیری خەباتی ھەموو کوردی کردوە لە ھەموو کوردستاندا.

ھەر لە دروستبونی دەوڵەتی عیراقەوە، سەرکردەکانی کورد وەک جەنابی شێخ مەحمودی حەفید داوای مافی کورد و دۆستایەتیان لەگەڵ گەلی عەرەب کردوە.
 لەم پێناوەدا زۆرجار لەگەڵ برا عەرەبەکاندا خاوەن خەبات بوین بۆ عیراقێکی دیموکراتی و بەدەستھێنانی مافی گەلی کورد.

 ھەر لەم چوارچێوەیەدا رۆشنبیرەکانی کورد و عەرەب دۆستایەتی بەھێز و پێکەوە تێکۆشانیان ھەیە لەپێناو بەدیھێنانی ئامانجە ھاوبەشەکان.
ئەم شارە زیندوەی نیشتمان لە بونیادنانی عێراقێکی دیموکراتی ئازادی فیدراڵدا رۆڵێکی بەھێزی گێڕا، جێ دەستی لە ھێنانەکایەی عیراقێکی جیاوازی دوور لە دیکتاتۆرییەت زۆر باش دەناسرێتەوە، ھەربۆیە شایستەی ئەوەیە لە خێر و خۆشی و سامانی نیشتماندا بایەخی زیاتری پێبدرێت و کاربکرێت بۆئەوەی جوانتر و جوانتر بێت. بەتایبەت کە زۆربەی ھێزە سیاسییەکان بنکەی بەھێزیان لە سلێمانی بوە.
ئێمە لە سەرۆکایەتی کۆماری عێراق ھەمیشە کاردەکەین بۆ خزمەتکردنی ھەموو پارێزگا و شارەکانی نیشتمان، دەمانەوێت خزمەتگوزاری و گەشەپێدان و پێشکەوتنی شارەکانی وڵات لە باشترین ئاستدا بێت، بۆ ئەوەش لە پەیوەندی بەردەوام و کارکردنی پێکەوەییداین لەگەڵ حکومەتی فیدراڵی و ھەرێمی کوردستان و حکومەتە خۆجێیەکان.

د.لەتیف رەشید سەرۆككۆماری عێراق لەگەڵ مەجید قەسەبی وەزیری بازرگانی سعودیە و سەرۆكی ئەنجومەنی هەماهەنگیی سعودی–عێراقی و ژمارەیەك خاوەنكاری ئەو وڵاتە كۆبووەوە و جەختیكردەوە لە گرنگی هاریكاری و هەماهەنگی نێوان عێراق و سعودیە لە بوارەكانی بازرگانی، ئابوری، پیشەسازی، وزە و ژینگە و سودوەرگرتن لە شارەزایی و ئەزمون و تواناكانی یەكتر.

باسی لەو قۆناغەش كرد كە عیراق لە ساڵانی رابردوودا روبەڕوی بووەتەوە، بەتایبەتیش شەڕ و گەمارۆ و تیرۆر و كاریگەرییان لەسەر ژێرخانی ئابوری و خزمەتگوزارییەكان، وتیشی، ئێستا عێراق لە رەوشێكی جیاوازدایە لەڕووی ئاسایش و سەقامگیری و پێشكەشكردنی خزمەتگوزاری و دەستپێكردنی پڕۆژەی ستراتیژی و وەبەرهێنان.

سەرۆككۆماری عێراق داوای لە خاوەنكارانی سعودیە كرد سوود لە دەرفەتە رەخساوەكان وەربگرن و بێنەناو بازاڕی عێراقەوە، چونكە حكومەت ئاسانكاری بۆ وەبەرهێنەران و بازرگانان دەكات بە مەبەستی هاندانیان و سودمەندبوون لە دەرفەتەكانی وەبەرهێنان لە عێراقدا.

لە میانی دیدارەکەدا، کە ئەمڕۆ شەممە ١١-١١-٢٠٢٣ بەڕێوەچو، بارودۆخی ناوچەکانی فەلەستین و دەستدرێژییە بەردەوامەکان بۆسەر کەرتی غەزە تاووتوێی کرا و دەرئەنجامەکانی ئەو پەلاماردانە لەسەر ئاسایش و سەقامگیری ناوچەکە باس کران.

سەرۆککۆمار ھەڵوێستی عیراقی دووپاتکردەوە لە پشتیوانیکردنی پرسی فەلەستین تا گەیشتنی گەلی فەلەستین بە تەواوی مافە رەواکانی، ھەروەھا بەتوندی سەرکۆنەی ئەو ھێرشە دڕندانەیەی کرد، کە دژی خەڵکی مەدەنی بێ دیفاع ئەنجام دەدرێن، داواشی لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی کرد بەرپرسیارێتی یاسایی و ئەخلاقی خۆیان لە ئەستۆبگرن بۆ بەرجەستەکردنی دادپەروەری و زامنکردنی پاراستنی دانیشتوانی مەدەنی و دابینکردنی رێڕەوی ئارام بۆیان.

ھەروەھا ئاماژەیکرد، بە پێویستی ھاریکاری و ھەماھەنگی و یەکخستنی ھەڵوێستەکان لەبارەی پرسە جێ بایەخەکانی ھەردوولا بەشێوەیەک، کە دەرفەتی ئاشتی و سەقامگیری لە ناوچەکەدا بڕەخسێنێت.
لەبەرامبەردا سەرۆکی فەلەستین ھەڵوێستەکانی عیراقی بۆ پشتیوانیکردن لە پرسی فەلەستین بە حکومەت و گەلەوە بەرزنرخاند و جەختیکردەوە، کە ئەم ھەڵوێستانە گوزارشت لەو پەیوەندیە قوڵانە دەکەن، کە ھەردوو گەلی برا کۆدەکاتەوە.

ھاوکات ئەوەشی خستەڕوو، کە گەلی فەلەستین ئەمڕۆ رووبەڕووی دەستدرێژییەکی ئاشکرا بووەتەوە و تاوانی جینۆسایدیان دەرھەق دەکرێت، بۆیە پێویستە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی رێوشوێنی یەکلاکەرەوە بگرێتەبەر بۆ دەستەبەرکردنی سەلامەتی فەلەستینییەکان.

شایانی باسە لە دیدارەکەدا فوئاد حسێن جێگری سەرۆکوەزیران و وەزیری دەرەوە ئامادەی بوو.

د. لەتیف رەشید سەرۆککۆماری عێراق لە پەراوێزی کارەکانی کۆنگرەی لوتکەی عەرەبی لە شاری ریاز، لەگەڵ بەشار ئەسەد سەرۆک کۆماری سوریا کۆبوەوە، لە دیدارێکدا پەیوەندییەکانی نێوان ھەردوولا و چۆنییەتی پەرەپێدانیان و دوایین پێشھاتەکان لەسەرئاستی ناوچەیی و نێودەوڵەتی و رەوشی فەلەستین و تاووتوێ کران.

لە دیدارەکەدا د. لەتیف رەشید جەختیکردەوە لەسەر پەیوەندییە مێژووییەکانی نێوان عێراق و سوریا و پێویستی پەرەپێدانی ھاریکاری لە ھەموو بوارەکاندا بە شێوەیەک، خزمەت بە بەرژەوەندی ھاوبەشی ھەردوو گەلی برا بکات، ھەروەھا گرنگی بەردەوامبوونی پێکەوە کارکردنی بۆ بەرەنگاربونەوەی تیرۆر و توندڕەوی، دوپاتکردەوە.

ھاوکات ھەڵوێستی عیراقی لە پشتیوانیکردنی گەلی فەلەستین بۆ بەدەستھێنانی مافە رەواکانی و دامەزراندنی دەوڵەتێکی سەربەخۆی فەلەستین، دوپاتکردەوە.

سەرۆککۆماری عێراق و سەرۆکی سوریا بە توندی ئیدانەی دەستدرێژییەکانیان کرد بۆسەر غەززە، کە خەڵکی مەدەنی و نەخۆشخانەکان دەکرێنە ئامانج، جەختیانکردەوە لەسەر پێویستی دەستبەجێ راگرتنی بۆردومانەکان و پاراستنی خەڵکی مەدەنی و دڵنیابوون لە گەیشتنی یارمەتییە مرۆییەکان بە خێزانە گەمارۆدراوەکان و دابینکردنی ڕێڕەوی ئارام بۆیان.

لەمیانەی وتەکەیدا سەرۆککۆمار ھەڵوێستی چەسپاوی عیراقی دووپاتکردەوە، کە داوای بەدیھێنانی ھیواکانی گەلی فەڵەستین دەکات بۆ گەیشتن بە چارەسەرێکی دادپەروەرانە و دامەزراندنی دەوڵەتێکی سەربەخۆی فەلەستین کە قودسی پیرۆز پایتەختی بێت.

سەرۆککۆمار بە توندی سەرکۆنەی پێشێلکارییە ئاشکراکانی یاسا مرۆییە نێودەوڵەتییەکانی کرد، بەتایبەتی ئەو تاوانانەی کە کۆمەڵگەکانی نیشتەجێبوون و نەخۆشخانەکان و دامەزراوە مەدەنییەکانی کردووەتە ئامانج و ھەزاران قوربانییان لێکەوتوەتەوە، کە زۆربەیان منداڵ و ژن و بەساڵاچوانن.

لە وتەکەیدا د. لەتیف رەشید سەرۆککۆماری عێراق داوای لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی کرد ھەنگاوی جدی بنێت بۆ سەرکۆنەکردنی ھێرشە نەخشەبۆکێشراو و پێشێلکارییە مەترسیدارەکان و بەئامانجگرتنی دامەزراوە مەدەنییەکان لە کەرتی غەزە و راگرتنی دەستبەجێی کردەوە سەربازییەکان، ھەروەھا بەخێرایی ھەنگاو بنرێت بۆئەوەی رێگە بە کاروانی یارمەتییە مرۆییەکان بدەن بەزووترین کات و بەبێ کۆت و بەند بچنە ناو خاکی فەڵەستینەوە. جەختیشی لەوە کردەوە ئەوەی سوپای داگیرکەر لە غەززە ئەنجامی دەدات، ھیچ پاساوێکی نییە جگە لە بەرجەستەکردنی سیاسەتی نەژادپەرستی کە لەسەر بنەمای دەربەدەرکردن و دەستبەسەرداگرتنی زەوی و بەجولەکەکردنی ناوچە فەلەستینییەکان و فراوانکردنی بونیادنانی ئۆردوگای نیشتەجێبوون، داڕێژراوە.

دەقی وتەکانی سەرۆککۆمار:


 بەناوی خودای گەورە و میھرەبان

برای بەڕێزم شازادە محەمەد کوڕی سەلمان کوڕی عەبدولعەزیز ئال سعود، جێنشینی شانشینی عەرەبستانی سعودی
خاوەنشکۆ و بەڕێزان و پایەبەرزان
بەڕێز ئەمینداری گشتی کۆمکاری وڵاتانی عەرەبی 
بەڕێز ئەمینداری گشتی رێکخراوی ھاریکاری ئیسلامی
خوشکان و برایانی بەڕێز 

سڵاوی خودای گەورەتان لێبێت

لە سەرەتای ئەم وتەیەدا سوپاسێکی بێ پایانم ئاڕاستەی خزمەتکاری ھەردوو حەرەمی پیرۆز، خاوەنشکۆ شا سەلمان کوڕی عەبدولعەزیز ئال سعود و شازادە محەمەد کوڕی سەلمان کوڕی عەبدولعەزیز ئال سعود دەکەم، ھەروەھا ستایش و پێزانینم بۆ گەلی سعودییەی برا بۆ میوانداریکردنی کارەکانی ئەم لوتکەیە، کە لە ھەلومەرجێکی سەختدا سازدەکرێت و تایبەتە بەو تاوانانەی بەدرێژایی رۆژ لەلایەن سوپای داگیرکەرەوە لە ھەوڵی بێ سوددایە بۆ لەناوبردنی دۆزی فەلەستین و ماف و خواستەکانی گەلی فەلەستین بە گشتی.

عێراق ھەڵوێستی نەگۆڕی خۆی دوپاتدەکاتەوە، کە بریتییە لە بەدیھێنانی خواستەکانی گەلی فەلەستین بۆ گەیشتن بە چارەسەرێکی دادپەروەرانە و دامەزراندنی دەوڵەتێکی سەربەخۆی فەلەستین کە قودسی پیرۆز پایتەختی بێت.

عێراق سیاسەتی تۆڵەسەندنەوە و سزادانی بەکۆمەڵ رەتدەکاتەوە، کە داگیرکەر دژی گەلی فەلەستین پەیڕەوی دەکات، ھەروەھا عێراق بە توندی سەرکۆنەی پێشێلکارییە ئاشکراکانی یاسا مرۆییە نێودەوڵەتییەکان دەکات، بەتایبەتی ئەو تاوانانەی کۆمەڵگەکانی نیشتەجێبوون و نەخۆشخانەکان و دامەزراوە مەدەنییەکان دەکەنە ئامانج، کە لە ئەنجامدا ھەزاران قوربانی لێکەوتوەتەوە و زۆربەیان منداڵ و ژن و بەساڵاچون.

لەم مینبەرەوە، عیراق داوای دانانی چوارچێوەیەکی کرداری دەکات بۆ رزگارکردنی گەلی فەلەستین لەم کۆمەڵکوژییانە، لە رێگەی ئەم داواکارییانەی خوارەوە:
یەکەم: داوا لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بکرێت بە جددی کاربکات بۆ سەرکۆنەکردنی پەلامارە نەخشەبۆکێشراو و پێشێلکارییە مەترسیدارەکان و بەئامانجگرتنی دامەزراوە مەدەنییەکان لە کەرتی غەززە، دواتریش دەستبەجێ وەستاندنی جەنگ.

دووەم: ھەنگاوی پەلە و جددی بنرێت بۆئەوەی دەستبەجێ و بەبێ ھیچ کۆت و بەندێک رێگە بە کاروانی یارمەتییە مرۆییەکان بدرێت تا بچنە ناو خاکی فەڵەستینەوە.
سێیەم: جەختکردنەوە لەوەی کە بڕینی خزمەتگوزارییەکانی پەیوەندیکردن لە کەرتی غەزە بەئامانجی گۆشەگیرکردنی زیاتر لە دوو ملیۆن کەسە و شاردنەوەی تاوانەکانی جەنگی داگیرکەرە لە جیھان، ئەمە جگەلەوەی رێگری لە ئەرکەکانی رێکخراوە نێودەوڵەتییەکان دەکات بەتایبەتی ئاژانسی نەتەوە یەکگرتوەکان بۆ فریاگوزاری پەنابەران (UNRWA).

چوارەم: ئەوەی سوپای داگیرکەر لە غەززە ئەنجامی دەدات، ھیچ پاساوێکی نییە جگە لە بەرجەستەکردنی سیاسەتی نەژادپەرستی، کە لەسەر بنەمای دەربەدەرکردن و دەستبەسەرداگرتنی زەوی و بەجولەکەکردنی ناوچە فەلەستینییەکان و فراوانکردنی بونیادنانی ئۆردوگای نیشتەجێبون، داڕێژراوە.

ئەو کردەوە دڕندانانەی ئێستا دەسەڵاتدارانی داگیرکەر پەیڕەوی دەکەن، پیلانێکی تاوانکارییە بە ئامانجی دەرکردنی فەلەستینییەکان لە ماڵ و حاڵی خۆیان، ئەمەش سیاسەتێکی قێزەونانەیە و بە تەواوی ڕەتکراوەیە. لەگەڵ ئەوەشدا سورین لەسەر مافی گەڕانەوەی پەنابەران و کۆچبەرانی فەڵەستینی بۆ زێد و ناوچەکانی خۆیان.

خاوەنشکۆ و بەڕێزان و پایەبەرزان

کۆماری عیراق، کە ھەمیشە پشتیوانی لە دۆزی گەلی فەلەستین و خەباتی دادپەروەرانەی بۆ مافە رەواکانیان کردووە، بە نیگەرانییەکی زۆرەوە لەو ئازارە مرۆییە دەڕوانێت کە فەڵەستینییەکانی خستووەتە دۆخێکی ناھەموارەوە لەنێوان بێدەنگییەکی نامۆ و ناڕەوای نێودەوڵەتیدا، کە ئاماژەیە بۆ گرژیی زیاتر و دۆخێک درێژە پێدەدات لە گرژی و گەشەسەندنی قەیران لە ناوچەکەدا و رێگری دەکات لە گەیشتن بە چارەسەرێکی دادپەروەرانە و کۆتاییھاتنی ئەم دۆخە.

دوبارە جەخت لە ھەڵوێستی نەگۆڕی عیراق دەکەینەوە لە پشتیوانیکردنی دۆزی فەلەستین و خۆڕاگری گەلی فەڵەستین بۆ رووبەڕوبوونەوەی ئەو ھێرشە بەردەوامە دڕندانانەیە و ھاودەنگیی رەھای کۆماری عیراق لەگەڵ گەلی فەڵەستین لە بەدیھێنانی خواستەکانیان بۆ دامەزراندنی دەوڵەتێکی سەربەخۆی خۆیان دووپاتدەکەینەوە، کە قودسی پیرۆز پایتەختی بێت بەپێی بڕیارنامەکانی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی.

دوبارە سڵاوی خودای گەورەتان لێبێت

د.لەتیف رەشید، سەرۆککۆماری عێراق لە کۆشکی بەغداد پێشوازیکرد لەوەفدێکی نوێنەرانی پێکھاتە و کەمینەکانی عێراق و ئەوەشی خستەڕو، فرەیی کەمینە و پێکھاتەکان بنەمایەکی بەھێزن بۆ ئێستا و داھاتووی وڵات، ئەوەش پێویستی بە ڕێزگرتنی مافە بنەڕەتیەکانی ھەموو پێکھاتەکان و بەرجەستەکردنی ئەزمونی دیموکراسی ھەیە، بۆ بەشداریکردنی ھەموان لە بونیادنانی وڵاتدا لەسەر بنەمای ھاووڵاتیبوون.

ئاماژەی بەوەشدا کە شانازی بەو فرەییەوە دەکەن، کە ڕەنگدانەوەیەکی ڕاستەقینەیە بۆ بەرەو پێکەوەژیانی ئاشتییانە لەنێوان ھەموو پێکھاتەکانی عێراق. داواشیکرد قبوڵنەکردنی ستەم  و بڵاوکردنەوەی کلتووری کارکردن بۆ عێراق لە پرۆگرامی خۆێندنگەکاندا بخوێندرێت بۆ پێگەیاندنی نەوەیەک کە باوەڕی بە ناسنامەی نیشتمانی عێراقی ھەبێت.

سەرۆککۆمار جەختی لەگرنگی یەکڕیزی و ھەوڵەکانی ھاوکاری نێوان ھەمووانیش کردەوە بۆ پشتیوانیکردنی کارنامەی حکومەت لە بواری چەسپاندنی سەقامگیری ئاسایش و بەردەوامبوون لە باشترکردنی دۆخی ژیان و خزمەتگوزاریەکان بۆ ھاونیشتمانیان بەتایبەتی لەبواری تەندروستی و فێرکردن و نۆژەنکردنەوەی ژێرخانی ئابوری.

د.لەتیف ڕەشید، سەرۆککۆماری عێراق، بانگهێشتنامەیەکی لە شا سەلمان بن عەبدولعەزیز ئال سعود، پاشای شانشینی سعودیە پێگەیشت بۆ بەشداریکردن لە کارەکانی خولی نائاسایی ئەنجومەنی کۆمکاری عەرەبی لەسەر ئاستی سەرکردایەتی بۆ تاوتوێکردنی دەستدرێژییەکان بۆسەر  کەرتی غەززە و پێشهاتەکانی ناوچە داگیرکراوەکانی فەلەستین. 

ئەمەش لە میانی پێشوازیکردنی لەبەڕێزیان هات لە سەعید ئەلقەحتانی جێگری باڵیۆزی شانشینی سعودیە لە ڕۆژی سێشەممە 2023-11-7، لە کۆشکی بەغدا.

هەروەها سەرۆککۆمار سوپاس و پێزانینی خۆی بۆ خاوەن شکۆ شا سەلمان دەربڕی بۆ ئەو بانگهێشتە و ئاماژەی بە گرنگی هاوکاری و هەماهەنگی و کاری هاوبەش لەبارەی پرسە جێ بایەخە هاوبەشەکان کرد، هاوکات بەڕێزیان ستایشی ئەو پەیوەندییە برایانەی نێوان هەردوو وڵات و گەلی برای  کرد.

 لە بەرامبەردا ئەلقەحتانی جەختی لە پەرۆشی وڵاتەکەی کردەوە بۆ پتەوکردنی پەیوەندیەکی بونیادنەرانە لەگەڵ عێراق و فراوانکردنی ئاسۆی هاریکاریەکان بەشێوەیەک کە خزمەت بە بەرژەوەندییە هاوبەشە کان بکات.

لە دیدارەکەدا، سەرۆککۆمار گرنگی پەیوەندییەکانی نێوان عێراق و پاکستانی دووپاتکردەوە، ھەروەھا جەختی لە پێویستی پەرەپێدان و گەشەپێدانی لەنێوان ھەردوو وڵاتدا کردەوە بە شێوەیەک کە بەرژەوەندییە ھاوبەشەکانی ھەردوو  گەل و وڵات دەستەبەربکات و ئاسایش و سەقامگیری ناوچەکە بەھێزتر بکات.

ھەروەک بەڕێزیان، ستایشی ھەوڵەکانی باڵیۆزی کرد بۆ پتەوکردنی پەیوەندییە ھاوبەشەکان و ھیوای سەرکەوتنی بۆ خواست لە ئەرکەکانی داھاتوویدا.

لەبەرامبەردا باڵیۆزی پاکستان، خۆشحاڵی خۆی دەربڕی بۆ ماوەی کارکردنی لە عێراقدا و جەختی لە پابەندبوونی وڵاتەکەی کردەوە بە پشتیوانیکردنی ئاسایش و سەقامگیری عێراق و سەلامەتی گەلەکەی و کارکردن بۆ بەھێزکردنی پەیوەندییە دوو قۆڵییەکانی نێوان ھەردوولا.