عێراق
عالیە نسەیف لە لێدوانێکی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاندووە، ھەڕەشە ھەیە لەسەر ئەو بریکاری وەزیری و بەڕێوەبەرە گشتیانەی کە سەر بەوانن، و مەترسی دوورخستنەوە و پەراوێزخستیان لەسەرە.
باسی لەوەشکردووە، ئەگەر بەشداری حکومەتی داھاتوو نەکەن، یان ھەر کەموکوڕییەکی تیا بێت، ئەوا بژاردەی ئەوان جوڵاندنی شەقامی عێراقی دەبێت.
عالیە نسەیف ڕوونیکردەوە، بەھۆی ھەوڵی ھەندێکەوە بۆ پەراوێزخستنی ھاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا، چاوەڕوان دەکرێت بچنە دەرەوەی پڕۆسەی سیاسی.
دادوەرانی دۆسییەکانی گەندەڵی و تیرۆر و مادە ھۆشبەرەکان و کەسانی لە یاسا دەرچوو، لە دیارترین ئەو دادوەرانەن کە لە لایەن گروپە چەکدارەکانەوە مەترسی تیرۆرکردنیان لەسەرە.
ئەوەش لە کاتێکدایە ھەفتەی ڕابردوو چەند چەکدارێکی نەناسراو لە نزیک سەرۆکایەتی دادگای تێھەڵچوونەوەی میسان، تەقەیان لە دادوەر فەیسەڵ ساعیدی دادوەری دۆسیەی مادە ھۆشبەرەکان کرد و تیرۆریان کرد.
وائیل ڕیکابی لە ھاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا ڕایگەیاند، کۆبوونەوە و دیداری بەردەوام لە نێوان سەرکردەکانی چوارچێوەی ھەماھەنگی و ڕەوتی سەدر بەردەوامە، ئەوەش دەرخەری ئەوەیە ھیچ ناکۆکییەکی شەخسی نییە لە نێوان چوارچێوەی ھەماھەنگی و خودی موقتەدا سەدر، ڕێبەری ڕەوتی سەدر.
ئاماژەی بەوەشکردووە، تەنانەت ئەگەر چوارچێوەی ھەماھەنگی گەورەترین کوتلەش بێت، ئەوا جەختدەکاتەوە دەبێت لەگەڵ کوتلەی سەدر بچێتە ئەنجومەنی نوێنەران نەک بە تەنھا، بۆیە دەبێت کوتلەی سەدر ھەنگاوی تر بنێن، بە مەمبەستی لێکنزیکبوونەوەی زیاتر.
ئەو وتانەی ھاوپەیمانی دەوڵەتی یا لە کاتێکدایە، تا ئێستا موقتەدا سەدر چەند جارێک دووپاتیکردووەتەوە، بەھۆی بەشداری نوری مالکییەوە، خواستی ھاوپەیمانیەتی نییە لەگەڵ چوارچێوەی ھەماھەنگیدا.
ڕۆژی ٩ی شوبات سەرۆکایەتی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە نوسراوێکدا بڕیاریدا بە دووبارە کردنەوەی دەرگای خۆکاندیدکردن بۆ پۆستی سەرۆکایەتی کۆمار و بۆ ماوەی سێ ڕۆژ، بەڵام بەھۆی پشووی ڕۆژانی ھەینی و شەممە بڕیارە سەعات سێی دوانیوەڕۆی یەکشەممە وادەکە کۆتایی بێت.
بە پێی زانیارییەکان تا ئێستا سێ کەسی تر خۆیان کاندید کردووە بۆ پۆستی سەرۆک کۆماری عێراق، لە قۆناغی یەکەمیشدا ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، ناوی ٢٥ کاندیدی بۆ پۆستی سەرۆک کۆماری عێراق پەسەند کرد.
نوری مالیکی لە تویتێکدا وێڕای دەستخۆشی، داوای لە لیژنەی نێوان سەدر و خەزعەلی کردووە بە زووترین کات ئەو ڕەوشە ئاڵۆزەی لە میسان سەریھەڵداوە کۆتایی پێبھێنن.
مالیکی داواشیکردووە ڕێوشوێنی بەپەلە بگرنەبەر بۆ ئاشکراکردنی ئەو کەسانەی دەستیان لە کوشتنەکانی میساندا ھەیە بۆ ئەوەی لەلایەن ھێزە ئەمنییەکانەوە دەستگیر بکرێن.
ماوەی ھەفتەیەکە گرژی و ئاڵۆزی پارێزگای میسانی گرتووەتەوە، لانیکەم پێنج کەس لە پارێزگاکە کوژراون، بەشێک لە کوژراوەکانیش لایەنگری ڕەوتی سەدر و عەسائیبی ئەھلی حەقن، لە ئێستادا لیژنەی نێوان سەدر و خەز عەلی بۆ چارەسەری ئاڵۆزییەکانی میسان کۆبوونەوەیان کردووە و چەند بەرپرسێکی پارێزگاکەش لە پۆستەکەیان دوورخراونەتەوە.
چوارچێوەی ھەماھەنگی شیعەکان لە دەستپێشخەرییەکەدا داوای لە ھەموو لایەن و کەسایەتییە سیاسییەکان کردوە قۆناغێکی نوێ لە پەیوەندی و دانوستان دەستپێبکەن و ھاوبەشیی راستەقینە بۆ بەرێوەبردنی ولات دروست بکەن.
داواشی لە رەوتی سەدر و لایەنە سیاسییەکان و پەرلەمانتارە سەربەخۆکان کردوە دانوستان بکەن بۆ دروستکردنی گەورەترین کوتلەی پەرلەمانیی بۆ خزمەتکردنی وڵات بە جۆرێک کە دور بێت لە بەش بەشێنە.
جەختیشکراوەتەوە لەوەی کە دەبێت کوتلەکانی پەرلەمان رێکبکەون لەسەر پێوەرەکانی ھەڵبژاردنی سەرۆک وەزیرانێکی بەھێز و بەتوانا کە بتوانێت ئەم قۆناغە تێبپەرێنێت و پێکھێنانی حکومەتیش بەپێی پێوەرەکانی دەست پاکی و توانا بێت تا بتوانێت بریار و ھەنگاوی گرنگ لە بەرژوەندی عێراقییەکان بنێت .
(حاکم زاملی) جێگری سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ڕایگەیاند، ھەندێک کەس و لایەن دەیانەوێت لە ناوچەکانی باشوری عێراق ئاژاوە و شەڕی مەزھەبی دروست بکەن، بە تایبەت لە پارێزگای (میسان).
زاملی داوای لە ھێزە ئەمنییەکان کردووە ڕێگە بە ھێزە نایاساییەکان نەدەن ئاسایشی پارێزگاکە تێکبدەن، داوای لە سەرۆک ھۆزەکانیش کردووە ڕۆڵی خۆیان بگێڕن و ڕێگە نەدەن خوێنی ھاوڵاتیان بڕژێت.
ماوەی چەند ڕۆژێکە لە پارێزگای (میسان) گرژی و ئاڵۆزی کەوتووەتە نێوان بەشێک لە گروپە چەکدارەکانەوە و حکومەتی عێراقیش ھەوڵ دەدات ڕەوشەکە ئارام بکاتەوە و ئاسایش بۆ ناوچەکانی پارێزگاکە بگەڕێنێتەوە.
نوسینگەی ڕاگەیاندنی سەرۆک وەزیرانی عێراق، ڕاگەیەندراوێکی لە بارەی پەیوەندییە تەلەفونیەکەی مستەفا کازمی و ئۆلاڤ شۆڵز بڵاوکردەوە و ڕایگەیاند، کازمی ستایشی ڕۆڵی ئەڵمانیای لە شەڕی دژی داعش کرد و جەختی لە گرنگی ھەماھەنگییە ئەمنی و ھەواڵگیرییەکانی بەغداد و بەرلین لە بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر کردەوە.
لە بەشێکی تری پەیوەندییە تەلەفونییەکەدا، سەرۆک وەزیرانی عێراق و ڕاوێژکاری ئەڵمانیا، لە بارەی پرسی کۆچبەرانی عێراقییەوە قسەیان کرد و جەختیان لە ڕێکارەکان بۆ پاراستنی سەلامەتیان کردەوە.
ھاوکات مسەفا کازمی ڕایگەیاند، بازاڕی عێراق بە ڕووی وەبەرھێنانەران و کۆمپانیا ئەڵمانیەکاندا کراوەیە.
(مەھدی عەبدولکەریم شەمەری) بەڕێوەبەری ناحیەی (کەنعان) لە دیالە ڕایگەیاند، زیادبوونی کردەوە تیرۆستییەکان لە ناوچەکانی نێوان پارێزگای دیالە و بەغداد ھەڕەشەن بۆ سەر ئاسایشی ھەردوو پارێزگاکە، بە تایبەت دوای زیادبوونی جموجوڵەکانی تیرۆرستانی داعش لەو ناوچانە.
(شەمەری) وتیشی، نزیکەی ٣٠ گوندی ناوچەکە بوونەتە لانکەی تیرۆریستانی داعش و بۆشاییەکی زۆری ئەمنیش دروستبووە، بۆیە پێویستە ھێزە ئەمنییەکان بۆشاییەکان پڕ بکەنەوە و لە ڕێی کامێرای حەرارییەوە چاودێری جموجوڵی تیرۆریستان بکرێت.
سەرۆکایەتی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، بۆ جاری دووەم دەرگای خۆکاندیدکردنی بۆ پۆستی سەرۆک کۆمار کردەوە، لەمرۆوە فۆڕمی خۆکاندیدکردن بڵاودەکرێتەوە.
لە نوسراوێکدا سەرۆکایەتی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بڕیاریداوە بە کردنەوەی دەرگای خۆکاندیدکردن بۆ پۆستی سەرۆکایەتی کۆمار و لە رۆژی چوارشەممە بۆ ماوەی سێ رۆژ بەردەوام دەبێت، ئەو بریارەی ئەنجومەنی نوێنەران کاردانەوەی لێکەوتەوە و ژمارەیەک لە پەرلەمانتاران بە نا یاسایی ناوی دەبەن .
ئاماژە بەوەشکراوە، خامنەئی دژی پەرتەوازەبوونی ناو ماڵی شیعە وەستاوەتەوە و داوای لە سەدر کردووە، ھەموو ھێزی خۆی بە یەکخستنی ناو ماڵی شیعە بەکاربھێنێت، لەبەرامبەردا موقتەدا سەدر رایگەیاندووە، کار لە سەر پێکھێنانی حکومەتی زۆرینە دەکات بە بەشداری ھەندێک لایەنی چوارچێوەی ھەماھەنگی شیعە، بەڵام دژی بەشداریکردنی نوری مالیکییە لە حکومەتی زۆرینەدا.
دوای کۆبونەوەکەش موقتەدا سەدر لە تویتێکدا بڵاویکردەوە، حکومەتی زۆرینەی نیشتمانی، نە خۆرھەڵاتی و نە خۆرئاوایی.
کازمی سەردانی پارێزگای میسانی کرد و ڕایگەیاند، عێراق بە ڕەوشێکی سیاسی ئاڵۆزدا تێدەپەڕێت و لە قۆناغێکی گرنگ و یەکلاکەرەوەدان و نابێت ھیچ کەسێک ئەو ڕەوشە بۆ نانەوەی پشێوی بقۆزێتەوە. وتیشی، پەلکێشکردنی عێراق بۆ ناکۆکی لە سودی ھیچ کەسێکدا نابێت و باجەکەی دەدەن.
کازمی ئاماژەی بەوەشکرد، ھەموو تاوانباران سزا وەردەگرن و ھیچ کەسێک لە سەروو یاساوە نییە، دواتر کازمی سەردانی کەسوکاری ئەو دادوەری کرد کە لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا لە پارێزگای میسان تیرۆرکرا.
سەردانەکەی کازمی بۆ پارێزگای میسان ھاوکاتە لەگەڵ زیادبوونی ھەوڵەکانی تیرۆرکردن، کە لە ماوەی ڕابردوودا دادوەرێک و ئەفسەرێک لەو پارێزگایە تیرۆر کران.
باسم خەشان ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە دادگای فیدڕاڵی سکاڵای یاسایی تۆمار کرد لە دژی کردنەوەی دەرگای خۆکاندیدکردن بۆ پۆستی سەرۆک کۆماری عێراق، ئەوەش لەکاتێکدایە سەرۆکایەتی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، بۆ جاری دووەم دەرگای خۆکاندیدکردنی بۆ پۆستی سەرۆک کۆمار کردەوە، لەئەمڕۆوە دەرگای خۆکاندیدکردن کراوەتەوە و بۆماوەی سێ رۆژ بەردەوام دەبێت.
سەرچاوەیەک لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقەوە ڕایگەیاندووە، "محەمەد حەلبوسی" سەرۆکی ئەنجومەنەکە جارێکی تر دەرگای خۆ کاندید کردن بۆ ماوەی ٣ ڕۆژ بۆ پۆستی سەرۆک کۆماری عێراق دەکاتەوە.
ئەوەش دوای ئەوەی دوێنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بەھۆی نەبوونی نیسابی یاساییەوە نەیتوانی کۆبێتەوە، کە بڕیار بوو سەرۆک کۆمارێکی نوێ لە نێوان ٢٥ کاندید ھەڵبژێرێت.
"تەحسین خەفاجی" ئاماژەی بۆ ئەوە کردووە، ھاوکاری و ھەماھەنگی ئەمنی نێوان پێشمەرگە و ئۆپراسیۆنە ھاوبەشەکان لە چوارچێوەی ئۆپراسیۆنێکی ھاوبەشدا کە بۆ ڕووبەڕوونەوەی تیرۆریستانی داعش بەڕێوەچوو، ناونیشانێکی نیشتمانیی گەورەیە و بەڵگەیە و بۆ یەک گیانیی نیشتمانی و ئامانجی ھاوبەش.
دووپاتیشیکردووەتەوە ئەو ھاوکارییە بەڵگەی بەردەوامیی کاری ھاوبەشە بۆ بەرپەرچدانەوەی مەترسییەکان و ڕووبەڕووبوونەوەی ئاڵەنگارییە جیاوازەکان.
ڕۆژی دووشەممە شانەی ڕاگەیاندن و ھۆشیاری پێشمەرگە کۆتاییھاتنی قۆناغی یەکەمی ئۆپەراسیۆنی ھاوبەشی ھێزەکانی پێشمەرگە و سوپای عێراقی لە سنوری میحوەرەکانی ٥ و ٦ بە سەرکەوتویی ڕاگەیاند و ئاماژەی بۆ ئەوە کرد ئامانج لە ئۆپەراسیۆنەکە، کێوماڵ کردنی ناوچەکانی بۆشایی ئەمنی بوو، کە دەکەونە سنوری ناحیەی سەرگەڕان و پەلکانە و باکور و خۆرھەڵاتی چیای قەرەچووغ.
حامد موسەوی، ئەندامی ھاوپەیمانیی فەتح، ڕایگەیاند، چوارچێوەی ھەماھەنگیی شیعە، کەناڵی نوێی بۆ دانوستان لەگەڵ ڕەوتی سەدر و ھاوپەیمانەکانی کردووەتەوە و ئامانج لە دیدارە تاکەکەسیەکانی نێوان ئەندامانی ڕەوتی سەدر و چوارچێوەی ھەماھەنگییش، گەیشتنە بە بڕیاری ھاوبەش.
وتیشی، لە ڕۆژانی داھاتوودا لێکتێگەیشتن و ڕێککەوتنی نوێ ڕوودەدەن، کە کاریگەری ئەرێنیان لەسەر پڕۆسەی سیاسی دەبێت، چونکە بۆ ھەمووان ڕوون بووەوە، کە ھیچ لایەنێک ناتوانێت بە بێ پێکھێنانی ھاوپەیمانیەتی فراوان لەسەر ئاستی پێکھاتەکان، حکوم بکات.
عێراق لە دوای ھەڵبژاردنی پێشوەختەوە، دووچاری چەقبەستوویی سیاسی بووە، بە ھۆی ڤیتۆی موقتەدا سەدریش لەسەر بەشداریکردنی نوری مالکی لە حکومەتی داھاتوو، کۆبوونەوەکانی نێوان سەرکردەکانی چوارچێوەی ھەماھەنگیی شیعە و ڕەوتی سەدر، ئەنجامیان نەبووە.