کوردسات نیوز
٢ی ئەیلوولی ٢٠٢١
٣٧٦
دادگای دەستوری تورکیا ڕایگەیاند، ٣٠ ڕۆژی تریان بە پارتی دیموکراتی گەلان "ھەدەپە" داوە تاکو بۆ ڕێگرتن لە داخستنیان بەرگری لە خۆیان بکەن، بەم جۆرەش کاتی بەرگرینامەکەی ھەدەپە تا ١٠ی مانگی داھاتوو درێژکرایەوە.
شەشی حوزەیران دادگای دەستوری تورکیا دۆسیەی داخستنی ھەدەپەی پەسەندکرد و مۆڵەتی ٦٠ ڕۆژیشی بە ھەدەپەدا بەرگری لە خۆی بکات، پێش تەواوبوونی وادەکەش ھەدەپە داوای کرد وادەکە درێژ بکرێتەوە.
نوێترین هەواڵەکانرۆژی یەکشەممەی داھاتوو ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق دەنگ لەسەر پڕۆژەیاسای ھەڵوەشاندنەوەی بڕیاری رژێمی بەعس بۆ گەڕاندنەوەی خاوەندارێتی زەوی و موڵک بۆ خاوەنەکانیان لەسنوری کەرکوک دەدات.
ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق خشتەی دانیشتنی رۆژی یەکشەممەی بڵاوکردەوە، بەگوێرەی خشتەکە لە دانیشتنەکەدا چەند پڕۆژەیاسایەک دەخرێنە دەنگدانەوە.
لە بڕگەی یەکەمی دانیشتنەکەدا، ئەنجومەنی نوێنەران دەنگدەدات لەسەر پڕۆژەیاسای گەڕانەوەی خاوەندارێتی زەوی و موڵک بۆ خاوەنەکانیان و ھەڵوەشاندنەوەی بڕیارەکانی رژێمی بەعس کە لەنێوان ساڵانی ١٩٧٥ بۆ ١٩٧٩ دەری کردبوون و بەھۆیەوە بەشێکی زۆر لە زەوییەکانی جوتیارانی کورد و تورکمان لەسنووری کەرکووک و ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی ھەرێم لەلایەن عەرەبە ھاوردەکانەوە دەستیبەسەردا گیراوە.
لە بڕگەی دووەمی دانیشتنەکەدا، ئەنجومەنی نوێنەران ھەمواری یاسای باری کەسێتی ساڵی ١٩٥٩ دەخاتە دەنگدانەوە کە لە ماوەی رابردوودا لەنێوان لایەنە سیاسییەکان مشتومڕێکی زۆری لەسەر بوو، ھەروەھا دەنگدەدات لەسەر پڕۆژە یاسای لێبوردنی گشتی بۆ بەندکراوانی سونە.
بەپێی راپۆرتێکی پەرلەمانی ئێران، زیاتر لە ٢٨ ملیۆن کەس لە دانیشتوانی ئێران و رۆژھەڵاتی کوردستان توانای دابینکردنی خۆراک و بژێویی رۆژانەی وەک پێویست نییە.
ناوەندنی توێژینەوەی پەرلەمانی ئێران، راپۆرتی ساڵانەی دۆخی ژیان و گوزەرانی خەڵکی بڵاوکردەوە و لەراپۆرتەکەدا دەرکەوتووە، یەک لەسەر سێی کۆی ٨٥ ملیۆن دانیشتوانی ئەو وڵاتە توانای دابینکردنی پێدوایستییە سەرەکییەکانی ژیانی رۆژانەیان نەبووە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، رێژەی ھەژاریی لە ساڵی رابردوودا ٤٪ زیادیکردووە و گەیشتووەتە زیاتر لە ٣٠٪، ئەوەش بەرزترین رێژەی ھەژارییە کە لە ١٠ ساڵی رابردوودی ئێراندا تۆمارکرابێت.
ھاوکات رۆژنامەی ئیقتیسادی ئێرانی بڵاویکردووەتەوە، لە پێنج ساڵی رابردوودا ھەژاریی لە ئێران و رۆژھەڵاتی کوردستان بەھیچ شێوەیەک کەمینەکردووە و زیاتر لە ٢٨ ملیۆن دانیشتوی ئەو وڵاتە لەژێر ھێلی ھەژارییەوەن.
سزا ئابورییەکانی ئەمریکا و وڵاتانی رۆژئاوا دژی ئێران، وڵاتەکەی روبەڕوی قەیرانی قوڵی داریی کردووەتەوە و ئەوەش کاریگەریی لەسەر بژێوی ژیانی ھاووڵاتیان دروستکردووە، بە جۆرێک لە ١٠ ساڵی رابردوودا بە بەردەوامی رێژەی ھەژاریی لە ئێران بەرزدەبێتەوە.
ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری باكور و رۆژهەڵاتی سوریا بڵاویكردەوە، دەوڵەتی توركیا ژمارەیەك رۆژنامەنووسی كردووەتە ئامانج، كە ئاسەواری بۆردوومانەكانیان بۆ سەر ناوچەكانی رۆژئاوای كوردستان روماڵ دەكرد.
نوسینگەی راگەیاندنی ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری بڵاویكردەوە، ژمارەیەك رۆژنامەنووس لەكاتی بەجێگەیاندنی ئەركەكانیاندا بۆ روماڵكردنی كاریگەری و ئاسەواری بۆردوومانەكانی توركیا لە عامودا كراونەتە ئامانج، كە ئەوە یەكەمجار نییە و توركیا بەردەوام بە مەبەستی بێدەنگكردنی دەنگی راستی و شاردنەوەی رووداوەكان لە كۆمەڵی نێودەوڵەتی، رۆژنامەنووسان دەكاتە ئامانج.
راشیگەیاند، بەئامانجكردنی رۆژنامەنوسان پێشێلكارییەكی زەقی پەیماننامە و یاسا نێودەوڵەتییەكانە بۆ پاراستنی رۆژنامەنوسان لەو ناوچانەی ئاڵۆزی تێدایە.
ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری هێرشكردنە سەر رۆژنامەنووسانی ئیدانە كرد و داواشی لە رۆژنامەنوسان و میدیاكاران كرد بە ئاگاییەوە روماڵ بكەن و رێكارەكانی خۆپارێزی بگرنەبەر.
زۆرترین بینراووەزارەتی تەندروستی ھەرێم رایگەیاند، لەماوەی ٢٤ سەعاتی رابردوو بەھۆی ڤایرۆسی کۆۆنا ژمارەیەکی زۆری مردن و بۆیەکەمین جار بەرزترین رێژەی توشبوون لە سەرەتای سەرھەڵدانی کۆرۆنا تا ئێستا لەکوردستان تۆمارکرا.
راشیگەیاند، بەھۆی ھەڵسوکەوت و بێباکی ئێستا بەرامبەر کۆرۆنا کارەساتی دڵتەزێن بەڕێوەیە.
ئەو سەرچاوەیەی وەزارەتی دارایی و ئابوری حکومەتی ھەرێمی کوردستان بە کوردسات نیوزی راگەیاند، ئەم مانگە بەھۆی ئەوەی وادەی دابەشکردنی مووچە دەکەوێتە رۆژی ھەینی لە رۆژی یەک شەممەوە دەست بەدابەشکردنی مووچە دەکرێت و لە وادەیەکی کەمدا مووچەی سەرجەم وەزارەتەکان دابەشدەکرێت.
ھاوکات سەرچاوەیەکی دیکەی وەزارەتی دارایی جەختی لەوەکردەوە، بۆ ئەم مانگەش ھاوشێوەی مانگەکانی پێشوو مووچە بە لێبڕینی ٢١% بۆ فەرمانبەران و ٥٠% پلە تایبەتەکان دابەشدەکرێت.
سەرچاوەیەک بە کوردسات نیوزی راگەیاند، پارەی پێویست بۆ دابەشکردنی مووچەی مانگی ٥ی فەرمانبەرانی ھەرێم گەیشتووە و ئەو کێشەیەی دروست ببوو چارەسەر کراوە.
سەرچاوەکە راشیگەیاند، ھەفتەی داھاتوو مووچەی سەرجەم وەزارەتەکان دابەش دەکرێت.
دوێنێ مووچەی وەزارەتی تەندروستی و ئەمڕۆ مووچەی دیوانی وەزارەتی پێشمەرگە و لیواکان دابەشکرا و رۆژی یەکشەممەی داھاتووش مووچەی یەکەکانی ٧٠ و ٨٠ و وەزارەتی دارایی و ئابوری دابەش دەکرێت، دواتریش مووچەی سەرجەم وەزارەتەکانی تر خەرج دەکرێت.
