کوردستان
خوێندکاران داوایان کرد کورسییەکانی خوێندن لە کۆلێژەکان زیاد بکرێن و تێکڕای نمرەیەش بۆ وەرگرتنی خوێندکاران کەم بکرێتەوە.
داواشی لە خوێندکاران کرد بگەڕێنەوە بۆ نێو کەسوکاریان و بەڵێنی چارەسەرکردنی کێشەکانیانی دووپاتکردەوە.
نوری حەمە عەلی فەرماندەی میحوەری پردێی پێشمەرگە لە کۆنفرانسێکی ڕۆژنامەوانیدا وردەکاریی پەلاماری تیرۆریستانی بۆ سەر پێشمەرگە ئاشکراکرد و دووپاتیکردەوە ماوەی دوو ساڵە داوای چارەسەرکردنی ئەو کێشەیە دەکەن کە تیرۆریستانی سوودی لێوەردەگرن بەڵام وەڵام نەدراونەتەوە.
خالد جەعفەری جێگری پارێزگاری سنە بۆ کاروباری بازرگانی رایگەیاند، سەرەڕای کێشە و بەربەستەکان، ئاڵوگۆڕی بازرگانی لە دەروازە سنورییەکانی سنە لە دۆخێکی باشدایە.
ئاماژەی بەوەشکرد، ساڵی رابردوو ھیچ کاڵایەک لە دەروازە سنورییە کاتییەکانی پارێزگای سنەوە، ھاوردە نەکراوە، بەڵام لە ھەشت مانگی رابردوودا بەبەھای ٥٤ ملیۆن دۆلار کاڵا لەو سنورانەوە ھاوردە کراوە.
جێگری پارێزگاری سنە بۆ کاروباری بازرگانی راشیگەیاند، بەراورد بە ساڵی رابردوو، ئاڵوگۆڕی بازرگانی لە نێوان پارێزگای سنە و ھەرێمی کوردستان بەڕێژەی ١٠٠٪ زیادیکردووە.
حکومەتی ھەرێمی کوردستان راگەیەنراوێکی سەبارەت بە پەلامارەکەی شەوی رابردووی تیرۆرستانی داعش لە ناوچەی زورگەزراو لە سنووری میحوەری کەرکوک بڵاوکردەوە و ئاماژەی بۆ ئەوەکرد، تیرۆرستان پەلامارێکی ترسنۆکانەیان کردە سەر سەنگەرەکانی ھێزی پێشمەرگەی کوردستان و بە داخەوە دوو پێشمەرگە شەھید بوون.
راشیگەیاندوە، ھێزی پێشمەرگە سەلماندویەتی تاکە ھێزی متمانە پێکراو و پارێزەری دانیشتوانی ئەو ناوچانەیە و ئەو ھێزەیە کە لە ھەر جێگەیەکدا بێت تیرۆرستانی داعش ناتوانن تێیدا بمێننەوە.
حکومەتی ھەرێم جەخت دەکاتەوە لە گرنگی و پێویستی زیاتری ھاوکاری و ھەماھەنگی لە نێوان ھێزی پێشمەرگە و سوپای عێراق و ھێزەکانی ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش.
ئاماژەی بۆ ئەوەشکردوە، پەلامارە بەردەوامەکانی تیرۆرستانی داعش لەو ناوچانە دەرخەری ئەو راستییەن، ھێشتا داعش ھەڕەشەیە لەسەر تەواوی عێراق و پێویستە ھەموولایەک کار بکەن بۆ ریشەکێشکردن و کۆتاییھێنان بەو ھەڕەشەیە.
مەڵبەندی دووی رێکخستنی کەرکوک لە راگەیەنراێکدا تایبەت بە پەلامارە تیرۆرستییەکانی داعش لە بەرزاییەکانی زورگەزراو ئاماژەی بۆ ئەوەکردوە، ئەوەی جێگەی نیگەرانیە ھێز و لایەنە تورکمانی و عەرەبی و عێراقییەکان لەبری ئەوەی ئیدانەی ئەو کارە تیرۆرستییە بکەن، بەداخەوە لەکاتێکدا کە ھێشتا خوێنی زام و جەستەی بریندارەکانی پێشمەرگەکان تیمار نەکرابوون، چەند لایەنێکی شۆڤێنی وەک ھاوسۆزیەک بۆ تێرۆرستان، راگەیەنراوێکیان لە دژی ھێزی پێشمەرگە و بڕیارێکی فەرماندەی گشتی ھێزە چەکدارەکانی عێراق بڵاوکردەوە.
لە بەشێکی تری راگەیەنراوەکەدا ھاتووە، فەرماندەی گشتی ھێزە چەکدارەکانی عێراق پەلە بکات لە پڕکردنەوەی بۆشایی ئەمنی نێوان ھێزی پێشمەرگە و ھێزەکانی تری عێراق، چونکە تیرۆرستانی داعش سودیان لەو بۆشاییە وەرگرتووە و بوونەتە مەترسی بۆ سەروماڵ و ئاسایشی کەرکوک و کەرکوکییەکان.
حزبی شیوعی کوردستان راگەیەنراوێکی لەبارەی کارەکانی کۆنگرەی حەوتی حزبەکەی بڵاوکردەوە و ئاماژەی بەوە کردوە، ژمارەی ئەندامانی کۆمیتەی ناوەندی و چاودێری ناوەندی نوێ، لەبەر رۆشنایی پێداویستی کارەکان دیاریکراون.
راشیگەیاندووە، بڕیارە کۆمیتەی ناوەندی و چاودێری ناوەندی لەیەکەم کۆبونەوەیاندا سکرتێر و جێگرەکەی ھەڵبژێرن، دواتریش کۆمیتەی ناوەندی مەکتەبی سیاسی ھەڵدەبژێرێت.
نزیکەی ٥٠٠ نانەواخانە و سەمونخانە لە سلێمانی ھەیە و خاوەنی ژمارەیەکیان لەبەردەم قایمقامییەتی سلێمانی گردبونەوە و بەھۆی بەرزبونەوەی نرخی پێداویستییەکانیان داوایان کرد رێگەیان پێبدرێت شەش نان بدەن بە ١٠٠٠ دینار، سۆران عەبدولغەفور بەڕێوەبەری چاودێری بازرگانی لە قایمقامییەتی سلێمانی بە کوردسات نیوزی راگەیاند، بەھیچ شێوەیەک قایمقامییەت رێگە نادات نان لەسەر ھاوڵاتیان گران بکرێت و پێویستە نانەواخانەکان ھەشت نان بە ١٠٠٠ دینار بە ھاوڵاتیان بفرۆشن.
وتیشی، بڕیارە لە رۆژی دوو شەممەوە بتڵێک غاز بە شەش ھەزار دینار بەسەر ھەموو نانەواخانەکان دابەش بکرێت و نرخی کارەباش ٢٠% لەسەر نانەواخانەکان کەمکراوەتەوە.
بۆ چارەسەری کێشەی ئاردیش ئاماژەی بۆ ئەوەکرد، ئاردی روسی و ئاردی ناوخۆ لە بازاڕدا ھەیە و نرخەکەی لە ئاردی تورکی ھەرزانترە و تاقیشکراونەتەوە و کوالێتیان زۆر باشە.
فەرمانگەی میدیا و زانیاری حکومەتی ھەرێم ڕایگەیاند، حکومەتی ھەرێم ساڵانە لە ڕێگەی وەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزارەوە ٧٨٢ ملیۆن مەتر سێجا ئاوی خاوێن بۆ ھاووڵاتییان بەرھەم دەھێنێت، خەرجی بەڕێوەبردنی سێکتەری ئاویش ساڵانە ١٣٠ بۆ ١٤٠ ملیار دینارە، داھاتی کۆکراوەی ساڵانەی ئاویش لە نێوان ٣١ بۆ ٤٠ ملیار دیناردایە، ١٧٪ی ئەو داھاتەش دووبارە بۆ پڕۆژەکانی سێکتەری ئاو و ئاوەڕۆ خەرج دەکرێتەوە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، لە ھەرێمی کوردستان ٩٩٣ ھەزار و ٢٢٣ ھاوبەشی ئاو ھەیە، لەو ژمارەیەش ٦٣٢ ھەزار و ١٢٥ ھاوبەش پێوەری ئاویان بۆ بەستراوە، ٣٦١ ھەزار و ٩٨ ھاوبەش پێوەری ئاویان بۆ نەبەستراوە.
لە بەشێکی تری ڕاگەیەنراوەکەدا ھاتووە، ئێستا بە بڕی ٢ تریلیۆن و ٨٨٧ ملیار دینار، ٢٩٧ پڕۆژەی ئاو لە سەرتاسەری ھەرێم جێبەجێ دەکرێن، کە بەشێک لە پڕۆژەکان پڕۆژەی مامناوەندن و بەشێکیشیان ستراتیژی و گەورەن بۆ چارەسەرکردنی گرفتی کەمئاوی و پەرەپێدانی سێکتەری ئاو لە ھەرێم.
بەھۆی ئەوەی نمرەی بەرزیان بە دەستھێناوە، بەڵام لەو کۆلێژانە وەرنەگیراون کە خۆیان ویستوویانە، ژمارەیەک لە دەرچووانی پۆلی ١٢ی ئامادەیی لە ھەولێر گردبوونەوە و بە کوردسات نیوزیان ڕاگەیاند، نمرەی ٩٤یان ھێناوە و لەو بەشانە وەرگیراون کە ساڵی ڕابردوو نمرەی ٧٨ی وەرگرتووە، ئەوەش شوێنی شیاوی نمرەکانیان نییە و داواش دەکەن کورسی زانکۆکان زیاد بکرێن بۆ ئەوەی بە پێی نمرەکانیان لە شوێنی شیاو وەربگیرێن.
وەک پیشەی ھەمیشەیی، میدیاکان، نەخۆشی مەلا بەختیار، کراوەتە بابەتی دەنگوباس و تۆماری ڤیدیۆیی.
ھەندێک لە ھەواڵەکان ڕاستن و ھەندێکیشیان ڕاست نین، تا ئێستا بە ڕەسمی بەڕێز مەلا بەختیار، سەبارەت بە ژەھرخواردنەکەی، ھیچی نەدرکاندووە. بە ڕاوێژ لەگەڵ بەڕێزی، ئەم زانیارییانە بە ڕەسمی بڵاودەکەینەوە.
یەکەم: لە دوو نەخۆشخانەی ھەرە پێشکەوتووی ئوردن (الخالدیە) و بەرلین (ڤیڤانتێست) پشکنینی ورد و ھەرە زانستی بۆ کراوە، ھەردوو نەخۆشخانەکە سەرەنجامی پشکنینی تایبەتی پۆلیس بۆ ئەم تاوانانە، بە بەڵگەی زانستی سەلمێنراو، دەرکەوتووە کە بەڕێز مەلا بەختیار بە ژەھری (جیوە) دەردەدار کراوە.
لە گەڕانەوەدا، دوای دوو ھەفتە، تەواوی بەڵگەکان دەخاتە بەردەم ڕایگشتی و یەکێتی و حزبە تێکۆشەرەکانی کوردستان و عیراق ھەروەھا کونسوڵگەریی و سەفارەتەکان.
چاوەڕوانی بە پەلەی دەستەبەجێی کۆبوونەوەی ئەنجومەنی باڵای سیاسی و بەرژەوەندیی یەکێتی و مەکتەبی سیاسی دەکات، سەبارەت بەم تاوانە. دوای ئەوەش، سکاڵا لە دادگای کوردستان تۆمار دەکات، تەنانەت سکاڵا دەگەیەنێتە دادگای وڵاتێکی ڕۆژئاواش، ھەروەھا ڕێکخراوە مرۆییەکانی جیھانیشی لێ ئاگادار دەکاتەوە.
دووەم: پێش لێکۆڵینەوە، ھیچ کەس و لایەک، تۆمەتبار ناکات، بەڵام بەڵگە سەرەتاییەکانی بەردەستی بەڕێزی، کە ھەڤاڵان بافڵ تاڵەبانی و د.خەسرەو گوڵ محەمەد و بەرپرسی ئێستای زانیاریی و ژمارەیەک لە ھاوڕێی نزیکی خۆیی و خانەوادەکەشی، ئاگادار کردووەتەوە، کە ئەم تاوانە دەمێکە ئەنجامدراوە، کاری دوو مانگ و سێ مانگ نییە.
ھەر وەک جەختمان کردووەتەوە، دوای گەڕانەوەی بەڕێز مەلا بەختیار و دوای کۆبوونەوە ڕەسمییەکان، ڕایگشتی و ناوەندە ڕەسمییەکانی دەرەوە و ناوەوە، بە ئاخاوتنی ڕەسمی و نوسراو، ئاگادار دەکاتەوە.
لەگەڵ ڕێزماندا
بەرلین
٢٠٢١/١٠/٣٠
لە کۆبوونەوەکەدا، شاناز ئیبراھیم ئەحمەد، بە وردی لە کۆی کێشە و گرفتەکانیانی پرسییەوە و ڕایگەیاند: بە شانازییەوە دەڕوانینە مێژووی خەبات و تێکۆشانی ئێوە و خانەوادە سەربەرزەکەتان، ئێوە شایستەی ھەموو خزمەتێکن و پشتیوانی داواکانتان دەبم، بە دڵنیاییەوە بەدواداچوونی جددی بۆ ھۆکاری کێشەکانتان و ڕێوشوێنەکانی چارەسەرکردنیشی دەکەم.
لە بارەی کۆبوونەوەکەوە، عوسمان محەمەد ناسراو بە (عوسمان بچکۆل) نوێنەری پێشمەرگەکانی (١٩٧٦)، ڕایگەیاند: وەک پێشمەرگەکانی ساڵی (١٩٧٦) سەردانەکەمان بە مەبەستی گەیاندنی ھەڵوێست و پەیاممان بوو لە پێناو ڕێکخستنەوە و تۆکمەترکردنەوەی ڕیزەکانی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان.
وتیشی: لە ڕوانگەی ھەستکردنمان بە بەرپرسیاریەتی سەرشانمان لەم قۆناغەدا، جگە لە خستنەڕووی پەیام و ھەڵوێستمان ھەرچییەک لە پێناو بەھێزکردنی زیاتری یەکێتی بێت ئامادەین و ھاوکار دەبین.
ئاماژەی بەوەشدا لە کۆبوونەوەکەدا داوا و کێشەکانی پێشمەرگەکانی (١٩٧٦) و خانەوادەکانیان پێشکەشی شاناز کردووە و ئومێدی زۆریان ھەیە بۆ بە دەنگەوە ھاتن و جێبەجێکردنی.
شەھید ڕێباز لە ساڵی ١٩٥٣ لە ھەولێر لە دایک بووە لە سەرەتای لاویەتی پەیوەندی بە کۆمەڵەی ڕەنجدەرانی کوردستانەوە کردووە، لە ساڵی ١٩٧٧ بووەتە پێشمەرگە، لە کاتی شاڵاوەکانی ئەنفالیشدا وەک پارتیزان لە دەشتی ھەولێر بووە، لەگەڵ خەباتی سیاسیشدا خاوەنی چەندین نوسین و کتێبە، لەوانە کتێبی قەندیل بەغدادی ھەژاند، نرکەی کوردستان.
بەشداری چەندین داستانیشی کردووە وەک داستانی ڕزگارکردنی سەری ڕەش و داستانی کۆڕێ، لە ڕاپەرینی ١٩٩١ ڕۆلێکی گەورەی لە ڕزگارکردنی ھەولێر و شار و شارۆچکەکانی دیکەدا ھەبووە، لە ڕۆژی ٧-٥-١٩٩٤ شەھیدکرا.
ئاماژەی بەوەشکردوە، بڕیارە عێراق رۆژانە ملیۆنێک و ٨٠ ھەزار لیتر بەنزین رەوانەی پارێزگاکانی ھەرێم بکات، بەوەش تاڕادەیەک کێشەی کەمی بەنزین چارەسەر دەبێت و کاریگەری لەسەر کەمکردنەوەی نرخەکەشی دەبێت.
لەبارەی دابەشکردنی نەوتیش محەمەد حەسیب بەڕێوەبەری نەوت و کانزاکانی سلێمانی رایگەیاند، رۆژی یەک شەممە دابەشکردنی نەوت لە ناوچە شاخاوییەکان بەردەوام دەبێت و رۆژی دوو شەممەش لە ناو شاری سلێمانی و لە مەڵبەندی پێنجەوە دەست بە دابەشکردنی نەوت دەکەن.
فەرمانگەی میدیا و زانیاری حکومەتی ھەرێم رایگەیاند، حکومەتی ھەرێم ساڵانە لە رێگەی وەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزارەوە ٧٨٢ ملیۆن مەتر سێجا ئاوی خاوێن بۆ ھاووڵاتییان بەرھەم دەھێنێت، خەرجی بەڕێوەبردنی سێکتەری ئاویش ساڵانە ١٣٠ بۆ ١٤٠ ملیار دینارە، داھاتی کۆکراوەی ساڵانەی ئاویش لە نێوان ٣١ بۆ ٤٠ ملیار دیناردایە، ١٧%ی ئەو داھاتەش دووبارە بۆ پڕۆژەکانی سێکتەری ئاو و ئاوەڕۆ خەرج دەکرێتەوە.
ئاماژەی بەوەشکردوە، لە ھەرێمی کوردستان ٩٩٣ ھەزار و ٢٢٣ ھاوبەشی ئاو ھەیە، لەو ژمارەیەش ٦٣٢ ھەزار و ١٢٥ ھاوبەش پێوەری ئاویان بۆ بەستراوە، ٣٦١ ھەزار و ٩٨ ھاوبەش پێوەری ئاویان بۆ نەبەستراوە.
لە بەشێکی تری راگەیەنراوەکەدا ھاتووە، ئێستا بەبڕی ٢ تریلیۆن و ٨٨٧ ملیار دینار، ٢٩٧ پڕۆژەی ئاو لە سەرتاسەری ھەرێم جێبەجێ دەکرێن، کە بەشێک لە پڕۆژەکان پڕۆژەی مامناوەندن و بەشێکیشیان ستراتیژی و گەورەن بۆ چارەسەرکردنی گرفتی کەمئاوی و پەرەپێدانی سێکتەری ئاو لە ھەرێم.