ڕاپۆرت
لەبەرامبەردا عەلی عەلاوی، وەزیری دارایی عێراق رایگەیاند، نرخی دۆلار بەرامبەر دیناری عیراقی جێگیرە و گۆرانکاری تیادا ناکرێت و وتیشی" حکومەت بەرپرسیار نییە بەرامبەر ھیچ لایەنێکی سیاسی و سەرکردەیەک، بەڵکو بەرپرسیارە بەرامبەر گەل.
لە بارەی بانگھێشتکردنی بۆ ئەنجوومەنی نوێنەران، وەزیری دارایی وتی، ئامادەیە بەرگری لە سیاسەتی ئابووریی خۆی بکات، جەختیشکردووەتەوە، بانگھێشتکردنی جێگری سەرۆکی پەرلەمان رەتدەکاتەوە، چونکە لە دەسەڵاتی ئەودا نییە و مەرجی ھەیە بۆ ئامادەبوون لەپەرلەمان، بەوەی مۆڵەتی یەک سەعاتی پێبدرێت بۆ ڕوونکردنەوەی تەواو لەسەر سیاسەتی وەزارەتەکەی، بەڵام ھاوکات ئامادەیی نیشانداوە کە لە کۆبوونەوەی داھاتووی پەرلەمان ئامادەبێت.
بەڵام مستەفا غالب، پارێزگاری بانکی ناوەندی عێراق ئامادەی دانیشتنەکەبوو بۆ گفتوگۆکردن لەسەر گریمانەی دەستکاریکردنی بەھای دینار بەرامبەر دۆلار، لە کۆبوونەوەی پارێزگاری بانکی ناوەندی لەگەڵ سەرۆکی فراکسیۆنەکان، بەشێک لە فراکسیۆنەکان پێداگریان کردووە لەسەر بەرزکردنەوەی بەھای دینار لەبەرامبەر بە دۆلار قۆناغ بە قۆناغ، لەبەرامبەردا مستەفا غالب، رونیکردوەتەوە، بەرزکردنەوەی بەھای دینار تەنھا بە ئەوان ناکرێ، زۆر گرفت پەیوەستە پێوەی، وتوشێتی، عێراق بۆ ئەوەی دەست لەپارەی یەدەگی نەدات بەھای دیناری دابەزاندووە.
لایخۆشیەوە عارف حەمامی، ئەندامی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق ڕاگەیاند، پەرلەمانتاران لەگەڵ بەرزکردنەوەی بەھای دیناردان و دەبێت ھەمووان پشتگیری ئەو ئاڕاستەیە بکەن.
بەرزبوونەوەی نرخی نەوت بۆ سەروو ٩٠ دۆلار، گەرەنتی ئابوری عێراقی کردووە بە کەمکردنەوەی قەبارەی کورتھێنان و کەمکردنەوەی قەبارەی ئەو قەرزەی لە ئەستۆی ماوە، ھاوکات دووبارە بەگەڕخستنەوەی پرۆژە ستراتیژییەکان کە لە ساڵی ٢٠٢٠ەوە کە بەکاریگەری قەیرانی دارایی و دابەزینی نرخی نەوت پەکیان کەوتووە.
بەڵام ئەوەی کە پرسیاری لای پەرلەمانتاران دروستکردووە، سەرەڕای بەرزبوونەوەی بەردەوامی نرخی نەوت لە بازاڕەکانی جیھاندا، بەڵام تا ئێستا حکومەتی عێراق ھیچ لێدوانێکی رەسمی نییە لەسەر ئەوەی کە نرخی نەوت لە بودجەی ٢٠٢٢، ھەمان ئەو نرخە دەبێت کە پێشتر بە ٥٥ بۆ ٦٠ دۆلار جێگیرکراوە، یاخود پێداچوونەوەی پێدا دەکرێت.
سەرچاوەیەک لە وەزارەتی دارایی عێراق ئاشکرای کردووە، بەرزبوونەوەی نرخی نەوت دەرفەتی گەورەیە لەبەردەم بەغداد بۆ پاکتاوکردنی قەرزەکان و بەرزکردنەوەی قەبارەی یەدەکی بانکی ناوەندی.
ھاوکات وەزارەتی داراییش رایگەیاندووە، بەرزبوونەوەی رێژەی داھات و پاکتاوکردنی زۆرێک لە قەرزەکان و بەرزکردنەوەی قەبارەی یەدەکی بانکی ناوەندی لە ٥٤ ملیار بۆ ٦٥ ملیار دۆلار، تەنھا پەیوەندی بە بەرزبوونەوەی نرخی نەوتەوە نییە، بەڵکو دابەزاندنی بەھای دیناریش لەبەرامبەر دۆلار ھۆکارێکی تربووە بۆ تێپەراندنی قەیرانی دارایی و پڕکردنەوەی ئەو کورتھێنانەی کە بەھۆی دابەزینی نرخی نەوت و تەشەنەکردنی ڤایرۆسی کۆرۆناوە بەرۆکی عێرقی گرتووە.
بەپێی ئامارەکانی کۆمپانیای نیشتیمانی بەبازاڕکردنی نەوتی عێراق- سۆمۆ، لە ساڵی ٢٠٢١، بە شێوەیەکی تێکڕا نرخی نەوت بە ٦٨ دۆلار و ٥٠ سەنت فرۆشراوە، و کۆی داھاتی ئەو ساڵەش لە فرۆشتنی نەوت ٧٥ ملیار دۆلار بووە.
وەزارەتی بەرگری روسیا رایگەیاند، شەممە مانۆڕێکی ئەتۆمی گەورە دەستپێدەکەن و خودی "پوتن" سەرپەرشتی دەکات، کە تیایدا راھێنان و چەندین تاقیکردنەوە لەسەر مووشەکی بالیستی کیشوەر بڕ و مووشەکی جۆری کروز دەکرێت و توانای ئەتۆمی ھەڵدەسەنگێنرێت.
ئەگەرچی وڵاتانی خۆرئاوا دەڵێن ئەو مانۆڕە بۆ ئەوەیە روسیا توانا و ھێزی ئەتۆمی خۆی پیشان بدات و نوێترین نمایشی ھێزە کە روسیا دەیکات، بەڵام "دیمتری بیسکۆڤ" وتەبێژی کۆشکی کرملین رەتیکردۆتەوە ئەو مانۆڕە پەیوەندی بە ئاڵۆزییەکانەوە لەگەڵ وڵاتانی خۆرئاوا ھەبێت و دەڵێت، ئەوە تەنھا راھێنانێکی رۆتینییە و شەفافن تیایدا.
لەلایەکی ترەوە، مانۆڕی ھاوبەشی نێوان روسیا و بێلاڕوس بەردەوامی ھەیە کە تا ٢٠ی ئەم مانگە بەردەوام دەبێت، لەگەڵ تەواوبوونی مانۆڕەکەش، بڕیارە ھیچ ھێزێکی روسی لە خاکی بێلاڕوس نەمێنێتەوە.
لە رۆژی دەستپێکردنی کۆنفرانسی میونشن، "پوتن" پێشوازی لە "ئەلیکساندەر لۆکاشینکۆ" سەرۆکی بێلاڕوس کرد و ھەڵسەنگاندنیان بۆ ھەماھەنگی سەربازیی و مانۆڕە ھاوبەشەکەیان کردووە.
مانۆڕەکانی روسیا لەکاتێکدایە کە "جۆ بایدن" سەرۆکی ئەمریکا ھۆشداری داوە لەوەی پێدەچێت روسیا لە ماوەی چەند رۆژی داھاتوودا داگیرکارییەکەی بۆ سەر "ئۆکراین" دەستپێبکات، بەڵام "ماریا زاخارۆڤا" وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی روسیا رایگەیاندووە، لێدوانەکانی ئەمریکا لەبارەی داگیرکردنی "ئۆکراین"، ئاماژەیەکە بۆ شکست و لاوازی زانیارییە ھەواڵگیرییەکانیان.
دەشڵێن، زۆربەی ئەو کەسانەی تووشی ئۆمیکرۆن بوون، باری تەندروستیان جێگیرە و ڕێژەی گیان لە دەستدانیش کەم بووەتەوە.
سەرۆکی شارەوانی سیدەکان دەڵێت، ئەمساڵ چوار گەڕەکی سەنتەری ناحیەی سیدەکان قیرتاو دەکرێن.
ڕزگار ئیسماعیل، سەرۆکی لیژنەی سووتەمەنی لە قائیمقامیەتی زاخۆ ڕایگەیاند، دەسەڵاتیان لە بەرزبوونەوەی نرخی نەوتدا نییە، چونکە نەوت لەسەر ئاستی بۆرسەی جیھانی بەرزبووەتەوە، کە بەو ھۆیەوە نرخی بەنزینیشی زیادیکردووە.
ئێزدییەکان لە جەژنی ئەمساڵدا دوعا و نزایان کرد بۆ ڕزگارکردنی ئەو کچ و ژنانەی کە تا ئێستا چارەنووسیان نادیارە.
بەڵام ھاووڵاتیان نیگەران لە نەبوونی چاودێری و گەرەنتی وادەی پڕۆژەکان، بەو پێیەی پڕۆژەکانی کەرکوک وادەیان کورتە و بە ماوەیەکی کەم دوای تەواوبوونیان بەھۆی خراپی کوالیەتی کەلوپەلەکانیانەوە تێکدەچن و شەقامەکان دەگەڕێنەوە بۆ ڕەوشی پێش نۆژەن کردنەوە.
گۆڤاری "فۆرن پۆڵەسی" لە ڕاپۆرتێکدا باسی لەوە کردووە، لە سالانی ڕابردوودا ئاشکرا بووە کە چەندین گەورە تیرۆریستی داعش و قاعیدە لە ئیدلبی سوریان، ئەو پارێزگایە تا ئێستا لە ژێر دەسەڵاتی گروپە توندرەوەکاندایە و بووەتە حەشارگەی تیرۆریستان.
دوایین ھێرش کە دژی سەرکردەکانی گروپە تیرۆریستەکان لە ئیدلب ئەنجامدرابێت، ئەو بۆردومانەی ئەمریکا بوو کە کوژرانی ئەبو ئیبراھیم قورەیشی سەرۆکی گروپی تیرۆریستی داعشی لێکەوتەوە، پێش ئەویش ئەبو بەکر بەغدادی سەرۆکی پێشتری داعشیش لە ھەمان پارێزگا کوژراوە و چەندین تیرۆریستی تریش دوای وەرگرتنی زانیاری ھەواڵگری لەو پارێزگایە کوژراون.
لە ساڵی ٢٠١١ دا ئوسامە بن لادن سەرۆکی قاعیدە لە پاکستان دۆزرایەوە، ئەو کات وا دەزانرا کە ڕووبەرێکی فراوان لەو وڵاتە بووەتە شوێنی تیرۆریستانی قاعیدە و تاڵیبان کە زۆرینەیان لەو وڵاتە مەشقیان وەردەگرت، بەڵام چاودێران دەڵێن پێدەچێت ئێستا ئیدلب شوێنی پاکستانی گرتبێتەوە.
بە پێی ڕاپۆرتەکە بوونی ئەو ژمارە زۆرە تیرۆریستە لە ئیدلب، مەترسی نەک بە تەنھا لەسەر سوریا، بەڵکو لەسەر تەواوی ناوچەکە دروست دەکات، بۆیە پێویست دەکات ئەمریکا ستراتیژیەتێکی تر بگرێتەبەر بۆ ئەوەی ئەو پارێزگایەی سوریا لە تیرۆریستان پاک بکرێتەوە.
جیمس جێفری نێردەی پێشووی ئەمریکا بۆ سوریا دەڵێت، سەرباری ئەوەی گروپی تەحریر الشام کە زۆرێک لە ناوچەکانی ئیدلبیان لە ژێر دەستدایە، گروپێکی تیرۆریستییە، بەڵام لە لیستی ئامانجەکانی ئەمریکادا نییە، چونکە ئێستا تاکە ئامانجی ئەمریکا لە سوریا فشار خستنە سەر بەشار ئەسەدە، بۆیە ئەمریکا کار بۆ لەناوبردنی تەحریر الشام ناکات و دەیەوێت وەک فشارێک بۆ سەر ئەسەد بیھێڵێتەوە.