وەزیرانی دەرەوەی وڵاتانی عەرەبی و نوێنەری ئەمریكا رێككەوتن لەسەر ئاگربەست لە غەززە ترەمپیش دەڵێت هیچ كەسێك لە غەززە دەرناكرێت.

لە دەوحەی پایتەختی قەتەر وەزیرانی دەرەوەی سعودیە و قەتەر و ئیمارات و ئوردن و میسر و ستیڤ ویتكۆف نوێنەری ئەمریكا لە بارەی ئاوەدانكردنەوەی غەززە كۆبوونەوە و باس لە دەرەنجامەكانی لوتكەی عەرەبی كرا كە لە قاهیرە بەڕێوەچوو لەگەڵ كۆبوونەوەی رێكخراوی هاریكاری ئیسلامی لە سعودیە بۆ پاڵپشتیكردنی گەلی فەلەستین.

لە كۆبوونەوەكەی دەوحە وەزیرانی دەرەوەی وڵاتانی عەرەبی و نوێنەری ئەمریكا رێككەوتن لەسەر ئاگربەست لە غەززە و گەیاندنی هاوكاری بۆ غەززەیەكان و پاڵپشتی خۆیان بۆ پلانی ئاوەدانكردنەوەی غەززە و كۆمەككردنی كەرتەكە دەربڕی.

دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكاش لە كۆبوونەوەیەكیدا لەگەڵ میكاڵ مارتن سەرۆك وەزیرانی ئێرلەندا رایگەیاند، هیچ كەسێك لە غەززە دەرناكرێت و كەس حەز بە راگواستنیان ناكات.

لە رێورەسمێکدا لە شاری سلێمانی، ئەمڕۆ چوارشەممە، باڵیۆز د. محەمەد سابیر، سەرۆکی دامەزراوەی سەرۆک جەلال تاڵەبانی، یاداشتنامەی لێکتێگەیشتنی لەگەڵ رەفیق ساڵح، سەرۆکی بنکەی ژین ئیمزاکرد.

بەپێی راگەیەندراوێکی هاوبەشی هەردوولا، ئەم رێککەوتننامەیە چەندین بواری گرنگی هاوکاری نێوان هەردوو لا لەخۆ دەگرێت، بەتایبەت لە بواری ئەرشیفکردن، کۆکردنەوەی بەڵگەنامە، و پڕۆژەی هاوبەشی کەلتووری.

باڵیۆز د. محەمەد سابیر، لە دیدارەکەدا رایگەیاند: "دامەزراندنی ئەم دامەزراوەیە بەناوی سەرۆک مام جەلال یەکێکە لەو کەلەپوورە پاک و جوانانەی بۆمان دەمێنێتەوە و خزمەتێکی باش بە ئەرشیفی کوردی دەکات."

سەرۆکی دامەزراوەکە جەختی کردەوە کە کارکردنیان لە دیدگەی سەرۆک مام جەلالەوە سەرچاوەی گرتووە و دەیانەوێت رۆڵێکی بوونیادنەرانە لە ئاستی کۆمەڵگە بگێڕن بەتایبەت لە بوارەکانی ئەرشیفکردن، کۆکردنەوەی بەڵگە، رۆشنبیری، کولتووری، زانستی و گەشەی مرۆیی.

لێکتێگەیشتنەکە ئەم خاڵانەی خوارەوە لەخۆ دەگرێت:

- هاوبەشی و هاوکاری نێوان هەردوو لا لە کاری ئەرشیفیدا و بەدەستهێنانی بابەتی ئەرشیفی لەڕێگەی پێوەندییە ناوخۆیی و دەرەکییەکانەوە.

- هاوئاهەنگی بۆ بەشداریکردن لە چالاکی و کۆنفرانسی نێودەوڵەتی تایبەت بە کاری ئەرشیفی لە ناوەوە و دەرەوەی هەرێمی کوردستان.

- سوود وەرگرتنی بەشی ئەرشیفی دامەزراوەی سەرۆک جەلال تاڵەبانی لە شارەزایی و ئەزموونی تیۆری و کرداریی کاری ئەرشیفیی بنکەی ژین و بە پێچەوانەوە.

- هاوئاهەنگی بۆ دابینکردنی سەرچاوەی ئەرشیفی بۆ توێژەرانی زانکۆکان و ناوەندە ئەکادیمییەکان بەبێ جیاوازی.

- ئەنجامدانی پڕۆژەی هاوبەشی کەلتووری و بەڵگەنامەیی بۆ خزمەتکردنی بواری ئەرشیف و بەڵگەنامەی کوردستان.

شایانی باسە، بنكەى بەڵگاندن و لێکۆڵینەوەی ژین، ناوەندێكى ئەرشیفیى ناحكوومییە كە ساڵى2004 لە شارى سلێمانى دامەزراوە. ئەم ناوەندە تەرخانی كۆكردنەوە، پاراستن، ڕێكخستن و زیندووكردنەوەى سامانى بەڵگەنامە، دەستنووس، رۆژنامەگەری و كتێبی تایبەت بە كورد و كوردستان و تۆماركردنى مێژووى زارەكیى كوردەوارییە.

سەرۆك كۆماری عیراق لەچاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ رۆژنامونووسێكی ئەمریكی باس لە دواین پێشهات و گۆڕانكارییە سیاسی و ئەمنییەكانی عیراق و ناوچەكە دەكات و دەڵێت دەتوانن رۆڵێكی گرنگییان هەبێت بۆ نێوەندگیری لە نێوان تاران و واشنتۆن.

تیم كۆنستنتین رۆژنامەنووس لە رۆژنامەی واشنتۆن تایمزی ئەمریكی گفتوگۆیەكی لەگەڵ لەگەڵ د.لەتیف رەشید سەرۆك كۆماری عیراق بڵاوكردووەتەوە كە لە گەشتێكیدا بۆ بەغداد ئەنجامی داوە.

سەرۆك كۆمار لەسەرەتادا مێژووی پڕ لە كێشەی عیراقی باسكردوە لە سەردەمی دیكتاتۆریەتەوە تا سەرهەڵدان و كۆتاییهێنان بە گروپی تیرۆریستی داعش، دەشڵێت، لە ئێستادا كاری لەپێشینەیان پاراستنی بەرژەوەندی و ئاسایش و سەقامگیری عیراقە.

وتیشی، رێز لە هەموو دراوسێكانیان دەگرن و پەیوەندییەكی باشیان لەگەڵیان هەیە بە وڵاتانی ناوچەكەشەوە.

د.لە تیف رەشید دەڵێت، بەپێی دوایین سەرژمێری دانیشتووان، ژمارەی دانیشتووانی عیراق گەیشتووەتە (46) ملیۆن كەس، كە 60٪یان لە دوای ساڵی 2003 لەدایكبوون، ژمارەیەكی زۆر دەرچووش هەن، بەشێوەیەك رەنگە لە هەموو وڵاتێكی تر زیاتر بێت، ئەمەش بەهۆی ژمارەی زانكۆكان و ئەو كەشە ئەكادیمیەی لە عیراق رەخساوە.

لەبارەی رەوشی ناوچەكە سەرۆك كۆمار دەڵێت، دەتوانن رۆڵێكی گرنگ لە ناوچەكەدا ببینن و هەوڵیانداوە بۆچوونەكانی ئێران و سعودیە لەیەكتر نزیك بكەنەوە كە سوودی بۆ هەمووان هەیە، جگە لەوەش عێراق دەتوانێت رۆڵێكی گرنگی نێوەندگیری لە نێوان واشنتۆن و تاراندا هەبێت.

لەبارەی دواین پێشهات و گۆڕانكارییەكانی سوریاش، د.لەتیف رەشید رایگەیاندووە، ئێستا سوریا ئیدارەیەكی نوێی هەیە، هیوادارن حكومەتی داهاتوو رەنگدانەوەی ئیرادەی گەلەكەی بێت، جا لە رێگەی هەڵبژاردنەوە بێت یان لە رێگەی ئەو هەنگاوە دیموكراسیانەی كە پێویستە بنرێن و هەموو لایەنەكان بەشداربن لە حكومەتدا.

سەرۆك كۆمار دەشڵێت، عیراق مێژوویەكی دەوڵەمەندی هەیە و دەگەڕێتەوە بۆ 6 یان 7 هەزار ساڵ لەمەوبەر، كە یەكەم یاسا و سیستمی ئاودێری، كشتوكاڵ، دروستكردنی كۆشك لە عێراق هەبووە، جگە لە زانست و بیركاری و نامە نووسراوەكان كە هەموویان لە عیراقەوە دەستیان پێكردووە، لەگەڵ ئەوەشدا عێراق شوێنی هەموو ئایینەكان بووە.

لەبارەی پەیوەندییەكانی واشنتۆن و بەغدادیش سەرۆك كۆمار دەڵێت، پێویستە پەیوەندییەكان باشتر بن لە رێگەی گفتگۆی نێوان وەفدی باڵای هەردوولاوە كە لە بەغداد بێت یان واشنتۆن، وتیشی، هانی سەرۆكی ئەمریكا دەدەن بەڵێنەكەی بۆ پاراستنی ئارامی لە جیهان و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست جێبەجێ بكات كە ئەوەش بەبێ كۆتاییهێنان بە شەڕ و ململانێكان لە ناوچەكەدا كارێكی ئاسان نابێت، بە تایبەتیش ئاڵۆزییەكانی ئێستای سوریا، فەلەستین، لوبنان، یەمەن، سودان و سۆماڵیش.

ئەو رۆژنامەنووسە ئەمریكییە دەڵێت، لە بەشێكی گفتوگۆكەیدا لەگەڵ سەرۆك كۆمار لە بارەی دەسەڵاتی دادوەری لە عیراق گفتوگۆیان كردووە و د.لەتیف رەشید وتویەتی، ئەگەر بە وردی تەماشای دەسەڵاتی داوەری بكرێت، گۆڕانكارییەكان بەدی دەكرێن كە بە شێوەیەكە بەراورد ناكرێت لەگەڵ ساڵانی رابردوودا، بەڵام هێشتا كێشەیان هەیە، لەگەڵ ئەوەشدا ئازادی، قسەكردن، مافی مرۆڤ، نەتەوەیی، رەوشی ئایینەكان لەعیراق لە زۆر وڵات باشترە.

د.لەتیف رەشید لە كۆتایی گفتوگۆكەیدا ئەو رۆژنامەنووسە ئەمریكییە، لەبارەی پەیوەندییەكانی عیراق و وڵاتانی رۆژئاوا، رایگەیاندووە، پەیوەندییان لەگەڵ رۆژئاوا بۆ ماوەیەكی زۆر لەسەر ئاسایش بووە، بەڵام لە ئێستادا گۆڕاوە بۆ بواری وەبەرهێنان و ئابوری، چەندین كۆمپانیای گەورە لە كەرتی وزە لە عیراق لە بواری پترۆكیمیایی و نەوتدا چالاكن و لە عیراق وەبەرهێنان.