میدیاکانی عیراق بڵاویانکردەوە، ئیسماعیل قائانی لە بەغدادە و لەگەڵ بەشێک لە سەرکردەی ھێز و لایەنە سیاسییەکان و گروپە چەکدارەکانی نزیک لە وڵاتەکەی کۆبووەتەوە.

ئەوەشیان خستووەتەڕوو، قائانی لە میانی زنجیرە دیدار و کۆبوونەوەکانی لە بەغداد، چاوی بە ھەریەک لە ھادی عامری سەرۆکی رێکخراوی بەدر و قەیس خەزعەلی ئەمینداری گشتی عەسائیبی ئەھلی حەق و حسێن حەمیداوی فەرماندەی کەتائیبی حزبوڵای عیراقی کەوتووە.

ئەوەش لەکاتێکدایە، ھەفتەی رابردوو مەسعود پزیشکیان سەرۆک کۆماری ئێران سەردانی عیراق و ھەرێمی کوردستانی کرد و بەجیان لەگەڵ دەسەڵاتدارانی ھەردوولا زنجیرەیەک دیدار و کۆبوونەوەی ئەنجامدا.

شوان کەلاری جێگری سەرۆکی لیژنەی شەھیدان و زیندانیانی سیاسی لە ئەنجومەنی نوێنەران ئاماژەی بەوەدا، بەپێی بڕگەی یەکەم، شەھیدانی دەستی داعش لە ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ھەرێم وەک پێشمەرگە، ئاسایش، ھێزەکانی ناوخۆ، موچە و ئیمتیازاتەکانیان دەخرێتە سەر دامەزراوەی شەھیدانی عیراق.

ئەوەشی خستەڕوو، بەپێی بڕگەی دووەم، بەشێک لەو شەھیدانەی لە وەزارەتی شەھیدانی ھەرێم پێش ساڵی ٢٠٠٣ تۆمارکراون، ھەموو ئیمتیازاتەکانی دامەزراوەی شەھیدانی عیراقیان دەبێت، تەنھا گواستنەوەی موچەکانیان نەبێت.

دادگای فیدراڵی عیراق لە روونکردنەوەیەکدا ئاماژەی بەوەکردووە، لە ماددەی ٤١ی دەستوری ساڵی ٢٠٠٥دا ھاتووە کە عیراقییەکان ئازادن لە پابەندبوون و رێکخستنی باری کەسێتی خۆیان بەپێی ئاین و مەزھەب و نەریتەکانیان رێکبخرێت کە ئەوەش بەپێی یاسا دەبێت.

دەشڵێت، ئەو مافە تەنیا بە یاسا دەدرێت بە ھاووڵاتیان و سنوردار دەکرێت بە مەرجێک ئەو سنوردارکردنە پێچەوانەی ماددەکانی دەستور نەبێت و ھاووڵاتی سەرپشک دەبێت لە رێکخستنی باری کەسێتی خۆی.

ئەوەش لەکاتێکدایە، کە ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق خوێندنەوەی دووەمی بۆ ھەمواری یاسای باری کەسێتی کردووە کە رێگە بە ھاوسەرگیریکردنی کچانی تەمەن نۆ ساڵ دەدات، ئەوەش ناڕەزایەتی لەسەر ئاستی عیراق و ھەرێم لێکەوتووەتەوە و داوادەکرێت گۆڕانکاری تیادا بکرێت و بە پێشێلکردنی مافی منداڵان و ژنانی دەزانن.

محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عیراق لە چاوپێکەوتنەکەیدا لەگەڵ ئاژانسی بلومبێرگی ئەمریکی ئاماژەی بەوەشکرد، لە کۆنگرەی نێودەوڵەتی ھاوپەیمانان دژی داعش وادەی کۆتایی ھێنان بە ئەرکی سەربازی ھێزەکانی ھاوپەیمانان رادەگەیەنن، ئەوەش بەشێکە لە کارنامەی حکومەت.

باسی لەوەشکرد، لەگەڵ سەرۆکی ئەمریکا  پرسی ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی تاوتوێکردووە و لە مانگی ئابی ساڵی رابردوودا لیژنەیەکی دوو قۆڵی سەربازیان پێکھێناوە بۆ دانوستان لەو بارەیەوە و گەیشتوون بە لێکتێگەیشتن بۆ رێکخستنی پرسی کشانەوەی ھاوپەیمانان.

دەشڵێت، بۆ تێکەڵنەکردنی پرسەکان راگەیاندنی ئەنجامی گفتوگۆکانیان دواخستووە بۆ کۆنگرەی ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش کە بڕیارە لەم مانگەدا لە واشنتن بەڕێوەبچێت.

سودانی جەختیکردەوە، پاساوەکانی بوونی ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی کۆتایی ھاتووە و دەستیان بە گفتوگۆی راشکاو کردووە لەگەڵ ھاوپەیمانان بۆ کۆتایی ھێنان بە ئەرکی سەربازیان لە عیراق.

محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عیراق لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ ئاژانسی بلومبێرگی ئەمریکی ئاماژەی بەوەکرد، دەستپێکردنەوەی ھەناردەی نەوتی ھەرێم پێویستی بە ھەمواری گرێبەستە نەوتییەکان یان ھەمواری یاسای بودجەیە، بەو پێیەی لە یاسای بودجە تێچووی بەرھەمھێنانی بەرمیلێک نەوت بە ھەشت دۆلار دیاریکراوە، لەکاتێکدا لە گرێبەستە نەوتییەکانی ھەرێم بە ٢٦ دۆلار دیاریکراوە.

وتیشی کۆمپانیا نەوتییەکانی ھەرێم ھەموارکردنی گرێبەستەکان رەتدەکەنەوە، لەگەڵ ئەوەشدا گفتوگۆ لەگەڵ ھەرێم و کۆمپانیا نەوتییەکان بەردەوامە بۆ گەیشتن بە چارەسەر و پێشبینی دەکەن ئەمساڵ بگەنە چارەسەر بۆ دەستپێکردنەوەی ھەناردەکردنی نەوت.

سودانی باسیلەوەشکرد، عیراق پابەندە بە کەمکردنەوەی خۆبەخشی بەرھەمھێنان و ھەناردەی نەوت بۆ پارێزگاریکردن لە نرخی نەوت.

فەرمانگەی راگەیاندنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق بڵاویکردووەتەوە، ئەمڕۆ سێ شەممە کۆبوونەوەی ئەنجومەنەکە بەڕێوەدەچێت کە شەش تەوەر لە خۆدەگرێت لەناویاندا دەنگدان لەسەر پرۆژەیاسای ھەمواری یەکەمی یاسای دامەزراوەی شەھیدان و خوێندنەوەی دووەم بۆ خزمەت و خانەنشینی دەستەی حەشدی شەعبی.

ئاماژەی بەوەشکردووە، ھەر لەکۆبوونەوەکەدا خوێندنەوەی یەکەم بۆ پرۆژەیاسای فڕۆکەوانی مەدەنی عیراق تەواو دەکرێت.

ئەنجومەنی نوێنەران لەکۆبوونەوەی دوێنێیدا خوێندنەوەی دووەمی بۆ ھەمواری پڕۆژەیاساکانی باری کەسێتی و لێبوردنی گشتی کرد، دەنگدانیشی لەسەر ھەڵوەشاندنەوەی بڕیارەکانی ئەنجومەنی سەرکردایەتی شۆڕشی رژێمی پێشووی بەعس لەبارەی دەستبەسەرداگرتنی زەوی جوتیارانی کورد دواخست.

مەزھەر محەمەد ساڵح بە رۆژنامەی "سەباح"ـی راگەیاند، کرێکارانی بیانی کە لە عیراق کار دەکەن تەنھا ١٥٪یان ھێز و بەھرەیان ھەیە و نزیکەی ٨٥٪یان سود بە عیراق ناگەیەنن و توانا و بەھرەکانیان سنووردارە، زۆرینەی ئەوانەشی گرێبەستەکانیان تەواو بووە بە شێوەی نایاسایی لە کارکردن بەردەوامن. 

وتیشی، تێچووی ئاڵوگۆڕی ساڵانە بۆ کرێکارانی بیانی لانی کەم دوو ملیار دۆلارە، چونکە کرێکاری بیانی ھەیە لەگەڵ کۆمپانیاکانی نەوت کار دەکەن و مووچەکانیان زۆر بەرزە. 

راوێژکارەکەی سودانی ئاماژەی بەوەشکرد، کێبڕکێی دەستکەوتنی ھەلی کار لەنێوان کرێکارانی بیانی و ناوخۆیی یەکێکە لەو کێشانەی عیراق بەدەستییەوە دەناڵێنێت. 

بەپێی ئامارەکان، ژمارەی کرێکارانی بیانی لە عیراق نزیکەی یەک ملیۆن کرێکارە، ٩٥٪یان نایاسایین و ٨٥٠ ھەزاریان پسپۆڕیی و توانایان سنوردارە.

ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە ئامادەبوونی ١٨٠ ئەندام کۆبووەوە و دەنگدانی لەسەر پرۆژەیاسایەک دواخست، کە تایبەت بوو بە ھەڵوەشاندنەوەی بڕیارەکانی ئەنجومەنی سەرکردایەتی رژێمی پێشوو، بۆ گەڕانەوەی زەوییە داگیرکراوەکانی جوتیارانی کورد لە ناوچە جێناکۆکەکان.

ھەر لەو بارەیەوە، موحسین مەندەلاوی جێگری سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەران کۆبوونەوەیەکی فراوانی لەگەڵ ھادی عامری سەرۆکی لیژنەی جێبەجێکردنی ماددەی ١٤٠ـی دەستوور ئەنجامدا و تێیدا، تاوتوێی دوایین ھەنگاو و کارەکانی لیژنەکە کرا بۆ جێبەجێکردنی ماددەی ١٤٠ـی دەستوور.

موحسین مەندەلاوی ئاماژەی بە گرنگی ھەڵوەشاندنەوەی بڕیارەکانی ئەنجومەنی باڵای سەرکردایەتی رژێمی پێشوو کرد و جەختیلەوەکردەوە، گەڕاندنەوەی زەوییە داگیرکراوەکان بۆ خاوەنەکانیان ھاوکار دەبێت لە بەرقەرارکردنی سەقامگیری ئەمنی و سیاسی و کۆمەڵایەتی، بە تایبەتی لە سنووری پارێزگای کەرکوک.

کاروان یاروەیس ئەندامی فراکسیۆنی یەکێتی لە ئەنجومەنی نوێنەران بە کوردسات نیوزی راگەیاند، لە دانیشتنی ئەنجومەنی نوێنەران خوێندنەوەی دووەم بۆ ھەمواری پرۆژەیاساکانی باری کەسێتی و پرۆژەیاسای لێبوردنی گشتی کراوە.

وتیشی، دەنگدان بەو پڕۆژەیاسایانە پێویستی بە رێککەوتنی سیاسی نێوان لایەنەکانە کە بڕیارە لە دانیشتنەکانی داھاتوودا بخرێتە بەرنامەی کار بۆ ئەوەی دەنگیان لەسەر بدرێت.

کاروان یاروەیس ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد، بەھۆی دواخستنی بڕگەی تایبەت بە ھەڵوەشاندنەوەی بڕیارەکانی ئەنجومەنی سەرکردایەتی پێشووی بەعس، بۆ گەڕاندنەوەی خاوەنداێتی زەوییە کشتوکاڵییەکانی سنوری کەرکوک و ناوچە دابڕێنراوەکان، بەشێک لە نوێنەرانی کورد بایکۆتی دانیشتنەکەیانکرد.

عەبدولحسێن عەنبەکی، راوێژکاری سەرۆک وەزیرانی عیراق و سەرۆکی لیژنەی باڵای چاکسازی لە باج ئاماژەی بەوەدا، رەشنووسی یاسایەکیان بۆ ھەموارکردنەوەی یاسای باج لە عیراق ئامادەکردووە و تێیدا، دادپەروەرانە باج لەسەر ئەو کەسانە سەپێندراوە، کە داھاتیان زۆرە و لێخۆشبوونیش کراوە لە باجی سەر ئەو کەسانەی داھاتیان کەمە.

ئەوەشی خستەڕوو، لە رەشنووسەکەدا، باج خراوەتە سەر ئەو پیشە نوێیانەی داھاتیان زۆرە و پێشتر باجیان لەسەر نەبووە، لەوانە داھاتی بلۆگەر و کەسایەتییە دیارەکانی ناو تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان، کە لەو رێگەیەوە داھاتێکی زۆریان بەدەستھێناوە و باجیان نەداوە.

راوێژکارەکەی سەرۆک وەزیرانی عیراق جەختیلەوەشکردەوە، رەشنووسی یاساکە لەگەڵ ژینگەی بازرگانی عیراق دەگونجێت و  و تێیدا دادپەروەری بەدەستدەھێنرێت، ھاندەریش دەبێت بۆ گەشەپێدان.