د.لەتیف رەشید سەرۆك کۆماری عیراق، ئەمڕۆ سێشەممە 12-11-2024 بەشداری لە کۆنفرانسی لوتکەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کەشوهەوا COP29 کرد، کە لە باکۆی پایتەختی ئازەربایجان بەڕێوەدەچێت.

بەیانی ئەمڕۆ سەرۆك کۆمار لەلایەن ئیلهام عەلیێڤ سەرۆك کۆماری ئازەربایجان و ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکانەوە پێشوازیی لێکرا و لەمیانەی دانیشتنی کۆنفرانسەکەدا، سەرۆك کۆمار وتەیەکی پێشکەشکرد و سەرەتا هەڵوێستی چەسپاوی عێراقی سەبارەت بە رەتکردنەوەی دەستدرێژییەکانی سەر غەززە و لوبنان دووپاتکردەوە و داوای لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی کرد بەرپرسیارێتی خۆی لە سەپاندنی ئاگربەست و داننان بە مافی چارەی خۆنوسین بۆ گەلی فەڵەستین، لەئەستۆ بگرێت.

سەرۆك کۆمار لەوتەکەیدا ئاماژەی بەو ئاڵنگاریانە کرد، کە رووبەڕووی عێراق دەبێتەوە و زیانەکانی بەهۆی کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا وەك وشکەساڵی و بەبیابانبوون و زیادبونی خۆڵبارین و بەرزبوونەوەی پلەی گەرما و کەمی باران و بەفر.

سەرۆك کۆمار جەختیکردەوە، عیراق کاردەکات بۆ جێبەجێکردنی پابەندییەکانی لەچوارچێوەی رێککەوتننامەی کەشوهەوا و پەیماننامە نێودەوڵەتییە پەیوەندیدارەکان، داوای لە وڵاتانی ناوچەکەش کرد لەچوارچێوەی ئەم پرۆسەیەدا گروپێکی دانوستاندن پێکبهێنن بۆ هاوئاهەنگی و پێکەوە کارکردن لەپێناو خۆپاراستن لەمەترسییەکانی گۆرانی کەشوهەوا.

ئەمەش دەقی وتەکەی سەرۆك کۆمارە؛

خاوەنشکۆ و ئامادەبوانی بەڕێز...

سڵاوی خودای گەورەتان لێبێت..

ئێمە لێرەین بۆ بەشداریکردن لە بیست و نۆیەمین کۆنفرانسی لایەنەکانی رێککەوتننامەی کەشوهەوا، کە بابەتێکی مەترسیدار و گرنگ لەخۆدەگرێت و کاریگەری لەسەر هەموومان هەیە، لێرەدا زۆر سوپاسی کۆماری ئازەربایجانیش دەکەین بۆ میوانداریکردنمان و پێشوازیی گەرم و میواندۆستییان.

پاش زیاتر لە ساڵێك لە بۆردومانی بەردەوام و زۆربونی ژمارەی قوربانیانی مەدەنی لە ژنان و منداڵان، وەك چەندین جاری دیکە داوا لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەکەم بەرپرسیارێتییەکانی خۆی لەئەستۆبگرێت بۆ سەپاندنی ئاگربەست و پێشکەشکردنی یارمەتی مرۆیی بەپەلە بۆ قوربانیان و داننان بە مافی چارەی خۆنوسینی گەلی فەڵەستین و دامەزراندنی دەوڵەتی خۆیان.

هیوادارین گفتوگۆکانی کۆنفرانسەکە ببنەمایەی دەرچونی راسپاردەی گونجاو لەگەڵ زیادبوونی ئاڵنگارییە جیهانییەکان، کە بەهۆی گۆڕانی کەشوهەواوە هاتونەتەئاراوە و لێکەوتەکانی دەبینین لەو لافاوانەی ناوچەیەکی چڕی دانیشتوانی ئیسپانیا و ناوچەکانی دیکەی جیهانیان گرتەوە و بەداخەوە قوربانی لێکەوتەوە، سەرەخۆشی و هاوخەمی خۆمان بۆ کەسوکارەکانیان دەردەبڕین.

ئەم ئاڵنگاریانە کاریگەرییەکی گەورەیان لەسەر وڵاتانی جیهان بەتایبەتی وڵاتانی تازەگەشەسەندوو هەیە و هەڕەشە لە ئاسایشی ئاو و خۆراك و تەندروستی و کۆمەڵگەکانیان دەکات.

ئێستا کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا لە عێراقدا دەبینرێن، کە بە دەست شەپۆلی گەرمای بەتین و زیادبونی خۆڵبارین و کەمبونەوەی رێژەی باران بارینەوە دەناڵێنین، کە بونەتەهۆی کەمبونەوەی روبەری ئاوی و سەوزایی و زیادبونی وشکەساڵی و بەبیابانبوون و خراپبونی زەوییە سروشتییەکان و هەمەچەشنەیی بایۆلۆجی، تەنانەت ئەم گۆڕانی کەشوهەوایە بوەتەهۆی ئاوارەبونی دانیشتوانی کۆمەڵگە کەلەپوری و نەریتییە مێژووییەکانی وەک دانیشتوانی زۆنگاوەکانی باشوری عێراق، کە لە لیستی کەلەپوری جیهانیدایە و دابونەریتەکانیان مەترسی لەناوچونیان لەسەرە. هەموو ئەمانە لەکاتێکدایە بەشداریی مێژوویی عێراق لە دەردانی گازی گەرمکەری جیهاندا وەك هەموو وڵاتانی دیکەی تازەگەشەسەندوو، زۆر کەمە.

بۆیە پێویستە دادپەروەریی کەشوهەوا لە سەنتەری گفتوگۆکانماندا بێت، کە مافێکی رەوای  مرۆڤە و ئێمە نەك تەنها بۆ ئێستای گەلەکانمان داوای دەکەین، بەڵکو بۆ نەوەکانی داهاتوشی داوا دەکەین، کە هێشتا لە دایك نەبون و ئایندەیان بەندە بەو بڕیارانەی ئەمڕۆ دەیدەین. ئێمە دەخوازین دانوستانەکان ببنەمایەی هەنگاوی پراکتیکی و میکانیزمی ڕوون و کاریگەر، بۆ نمونە چالاککردنی سندوقی زەرەرو زیانەکان، کە ساڵی رابردو لە بیست و هەشتەمین کۆنفرانسی لایەنەکاندا بڕیاری دامەزراندنی درا.

لەنێو ئەو پرەنسیپانەی جەختی لەسەر دەکەینەوە، بنەمای  دادپەروەری و بەرپرسیارێتی هاوبەشە بەرامبەر گۆڕانی کەشوهەوا. عێراق وەك وڵاتێك کە ئابوریەکەی بەشێوەیەکی گەورە پشت بە سوتەمەنی بەردین دەبەستێت، لەلایەك کەوتۆتە ژێر کاریگەری گۆڕانی کەشوهەوا و لەلایەکی دیکەشەوە کەوتۆتە ژێر کاریگەری ئەو رێوشوێنانەی بۆ روبەڕوبونەوەی گۆڕانی کەشوهەوا گیراونەتەبەر. بۆیە داوا لە وڵاتانی ناوچەکە دەکەین، کە وەك ئێمە کاریگەریی گۆڕانی کەشوهەوا و هەوڵەکانی روبەڕوبونەوەیان لەسەرە، لەم پرۆسەیەدا گروپێکی دانوستاندن پێکبهێنن بۆ هاوئاهەنگی و پێکەوە کارکردن بۆئەوەی کاریگەری بەشدارییە بەکۆمەڵەکانمان لە کۆی بەشدارییە تاکەکەسیەکانمان زیاتربێت.

لەسەر هەمان بنەما، داوا لە خاوەن ئابوورییە گەورەکانی جیهان دەکەین پابەندبوونیان بە کاری کەشوهەوا بەهێز بکەن. ئەگەر هەر یەکێك لەم ئابووریانە بڕیاری کشانەوە لەم پرۆسەیە بدات، داوا لە لایەنە کاراکانی ناو ئەو وڵاتانە دەکەین، هەم قەوارە سیاسییە ناوخۆییەکان و هەم کەرتی تایبەت، بەردەوامبن لە پابەندبونەکانیان، چونکە جیهان ناتوانێت بەبێ هەوڵی هەمووان بەرەوپێشەوە بڕوات بۆ بەدەستهێنانی ئایندە.

ئامادەبوانی بەڕێز..

عێراق کاردەکات بۆ جێبەجێکردنی پابەندییەکانی بەپێی رێککەوتننامەی کەشوهەوا و ئەو بەڵگەنامە نێودەوڵەتیانەی دواتر هاتونەتەئاراوە، هەروەها کاردەکات بۆ کەمکردنەوەی بەشداری لە دەردانی گازە گەرمکەرەکان و خۆگونجاندن لەگەڵ کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا و وردە وردە هەنگاونان بەرەو وزەی نوێبووەوە.

حکومەتی عێراق کاری لەسەر ئامادەکردنی کۆمەڵێك بەڵگەنامە و ستراتیژی نیشتمانی کردوە بۆ بەشداریکردن لە جێبەجێکردنی پابەندبونە خۆبەخشەکانی عێراق بە رێککەوتننامەی پاریسەوە، هەروەها ئامادەکردنی بەڵگەنامەی هەڵسەنگاندنی پێداویستییەکانی تەکنەلۆژیا و بەڵگەنامەی کەمکردنەوەی گونجاوی نیشتمانیمان تەواوکردوە، کە ئامانج لێی دیاریکردنی پێداویستییەکانی عێراقە بۆ تەکنەلۆژیای کەشوهەوا لە کەرتە پێشەنگەکاندا. هەروەها نزیکین لە تەواوکردنی پلانی وەبەرهێنانی کەشوهەوا، کە ئامانج لێی رێگەخۆشکردنی ئاراستە پراکتیکییەکانە بۆ هەردوو کەرتی گشتی و تایبەت لەپێناو جێبەجێکردنی بەڵێنەکانی عێراق بۆ کەشوهەوا لەڕێگەی راکێشانی وەبەرهێنانی ناوخۆیی و بیانی و کۆکردنەوەی سەرچاوە داراییەکان بۆ روبەڕوبونەوەی ئاڵنگارییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا و هەنگاونان بەرەو ئایندەیەکی گونجاوتر.

عێراق هەنگاوی جددی ناوە بۆ کەمکردنەوەی دەردانی گازی میتان، هەروەها یەکەم ئەندامی ئۆپیك بووە، کە چۆتە پاڵ پەیمانی جیهانی لەبارەی گازی میتان.

عێراق بەشداری لە کارەکانی هاوپەیمانێتیی کەشوهەوا و هەوای پاك و روانگەی نێودەوڵەتی بۆ بڵاوبونەوەی گازی میتان دەکات، هەروەها کاردەکەین بۆ بەدیهێنانی ئامانجی سفر سوتانی غازی هاوەڵ تا ساڵی 2028.

لەکۆتاییدا دەمەوێت بە بیری کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بهێنمەوە گرنگی رۆڵی لە بەهێزکردنی ئاسایش و سەقامگیریی ئیقلیمی لە ناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست و کارکردن بۆ دورخستنەوەی ناوچەکە لەو گرژی و ململانێ نێودەوڵەتیانەی ساڵانێکی زۆرە بەدەست لێکەوتە ئابوری و کۆمەڵایەتییەکانییەوە دەناڵێنین.

سوپاستان دەکەم و سڵاوی خودای گەورەتان لێبێت".