سەرۆک کۆماری ئێران رایگەیاند، کۆماری ئیسلامیی ئێران ئامادەیە گفتوگۆ لەبارەی پرۆگرامی ئەتۆمی لەگەڵ ئەمەریکا بکات، بەڵام تەنها بە مەرجی دادپەروەری و یەکسانی، هاوکات، رەخنەی توندی ئاڕاستەی سیاسەتەکانی واشنتۆن کرد.

مەسعود پزیشکیان، سەرۆک کۆماری ئێران لە کۆبوونەوەی ئاسایی حکومەتەکەی کە ئەمڕۆ شەممە بەڕێوەچوو، رو لە ئەمریکا رایگەیاند: "ئەگەر گفتوگۆتان دەوێت لە چی دەترسن؟".

سەرۆک کۆماری ئێران سەبارەت بە بڕیارەکەی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمەریکا بۆ سەپاندنی باجی گومرگی بەسەر 180 وڵات، وتی: "ئەمریکا تەنیا سوکایەتی بە ئێران ناکات، بەڵکوو سوکایەتی بە هەمو جیهان دەکات."

ئەم لێدوانەی پزیشکیان دوای پەیامەکەی ترەمپ دێت کە رۆژی پێنجشەممە رایگەیاندبوو  ئێران ئامادەی گفتوگۆی ڕاستەخۆیە لەبارەی پرۆگرامی ئەتۆمی وڵاتەکەی، بەڵام پزیشکیان لە لێدوانەکەیدا پشتڕاستی نەکردەوە کە ئایا وڵاتەکەی ئامادەیە راستەوخۆ گفتوگۆ دەکەن یان نا!.

مەسعود پزیشکیان کێیە؟

دکتۆر مەسعود پزیشکیان، سیاسەتمەدار و پزیشکێکی ئێرانییە کە لە ساڵی 2024 بووە سەرۆک کۆماری ئێران. ناوبراو لە شاری تەورێز لە باکووری ڕۆژئاوای ئێران لەدایک بووە و خاوەنی بڕوانامەی پزیشکییە.

پزیشکیان پێش وەرگرتنی پۆستی سەرۆک کۆماری، چەندین پۆستی گرنگی لە حکومەتی ئێراندا وەرگرتووە، لەوانە:

- وەزیری تەندروستی لە سەردەمی سەرۆکایەتی محەمەد خاتەمی (2001-2005)
- جێگری یەکەمی سەرۆکی پەرلەمانی ئێران لە چەند خولێکدا
- ئەندامی پەرلەمانی ئێران بۆ چەندین خول وەکو نوێنەری شاری تەورێز

پزیشکیان بە لایەنگرێکی میانڕەو لە ناو سیستەمی سیاسی ئێران ناسراوە و لە هەندێک پرسدا هەڵوێستی ریفۆرمخوازانەی هەبووە، بەتایبەت لە پرسەکانی پەیوەندیدار بە تەندروستی و خزمەتگوزارییە گشتییەکان. هەوڵی داوە لە ماوەی سەرۆکایەتییەکەیدا، سیاسەتێکی هاوسەنگ لە نێوان هێزە کۆنزەرڤاتیڤەکان و ریفۆرمخوازەکان پەیڕەو بکات.

لە پرسی پەیوەندییەکانی دەرەوەدا، وا دەردەکەوێت پزیشکیان هەوڵی کرانەوەیەک دەدات بەرامبەر بە رۆژئاوا، بەڵام هاوکات پابەندە بە هێڵە سورەکانی سیاسەتی ئێران، بەتایبەت لە پرسی پرۆگرامی ئەتۆمیدا.

جەودەت یەلماز، جێگری سەرۆک کۆماری تورکیا رایگەیاند، دەیانەوێت پرۆسەی ئاشتی بە زووترین کات بگاتە ئەنجام، ئەمەش دوای بانگەوازی سەرکردەی پەکەکە دێت بۆ هەڵوەشاندنەوەی رێکخراوەکەی.

لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا، یەلماز ئاشکرای کرد کە لەگەڵ بانگەوازی دەوڵەت باخچەلی، سەرۆکی گشتیی پارتی بزووتنەوەی ناسیۆنالیست (مەهەپە) لە کاری ورد بۆ پرۆسەی تورکیای دوور لە تیرۆر بەردەوامن.

یەلماز گوتیشی: “بانگەوازێک لەلایەن سەرکردەی (پەکەکە) کرا و تێیدا هاتبوو، چەکەکانتان دابنێن و داوای کرد خۆیان هەڵبوەشێننەوە.”

جێگری سەرۆک کۆماری تورکیا پێداگریی کرد کە “ئەم پرۆسەیە کاریگەری دەبێت لەسەر گەشەپێدانی وڵات، کایەی دیموکراسی دێتە ئاراوە.”

لە کۆتاییدا، جێگری سەرۆک کۆماری تورکیا باسی لەوەش کرد، دەیانەوێت پرۆسەی نوێی ئاشتی بە زووترین کات و بە خێرایی بگاتە ئەنجام و سەردەمی نوێی برایەتی هەزار ساڵەیان لەگەڵ نەتەوەکان دەست پێ بکات.

جەودەت یەڵماز کێیە؟

جەودەت یەڵماز، سیاسەتمەدارێکی بەناوبانگی تورکە، کە لە حکومەتەکانی پێشوودا پۆستی وەزیری پلاندانان، وەزیری پەرەپێدان و وەزیری زانستی هەبووە. لە ساڵی 2023 دا وەک جێگری سەرۆک کۆمار لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان دەستبەکار بوو.
یەڵماز ئەندامێکی دیاری پارتی داد و گەشەپێدان (ئاک پارتی)یە و لە چەندین خولدا وەک پەرلەمانتار کاریکردووە.

جەودەت یەڵماز لەدایکبووی ساڵی: 1967ـی پارێزگای بینگۆلە، لە تورکیا.
بەکالۆریۆسی لە بواری ئابووری لە زانکۆی بۆغازیچی خوێندووە و ماستەر و دکتۆرای لە زانکۆی کۆلۆمبیا لە ئەمەریکا تەواوکردووە.

 جێگری سەرۆک کۆماری تورکیایە.

مارکۆ روبیۆ، وەزیری دەرەوەی ئەمەریکا لە کۆبونەوەی وەزیرانی دەرەوەی ناتۆ لە برۆکسل رایگەیاند کە وڵاتەکەی "رێگە بە ئێران نادات ببێتە خاوەن چەکی ئەتۆمی". ڕوبیۆ جەختی کردەوە؛ کە واشنتن پابەند دەبێت لە رێگریی لەوەی تاران پەرە بە چەکی ئەتۆمی بدات.

وەزیری دەرەوەی ئەمەریکا روونی کردەوە "دۆناڵد ترەمپ لە نزیکەوە چاودێریی ئەم پرسە دەکات و بەوپەڕی خۆشحاڵییەوە چاوەڕێی هەنگاوەکانی داهاتوو دەکات."

هەروەها ئاماژەی بەوەش کرد "هیچ وڵاتێک لە جیهاندا نایەوێت، ئێران ببێتە خاوەن چەکی ئەتۆمی، ئەمەش ئاماژەیە بۆ ئەوەی واشنتن بەردەوام دەبێت لە هەوڵە دیپلۆماسییەکانی تا دڵنیا دەبێت لەوەی تاران نەتوانێت ئەم ئامانجە بەدەست بهێنێت."

پێشینەی پرسەکە:

پێشتر دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمەریکا رایگەیاندبوو، سەبارەت بە گەیشتن بە رێککەوتن لەسەر بەرنامەی ئەتۆمی، نامەیەکی بۆ رێبەری باڵای ئێران ناردووە.

ترەمپ روونیشی کردەوە کە واشنتن دوو بژاردە بۆ چارەکردنی قەیرانەکان لەبەرچاو دەگرێت، ئەویش سەربازی و دیپلۆماسی، بەڵام دانووستانەکان لە پێشینەی کارەکانیدایە.

لە ساڵی 2015 ئێران، بەریتانیا، ئەڵمانیا، چین، روسیا، ئەمەریکا و فەرەنسا گەیشتنە رێککەوتنێکی هاوبەش، کە بریتی بوو لە سووککردنی سزاکانی سەر تاران لە بەرامبەر سنووردارکردنی بەرنامە ئەتۆمییەکەی.

لە مانگی ئایاری 2018، ئەمەریکا لەکاتی سەرۆکایەتیی پێشووی ترەمپدا، تاک لایەنە لە رێککەوتنەکە کشایەوە و سزاکانی بەسەر ئێراندا سەپاندەوە، ئەمەش وای کرد تاران وردە وردە بەڵێنە ئەتۆمییەکانی کەم بکاتەوە.