ئەمڕۆ ١٠٤ ساڵ بەسەر دامەزراندنی سوپای عیراقدا تێدەپەڕێت و بەوهۆیەوە بڕیارە نمایشێکی سەربازی لە بەغداد بەرێوەبچێت.

سوپای عیراق کە ناوی دووەمی هێزە چەکدارەکانی کۆماری عیراقە، لە ساڵی ١٩٢١دا لەژێر دەسەڵاتی شا فەیسەڵی یەکەمدا دروستکرا، لەئێستادا بەسەر پێنج لقی سەرەکیدا دابەش دەبن کە پێکدێن لە، "هێزی زەمینی، دەریایی، ئاسمانی، فڕۆکەی سوپا و بەرگری ئاسمانی و چەند یەکەیەک.

سوپای عیراق بەشێوەیەکی گشتی سەر بە وەزارەتی بەرگرییە، جگە لە دەزگای دژەتیرۆر و حەشدی شەعبی کە لەلایەن سەرۆکوەزیرانی عێراق، کە فەرماندەی هێزە چەکدارەکانە رابەڕایەتییان دەکات. کە تاوەکو کودەتاکەیی ساڵی ١٩٦٣ی عیراق،. چوونە پاڵ سوپا خۆبەخشانە بوو، دوای کودەتاکە کرا بە ناچاری و دوای رووخانی رژێمەکەی سەدام حسێنیش لە ساڵی ٢٠٠٣دا، دووبارە سیستمی خۆویستانە گەڕایەوە.

دامەزراندنی سوپا

لە ساڵی ١٩٢١ لە سەردەمی دەسەڵاتی شا فەیسەڵی دووەمدا سوپای عیراق دامەزرێنرا، کە لە سەردەمی داگیرکاریی بەریتانیا بۆسەر عیراق یەکەم یەکەیان بە سەرکردایەتی سەردار جەعفەری وەزیری ئەوکاتی بەرگری دروستکرد و لە سەرەتادا بەتالیۆنی ئیمام موسای کازمیان دروستکرد.

لە سەرەتادا سوپا بارەگای خۆی لە بەغداد جێگیر کرد، یەکەم یەکەی پیادەی لە دیوانیە و دووەمی لە کەرکوک دانا.

یەکەم جەنگی سوپا دژی داگیرکارییەکانی بەریتانیا لە ساڵی ١٩٤١ دەستیپێکرد، کە بەدوایدا چەندین کودەتا و شەڕ دروستبوون.

سوپای عیراق رۆژ بە رۆژ ژمارەی رووی لە زیادبوون کرد و لەکاتی جەنگی عیراق و ئێراندا گەیشتە یەک ملیۆن سەرباز، کە لە هێزی ئاسمانیش پێکدەهات، دواتر لە سای ١٩٩٠دا لە پلەی چوارەمی جیهاندا بوو بۆ زۆری ژمارەی سەربازەکانی. بۆ ساڵی ٢٠٢٤یش لە پلەی ٢٨ی جیهان و پێنجەمی وڵاتانی عەرەبیدا بووە.

دوای رووخانی رژێمەکەی سەدام حسێن بە هاوکاری ئەمریکا لە ساڵی ٢٠٠٣، پۆل بریمەر کە ئەوکاتە بڕیاردەری مەدەنی بوو، بڕیاریدا بە هەڵوەشاندنەوەی سوپای عێراق و سەرلەنوێ دامەزراندنەوە و پڕچەککردنی.

سوپاقی عیراق رووبەڕووی چەندین شەڕ بووەتەوە، بەتایبەت لە دوای ٢٠٠٣وە شەڕی دژی تیرۆر و شەڕی دژ بە داعش یەکێکن لەو دوو پرسەی کە تاوەکو ئێستاش درێژەیان هەیە.

سوپای عیراق لەلایەن چەندین وڵاتانەوە هاوکاری دەکرێت و چەکی پێدەدرێت، کە ئەمریکا و چین و روسیا لە پێشەوەی ئەو ریزبەندییەدان.

پێکهاتەکانی سوپای عیراق

هێزی زەمینی

گرنگترین و گەورەترین پێکهاتەی سوپایە، کەلەدوای دامەزرندنی سوپاوە بەشداری جەنگەکانی ساڵی ١٩٤١ و جەنگی فەڵەستین '١٩٤٨' و جەنگی ساڵی ١٩٦٧یش بەشداری کردووە لە پاراستنی دیمەشقدا.

بەدەر لەوانەش جەنگی ١٠ ساڵەی نێوان عیراق و ئیرانی بەخۆوە دیوە و بەشدار بووە لە جەنگی کەنداو و داگیرکردنی کوەیتیشدا.

هێزی ئاسمانیی

لە ساڵی ١٩٨٨دا یەکێک لە گەورەترین هێزە ئاسمانییەکانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بوو و هەزار و ٥٠ فڕۆکەی هەبوو.

بەڵام لە جەنگی کەنداودا ٥٠٠ فڕۆکەی لێتێکشکا و سوپا ١٠٦ فڕۆکەشی ناردە ئێران بۆئەوەی لە بۆردومانەکانی ئەمریکا بیانپارێزێت، کە دوای شەڕی کەنداو ئێران ١٠٦ فڕۆکەکانی نەناردەوە. بەشێکی فڕۆکەکانیش لە ساڵی ٢٠٠٣دا زیانی زۆریان بەرکەوت.

هێزی دەریایی 

ئەم هێزە لە ١٩٣٧ دامەزراوە کە سەرەتا ناوی هێزی بەرگریی کەناراوی عیراق بوو و سەرەتا تەنها چوار بەلەم بوو، لە ساڵانی ٦٠کاندا بە گەیشتنی بەلەمی تۆرپێدۆ پەرەی سەندووە.

لە ١٢ی ٥ی ساڵی ٢٠٠٥دا هێزەکە ناوی گۆڕا بۆ هێزی دەریایی عێراق و بەرگری کەناراوەکان.

هێزی بەرگری ئاسمانی

یەکێک لە پێکهاتەکانی هێزە چەکدارەکانی عێراق لە ساڵی ١٩٩٣ دامەزراوە، لە ساڵی ٢٠٠٣ هەڵوەشاوەتەوە و دووبارە لە ساڵی ٢٠١١ دروست کراوەتەوە.

هێزی فڕۆکەی سوپا

یەکێکە لە پێکهاتەکانی هێزە چەکدارەکانی عێراق و لە ساڵی ١٩٨٠ دامەزراوە، ئەرکی بەڕێوەبردن و فەرماندەیی هەلیکۆپتەرەکانی عێراقە و بە تەواوی جیاوازە لە هێزی ئاسمانی عێراق.

ئۆپەراسیۆنە تایبەتەکان

هێزە تایبەتەکانی عێراق یان دژەتیرۆر، دوای رووخانی رژێمی سەدام لە ١٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٣دا لەسەر داوای ئەنجوومەنی بڕیاردانی عیراق لە بنکەی (جرف الصخر) بە ناوی بەتالیۆنی بەغدا دامەزرا.

دواتر ناوەکەی گۆڕا بۆ کەرتی ٣٦ـی کۆماندۆ، لەکۆتاییدا لە ٢٢ی ١٢ی ٢٠٠٥دا ناوەکەی گۆڕا بۆ هێزی ئۆپەراسیۆنە تایبەتەکان. کە ئەم هێزە لەلایەن هەریەک لە ئوردن و ئەمریکا و ئوستوڕالیا و ئەڵمانیاوە راهێنانیان پێدەکرێت و لە ساڵی ٢٠٢١ پلەی ١٢یەمی جیهانی گرتووە.

لەشکری کاردانەوەی خێرا

لەشکری کاردانەوەی خێرا یەکێکە لە تیمە سەرەتاییەکان و لە ساڵی ١٩٤٢ دامەزراوە، لە چوار لیوا پێکهاتووە و هاوشانی بەشەکانی دیکەی سوپا بەشداری لە چەندین شەڕدا کردووە، کە چەند جارێک هەڵوەشاوەتەوە و دووبارە لە ٢٠٠٥ دروست کراوەتەوە.