ئەمڕۆ 26 ساڵ بەسەر کۆچی دوایی محەمەدی ماملێدا تێدەپەڕێت، ئەو هونەرمەندەی دڵێکی لای ئازادی و نیشتمانپەروەری بوو و دڵێکی لای هونەرەکەی.
ئەو بەئەڤین و سۆزێکی کوردانەوە، لە ڕۆژهەڵاتی وڵاتەوە دەرکەوت و لە محەمەدی کوڕی میرزا سەعیدەوە بە ماملێ ناسرا، ناو و دەنگی ئەو بوون بە ئەڤینی هاوبەشی نێوان گوێگرانی لە هەر چوار پارچەی کوردستان و وەک هونەرمەندێکی گەورە لە سەرانسەری وڵاتدا ناسرا.
محەمەدی ماملێ كوڕی میرزا سەعیدی ماملێ "مام عەلی" لە ساڵی 1925 له بنەماڵەیەكی پیشەكار، هونەرمەند و نیشتمانپەروەر لە گەڕەكی هەرمەنییانی شاری مهاباد لە دایكبووە.
میرزا سەعیدی باوكی هەرچەند نەخوێندەوار بووە، بەڵام بەهۆی هونەری دەنگخۆشی و مەقامزانی و شیعرخوێنی "بەتایبەت وەفایی" لە كۆڕ و كۆزیلكەی عارفانەی خانەقای شەمزینان، رێزێكی زۆری لێگیراوە و لە گەڕەك و دەر و بازاڕ بە میرزا ناوی براوە.
هەروەك لە زۆر كەسی بەتەمەنی ناوچەی موكریان بیستراوە، سەعیدی ماملێ لەگەڵ هونەرمەند سەید عەلی ئەسغەری كوردستانی، كە له ساڵی 1932دا هاتووەتە موكریان و لە باخی "میرزا شەریفی حاجی رەشید" بۆ خەڵكی مهاباد گۆرانی وتووە.
گەرچی بنەماڵەی ماملێ، لە ناوچەکەی خۆیاندا بە دەنگ خۆشی بەناوبانگ بوون، بەڵام هیچیان نەیانتوانی وەک ماملێ، بە گۆرانی و هونەرەکەیان سنوورەکان ببڕن و ببنە پێکهێنەری بەشێک لە کولتوری هونەری نەتەوەکەیان.
ماملێ چ وەك كەسایەتی كۆمەڵایەتی و چ وەك كەسایەتی هونەری، هەم لە رژێمی پاشایەتی "رەزا خان 1925-1941" و "حەمەڕەزا پەهلەوی 1941-1979"دا و هەم لە رژێمی ئیسلامی ئێران لەساڵی 1979، توانی بە شێوەیەكی گونجاو، نەک تەنیا ئەو لەنگەره رابگرێ و لەسەر هونەرەکەی بەردەوام بێت، بەڵكو وەك هونەرمەندێكی ئازادیخواز و گەلپەروەر لە ساڵی 1968 زیندانیش کرا.
ماملێ لەماوەی ٥٦ ساڵی ژیانی هونەرییدا نزیكەی 328 گۆرانی تۆمار كردووە، لە ساڵی ١٩٩٤یشدا دوایین گۆرانی خۆی تۆمار كرد و ئیتر، بەهۆی نەخۆشییە سەختەکەیەوە هەتا پێنج ساڵی دواتر، لەناو بێدەنگیدا ژیا و لە 23ی 1ی 1999 کۆچی دوایی کرد.
ماملێ جیاواز لە زۆرێک لە هونەرمەندان، تەنیا دەنگ خۆش نەبووە، ئەو شیعر ناسێکی باشبووە و لە هەڵبژاردنی شیعرەکانیدا هەمیشە سەلیقە و ئاوەزێکی بەرزی ئەدەبی بینراوە.
هەر ئەم شارەزاییەی ئەو لە ئەدەبیات، وایکردووە بەرهەمەکانی هەم لەلای ئەو گوێگرانەی چێژ لە ئاواز دەبینن پەسەند بێت و هەم ئەوانەشی گرنگی بە وشە و هەڵبەست دەدەن.
هاوکات، نزیکی ماملێ له هێمن موکریانی و شاعیره ناودارهکانی موکریانهوه و وتنهوهی شیعره نیشتیمانییهکانیان دهریدهخات که ماملێ ههمیشه بهشێکی دڵی لای سهربهستی و بهواتایهکی تر لای سیاسهت و بهرهنگاری بووه.
ئامینە خان هاوسەری ماملێ، كە 18ی 12ی 2021 كۆچی دواییكرد، زیاد لە 40 ساڵ لەگەڵ هونەرمەند ماملێ ژیاوە، ئەو دەربارەی ئەوساڵانە دەیوت: بەختەوەرترین رۆژانی ژیانم ئەو كاتانە بوو كە لەگەڵ ماملێ بووم، ئەو هەمیشە جێگەی شانازییە بۆ ئێمە، خەڵكێكی زۆر لەهەر چوار پارچەی كوردستان رێزێكی زۆرمان لێدەگرن، بەڵام هیچی ناكاتە ئەوەی كە ئەو ئێستا لەنێوماندا بوایە.
ئامینەخان تاوەکو مردنیشی، وێنەیەكی ماملێی وەك ملوانكە بۆ هەمیشە لەملدا بوو، لەوبارەیەوە دەیوت، "ئەوە خۆشەویستی منە بۆ ئەو، سومبولێك بوو بۆ خۆشەویستی و جوانی، لە ژیانم كەسم وەك ئەو نەبینیوە، خۆزگە چەند ساڵێكی دیكە تەمەنی بوایە و لەگەڵمان بژیایە، من ئەوەندە ساڵەی لەگەڵی ژیام زۆر بەخێرایی تێپەڕی".
ئەمڕۆ، دەبێتە 26ساڵ کە ماملێ کۆچی دوایی کردووە، بەڵام تا ئێستاش دەنگی ئەو، وەک بەشێک لە سۆزێکی ئەبەدی و هونەرێکی بەرز، لە گوێی گوێگرانیدا ماوەتەوە و یاد دەکرێتەوە.
وەفدی دەم پارتی سەردانی ئیمراڵی كرد و كۆبونەوەیەكی چوار سەعاتی لەگەڵ ئۆجەلان ئەنجامدا.
بۆ درێژەدان بە گفتوگۆكانی پرۆسەی ئاشتی لە توركیا، وەفدی دەم پارتی كە لە هەردوو پەرلەمانتار سری سورەیا ئۆندەر و پەروین بوڵدان پێكهاتبوون، بۆ جاری دووەم لە ماوەی كەمتر لە مانگێكدا سەردانی گرتووخانەی ئیمراڵییان كرد و دیدارێكی چوار سەعاتییان لەگەڵ عەبدوڵا ئۆجەلان رێبەری زیندانیكراوی پەكەكە ئەنجامدا و رایانگەیاند، رۆژی پێنج شەممە راگەیاندراوێك لەبارەی ئەنجامی سەردانەكە بڵاودەكاتەوە.
رۆژی 28ـی كانوونی دووەمی رابردووش هەمان وەفدی دەم پارتی لەسەر داواكاری و پێشنیازی جەهەپە سەردانی ئۆجەلانیان كرد بۆئەوەی هاوكاربێت لە سەرخستنی پرۆسەی ئاشتی لە توركیا، دواتر وەفدەكە وەڵامی ئۆجەلانیان هێنایەوە بۆ پارتەكانی توركیا.
پێشتریش سری سورەیا ئۆندەر رایگەیاندبوو، دوای دیداری دووەم لەگەڵ ئۆجەلان، لە داهاتوودا دیداری سێیەمیشیان دەبێت و نەخشەڕێگەیەك بۆ پرۆسەی نوێی ئاشتی لە توركیا و باكوری كوردستان دەخەنەڕوو.
ئەمڕۆ 26 ساڵ بەسەر کۆچی دوایی محەمەدی ماملێدا تێدەپەڕێت، ئەو هونەرمەندەی دڵێکی لای ئازادی و نیشتمانپەروەری بوو و دڵێکی لای هونەرەکەی.
ئەو بەئەڤین و سۆزێکی کوردانەوە، لە ڕۆژهەڵاتی وڵاتەوە دەرکەوت و لە محەمەدی کوڕی میرزا سەعیدەوە بە ماملێ ناسرا، ناو و دەنگی ئەو بوون بە ئەڤینی هاوبەشی نێوان گوێگرانی لە هەر چوار پارچەی کوردستان و وەک هونەرمەندێکی گەورە لە سەرانسەری وڵاتدا ناسرا.
محەمەدی ماملێ كوڕی میرزا سەعیدی ماملێ "مام عەلی" لە ساڵی 1925 له بنەماڵەیەكی پیشەكار، هونەرمەند و نیشتمانپەروەر لە گەڕەكی هەرمەنییانی شاری مهاباد لە دایكبووە.
میرزا سەعیدی باوكی هەرچەند نەخوێندەوار بووە، بەڵام بەهۆی هونەری دەنگخۆشی و مەقامزانی و شیعرخوێنی "بەتایبەت وەفایی" لە كۆڕ و كۆزیلكەی عارفانەی خانەقای شەمزینان، رێزێكی زۆری لێگیراوە و لە گەڕەك و دەر و بازاڕ بە میرزا ناوی براوە.
هەروەك لە زۆر كەسی بەتەمەنی ناوچەی موكریان بیستراوە، سەعیدی ماملێ لەگەڵ هونەرمەند سەید عەلی ئەسغەری كوردستانی، كە له ساڵی 1932دا هاتووەتە موكریان و لە باخی "میرزا شەریفی حاجی رەشید" بۆ خەڵكی مهاباد گۆرانی وتووە.
گەرچی بنەماڵەی ماملێ، لە ناوچەکەی خۆیاندا بە دەنگ خۆشی بەناوبانگ بوون، بەڵام هیچیان نەیانتوانی وەک ماملێ، بە گۆرانی و هونەرەکەیان سنوورەکان ببڕن و ببنە پێکهێنەری بەشێک لە کولتوری هونەری نەتەوەکەیان.
ماملێ چ وەك كەسایەتی كۆمەڵایەتی و چ وەك كەسایەتی هونەری، هەم لە رژێمی پاشایەتی "رەزا خان 1925-1941" و "حەمەڕەزا پەهلەوی 1941-1979"دا و هەم لە رژێمی ئیسلامی ئێران لەساڵی 1979، توانی بە شێوەیەكی گونجاو، نەک تەنیا ئەو لەنگەره رابگرێ و لەسەر هونەرەکەی بەردەوام بێت، بەڵكو وەك هونەرمەندێكی ئازادیخواز و گەلپەروەر لە ساڵی 1968 زیندانیش کرا.
ماملێ لەماوەی ٥٦ ساڵی ژیانی هونەرییدا نزیكەی 328 گۆرانی تۆمار كردووە، لە ساڵی ١٩٩٤یشدا دوایین گۆرانی خۆی تۆمار كرد و ئیتر، بەهۆی نەخۆشییە سەختەکەیەوە هەتا پێنج ساڵی دواتر، لەناو بێدەنگیدا ژیا و لە 23ی 1ی 1999 کۆچی دوایی کرد.
ماملێ جیاواز لە زۆرێک لە هونەرمەندان، تەنیا دەنگ خۆش نەبووە، ئەو شیعر ناسێکی باشبووە و لە هەڵبژاردنی شیعرەکانیدا هەمیشە سەلیقە و ئاوەزێکی بەرزی ئەدەبی بینراوە.
هەر ئەم شارەزاییەی ئەو لە ئەدەبیات، وایکردووە بەرهەمەکانی هەم لەلای ئەو گوێگرانەی چێژ لە ئاواز دەبینن پەسەند بێت و هەم ئەوانەشی گرنگی بە وشە و هەڵبەست دەدەن.
هاوکات، نزیکی ماملێ له هێمن موکریانی و شاعیره ناودارهکانی موکریانهوه و وتنهوهی شیعره نیشتیمانییهکانیان دهریدهخات که ماملێ ههمیشه بهشێکی دڵی لای سهربهستی و بهواتایهکی تر لای سیاسهت و بهرهنگاری بووه.
ئامینە خان هاوسەری ماملێ، كە 18ی 12ی 2021 كۆچی دواییكرد، زیاد لە 40 ساڵ لەگەڵ هونەرمەند ماملێ ژیاوە، ئەو دەربارەی ئەوساڵانە دەیوت: بەختەوەرترین رۆژانی ژیانم ئەو كاتانە بوو كە لەگەڵ ماملێ بووم، ئەو هەمیشە جێگەی شانازییە بۆ ئێمە، خەڵكێكی زۆر لەهەر چوار پارچەی كوردستان رێزێكی زۆرمان لێدەگرن، بەڵام هیچی ناكاتە ئەوەی كە ئەو ئێستا لەنێوماندا بوایە.
ئامینەخان تاوەکو مردنیشی، وێنەیەكی ماملێی وەك ملوانكە بۆ هەمیشە لەملدا بوو، لەوبارەیەوە دەیوت، "ئەوە خۆشەویستی منە بۆ ئەو، سومبولێك بوو بۆ خۆشەویستی و جوانی، لە ژیانم كەسم وەك ئەو نەبینیوە، خۆزگە چەند ساڵێكی دیكە تەمەنی بوایە و لەگەڵمان بژیایە، من ئەوەندە ساڵەی لەگەڵی ژیام زۆر بەخێرایی تێپەڕی".
ئەمڕۆ، دەبێتە 26ساڵ کە ماملێ کۆچی دوایی کردووە، بەڵام تا ئێستاش دەنگی ئەو، وەک بەشێک لە سۆزێکی ئەبەدی و هونەرێکی بەرز، لە گوێی گوێگرانیدا ماوەتەوە و یاد دەکرێتەوە.
وەفدی دەم پارتی سەردانی ئیمراڵی كرد و كۆبونەوەیەكی چوار سەعاتی لەگەڵ ئۆجەلان ئەنجامدا.
بۆ درێژەدان بە گفتوگۆكانی پرۆسەی ئاشتی لە توركیا، وەفدی دەم پارتی كە لە هەردوو پەرلەمانتار سری سورەیا ئۆندەر و پەروین بوڵدان پێكهاتبوون، بۆ جاری دووەم لە ماوەی كەمتر لە مانگێكدا سەردانی گرتووخانەی ئیمراڵییان كرد و دیدارێكی چوار سەعاتییان لەگەڵ عەبدوڵا ئۆجەلان رێبەری زیندانیكراوی پەكەكە ئەنجامدا و رایانگەیاند، رۆژی پێنج شەممە راگەیاندراوێك لەبارەی ئەنجامی سەردانەكە بڵاودەكاتەوە.
رۆژی 28ـی كانوونی دووەمی رابردووش هەمان وەفدی دەم پارتی لەسەر داواكاری و پێشنیازی جەهەپە سەردانی ئۆجەلانیان كرد بۆئەوەی هاوكاربێت لە سەرخستنی پرۆسەی ئاشتی لە توركیا، دواتر وەفدەكە وەڵامی ئۆجەلانیان هێنایەوە بۆ پارتەكانی توركیا.
پێشتریش سری سورەیا ئۆندەر رایگەیاندبوو، دوای دیداری دووەم لەگەڵ ئۆجەلان، لە داهاتوودا دیداری سێیەمیشیان دەبێت و نەخشەڕێگەیەك بۆ پرۆسەی نوێی ئاشتی لە توركیا و باكوری كوردستان دەخەنەڕوو.
وەزارەتی دارایی و ئابووری هەرێم رایگەیاند، ئەو فەرمانبەرانەی تەمەنی یاساییان تەواو كردووە و كەسوكاری پلە یەك و دووی شەهیدن، تا تەمەنی 65 ساڵی خانەنشین ناكرێن.
ئەمڕۆ وەزارەتی دارایی و ئابووری هەرێم گشتاندنێكی بۆ سەرجەم وەزارەتەكان كردووە و رایگەیاندووە، پشت بەست بە هەمواری یاسای خانەنشینی یەكگرتووی لە ساڵی 2014 و 2019 بڕیاردراوە تەمەنی خانەنشینی كەمبكرێتەوە بۆ 60 ساڵی، هەر فەرمانبەرێك تەمەنی 60 ساڵی تەواو كرد پێویستە خانەنشین بكرێت.
راشیگەیاندووە، پاڵپشت بە ماددەی 2ی یاسای ژمارە 26ی 2019 تەمەنی پرۆفیسۆر و پرۆفیسۆری یاریدەدەر و پزیشكانی دادوەری و پزیشكانی سڕكردنی و پزیشكانی دەروونی و راوێژكاران و راوێژكارانی یاریدەدەر لە ئەنجومەنی شورای هەرێم و كاپتنی فڕۆكە تا تەمەنی 63 ساڵی خانەنشین ناكرێن.
هەروەها، ئەو فەرمانبەرەی كە یاسای فەسڵكراوانی سیاسیی فیدراڵی و ئەوانە كەسوكاری پلە یەك و پلە دووی شەهیدن و ئەوانەی یاسای ئیمتیازاتی زیندانیكراو و راگیراوی سیاسی كوردستانین تا تەمەنی 65 ساڵی خانەنشین ناكرێن.
سەرۆك كۆماری عیراق لە میانی دیدار و چالاكییەكانی لە كۆڕبەندی ئابوریی داڤۆس، جەختی لەسەر بەهێزكردنی ئابووری عیراق و فراوانكردنی پەیوەندییەكانی كردەوە.
د.لەتیف رەشید سەرۆك كۆمار لە وەڵامی پرسیارێكی كوردسات نیوز سەبارەت بە بەردەمی ململانێكان لە رۆژهەڵاتی ناوەراست و گرنگی بەشداریكردن لەو جۆرە كۆڕبەندانە رایگەیاند، زۆرجار ململانێكان دەبنەهۆی هۆكاری پەكخستنی ئەم بۆنە گرنگانە، بەڵام بەخۆشحاڵییە و داڤۆس ساڵانە لە كاتی خۆیدا رێكدەخرێت بۆ قسەكردن لەسەر ئاڵنگاریی و چارەسەرییەكان.
سەرۆك كۆماری عیراق لە بارەی هاتنی كۆمپانیا بیانییەكانیش وتی، زۆر گرنگە هانی كۆمپانیا بیانیەكان بدەن، چونكە عیراق بە كاولكاری زۆردا تێپەڕیوە و بۆ چاككردنی خزمەگوزارییەكان و سەرجەم سێكتەرەكان پێویستیان بە هاوكاری وڵاتان هەیە.
سەبارەت بە هەڵوێستی بەرپرسانی وڵاتانی دیكە لەبارەی عیراق، سەرۆك كۆمار ئاشكرایكرد، هەمووان هەڵویستی ئەرێنییان هەبووە و ئامادەییان دەربڕیوە بۆ ئەوەی هاوكاری پێشكەشی عیراق بكەن.
د. لەتیف رەشید سەرۆك كۆماری عیراق جگە لە بەشداریكردن لە كار و چالاكییە رەسمییەكانی كۆڕبەندی داڤۆس، لە پەراوێزی كۆڕبەندەكەشدا زنجیرەیەك دیدار و كۆبوونەوەی لەگەڵ سەرۆك و بەرپرسانی وڵاتانی دیكە و رۆژنامەنووسان ئەنجامدا و تیایدا جەختی لەسەر پەرەپێدانی پەیوەندییەكان و باشكردنی رەوشی عیراق لەرووی ئابووری و خزمەتگوزارییەكان كردەوە.
د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق، ئەمڕۆ چوارشەممە لە شوێنی حەوانەوەی خۆی لە داڤۆس پێشوازی لە عەبدولحەمید دەبەیبە سەرۆک وەزیری لیبیا کرد و ئاماژەیبە پێویستی فراوانکردنی ئاسۆی هاریکاری ئاستی سیاسی و ئەمنی و فەرهەنگی و گەشتیاری و بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر کرد.
لە دیدارەکەدا باس لە چۆنیەتی پەرەپێدانی هاریکاری لەو بوارانە کرا کە خزمەت بە بەرژەوەندیی هەردوو وڵاتی برا دەکات و پاڵپشتی لە چۆنیەتی گەشەپێدانیان دەکەن، تاوتوێکردنی پێشهاتەکانی بارودۆخی ناوچەیی و نێودەوڵەتی تەوەرێکی تری دیدارەکە بوو.
سەرۆک کۆمار هەڵوێستی عیراقی بۆ پشتیوانی لە یەکڕیزی لیبیا و سەروەری و یەکپارچەیی خاکەکەی دووپاتکردەوە.
لە میانەی دیدارەکەدا، سەرۆک کۆمار جەختیکردەوە، لە گرنگی پەرەپێدانی هەماهەنگی و هاریکاری هاوبەش، بە مەبەستی دروستکردنی دیدگایەکی یەکگرتوو کە چارەسەری ئاستەنگی سیاسی و ئابووریی ناوچەکە بکات و گرنگی بەردەوامی هەوڵەکانی دووپاتکردەوە بۆ دوورکەوتنەوە لە توندوتیژی و چارەسەری ئاشتیانە بۆ ناکۆکییەکانی ئێستا و خۆ بەدوورگرتن لە هەموو پەرەسەندنێک.
سەرۆک کۆمار ئاماژەیکرد بە پێویستی فراوانکردنی ئاسۆی هاریکاری ئاستی سیاسی و ئەمنی و فەرهەنگی و گەشتیاری و بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر، جگە لە کارکردن لەسەر ئیمزاکردنی یاداشتنامەی لێکتێگەیشتن لەنێوان وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی و هاوتا لیبییەکەی.
لای خۆیەوە سەرۆک وەزیری لیبیا پاڵپشتی لیبیا بۆ هەوڵەکان دووپاتکردەوە بۆ پەروپێدانی هاریکاری لەسەر ئەو مەسەلانەی کە کاریگەرییان لەسەر ئاسایش و سەقامگیری ناوچەکە هەیە، پەرۆشی وڵاتەکەشی بۆ پەرەپێدانی هاوبەشی لەگەڵ عیراق و وڵاتانی ناوچەکە لە بوارە گرنگەکاندا دووپاتکردەوو، بەتایبەتی لە کەرتی تەندروستی و ژێرخانی وڵات بۆ هێنانەدی بە بەرژەوەندییەکانی هەردوو گەلی برا و بەهێزکردنی پەیوەندی برایەتی نێوان هەردوو وڵات.
سەرۆك كۆماری عیراق لە میانی دیدار و چالاكییەكانی لە كۆڕبەندی ئابوریی داڤۆس، جەختی لەسەر بەهێزكردنی ئابووری عیراق و فراوانكردنی پەیوەندییەكانی كردەوە.
د.لەتیف رەشید سەرۆك كۆمار لە وەڵامی پرسیارێكی كوردسات نیوز سەبارەت بە بەردەمی ململانێكان لە رۆژهەڵاتی ناوەراست و گرنگی بەشداریكردن لەو جۆرە كۆڕبەندانە رایگەیاند، زۆرجار ململانێكان دەبنەهۆی هۆكاری پەكخستنی ئەم بۆنە گرنگانە، بەڵام بەخۆشحاڵییە و داڤۆس ساڵانە لە كاتی خۆیدا رێكدەخرێت بۆ قسەكردن لەسەر ئاڵنگاریی و چارەسەرییەكان.
سەرۆك كۆماری عیراق لە بارەی هاتنی كۆمپانیا بیانییەكانیش وتی، زۆر گرنگە هانی كۆمپانیا بیانیەكان بدەن، چونكە عیراق بە كاولكاری زۆردا تێپەڕیوە و بۆ چاككردنی خزمەگوزارییەكان و سەرجەم سێكتەرەكان پێویستیان بە هاوكاری وڵاتان هەیە.
سەبارەت بە هەڵوێستی بەرپرسانی وڵاتانی دیكە لەبارەی عیراق، سەرۆك كۆمار ئاشكرایكرد، هەمووان هەڵویستی ئەرێنییان هەبووە و ئامادەییان دەربڕیوە بۆ ئەوەی هاوكاری پێشكەشی عیراق بكەن.
د. لەتیف رەشید سەرۆك كۆماری عیراق جگە لە بەشداریكردن لە كار و چالاكییە رەسمییەكانی كۆڕبەندی داڤۆس، لە پەراوێزی كۆڕبەندەكەشدا زنجیرەیەك دیدار و كۆبوونەوەی لەگەڵ سەرۆك و بەرپرسانی وڵاتانی دیكە و رۆژنامەنووسان ئەنجامدا و تیایدا جەختی لەسەر پەرەپێدانی پەیوەندییەكان و باشكردنی رەوشی عیراق لەرووی ئابووری و خزمەتگوزارییەكان كردەوە.
د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق، ئەمڕۆ چوارشەممە لە شوێنی حەوانەوەی خۆی لە داڤۆس پێشوازی لە عەبدولحەمید دەبەیبە سەرۆک وەزیری لیبیا کرد و ئاماژەیبە پێویستی فراوانکردنی ئاسۆی هاریکاری ئاستی سیاسی و ئەمنی و فەرهەنگی و گەشتیاری و بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر کرد.
لە دیدارەکەدا باس لە چۆنیەتی پەرەپێدانی هاریکاری لەو بوارانە کرا کە خزمەت بە بەرژەوەندیی هەردوو وڵاتی برا دەکات و پاڵپشتی لە چۆنیەتی گەشەپێدانیان دەکەن، تاوتوێکردنی پێشهاتەکانی بارودۆخی ناوچەیی و نێودەوڵەتی تەوەرێکی تری دیدارەکە بوو.
سەرۆک کۆمار هەڵوێستی عیراقی بۆ پشتیوانی لە یەکڕیزی لیبیا و سەروەری و یەکپارچەیی خاکەکەی دووپاتکردەوە.
لە میانەی دیدارەکەدا، سەرۆک کۆمار جەختیکردەوە، لە گرنگی پەرەپێدانی هەماهەنگی و هاریکاری هاوبەش، بە مەبەستی دروستکردنی دیدگایەکی یەکگرتوو کە چارەسەری ئاستەنگی سیاسی و ئابووریی ناوچەکە بکات و گرنگی بەردەوامی هەوڵەکانی دووپاتکردەوە بۆ دوورکەوتنەوە لە توندوتیژی و چارەسەری ئاشتیانە بۆ ناکۆکییەکانی ئێستا و خۆ بەدوورگرتن لە هەموو پەرەسەندنێک.
سەرۆک کۆمار ئاماژەیکرد بە پێویستی فراوانکردنی ئاسۆی هاریکاری ئاستی سیاسی و ئەمنی و فەرهەنگی و گەشتیاری و بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر، جگە لە کارکردن لەسەر ئیمزاکردنی یاداشتنامەی لێکتێگەیشتن لەنێوان وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی و هاوتا لیبییەکەی.
لای خۆیەوە سەرۆک وەزیری لیبیا پاڵپشتی لیبیا بۆ هەوڵەکان دووپاتکردەوە بۆ پەروپێدانی هاریکاری لەسەر ئەو مەسەلانەی کە کاریگەرییان لەسەر ئاسایش و سەقامگیری ناوچەکە هەیە، پەرۆشی وڵاتەکەشی بۆ پەرەپێدانی هاوبەشی لەگەڵ عیراق و وڵاتانی ناوچەکە لە بوارە گرنگەکاندا دووپاتکردەوو، بەتایبەتی لە کەرتی تەندروستی و ژێرخانی وڵات بۆ هێنانەدی بە بەرژەوەندییەکانی هەردوو گەلی برا و بەهێزکردنی پەیوەندی برایەتی نێوان هەردوو وڵات.
لە چوارچێوەی بەشداریکردنی لە کارەکانی کۆڕبەندی ئابووری جیهانی د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق رۆژی چوارشەممە 22 ی کانوونی دووەمی 2025 لە کۆنگرەی داڤۆس لەگەڵ ڤلادیمیر زیلینسکی سەرۆکی ئۆکراین کۆبوەوە.
لە کۆبونەوەکەدا ژمارەیەک پرسی گرنگ لەسەر گۆڕەپانی هەرێمایەتی و نێودەوڵەتی تاوتوێکران و تێیدا سەرۆک کۆمار جەختی لەسەر هەڵوێستی عیراق کردەوە کە داوای رێزگرتن لە سەروەری دەوڵەتان و پێویستی چارەسەرکردن و یەکلاییکردنەوەی ناکۆکییەکان بە ڕێگای ئاشتیانە دەکات و ئاماژەی بە بڕیارەکانی نەتەوەیەکگرتووەکان کرد و روونیکردەوە کە لە ململانێ چەکدارییەکاندا هیچ براوەیەک نییە .
سەرۆک کۆمار ئاماژەی بەوەشدا، کە عیراق لەلایەنەکانی ململانێکە وەک یەک دوورە و جەختی له ئامادەیی عیراق کردەوه بۆ کارکردن بۆ نزیککردنەوەی بیروبۆچوونەکانی هەردوولا.
لە بەرانبەردا سەرۆکی ئۆکراین سوپاسی سەرۆک کۆماری کرد بۆ هەڵوێستی بێلایەنی عیراق سەبارەت بە ململانێی ئۆکراین و روسیا و جەختی لەسەر خواستی ئۆکراین کردەوە بۆ بەهێزکردنی هاوکارییە دووقۆڵییەکان، بەتایبەتی لە کەرتی کشتوکاڵ و هەناردەکردنی پێویستی عیراق لە بەرهەمە کشتوکاڵییەکانی ئۆکراین بە تایبەتی گەنم و دانەوێڵەی جۆ.
راوێژکاری سەرۆک کۆماری ئێران بۆ کاروباری ستراتیژی رایگەیاند، حکومەتی ئێران بڕیاریداوە فشار خستنە سەر ژنان بۆ پۆشینی باڵاپۆشی کەمتر بکاتەوە.
محەمەد جەواد زەریف راوێژکاری سەرۆکی ئێران بۆ کاروباری ستراتیژی لە کۆڕبەندی ئابووری جیهانیی داڤۆس رایگەیاند، ئەگەر لە شەقامەکانی تاراندا بەرێگادا بڕۆیت دەبینیت بەشێکی زۆری ژنان باڵاپۆش نین و یاساکانی باڵاپۆشی جێبەجێ ناکەن، کە ئەوە کارێکی دژ بە یاسایە، بەڵام حکومەت بڕیاریداوە چیتر فشار نەخاتە سەریان.
باسی لەوەشکرد، بڕیاری ئەوەی فشار نەخرێتە سەر ژنان بۆ باڵاپۆشی بە هەوڵی مەسعود پزیشکیان سەرۆک کۆماری نوێی ئێران دراوە و توانیویەتی بەرپرسەکان رازی بکات لەسەر ئەو بابەتە.
ئەوەش لە کاتێکدایە، پێشتریش پزیشکیان باسی لە کارەکانی پۆلیسی رەوشتی ئێران کردووە و ئەوەی خستووەتە روو، کە کار لەسەر جێبەجێکردنی یاسا کۆمەڵایەتییە توندەکان دەکەن.
پۆشینی باڵاپۆشی لە ئێران بە یاسا سەپێنراوە، بەڵام لەم چەند ساڵەی کۆتاییدا مشتومڕ لەسەر ئەو پرسە زۆر بووە و خەڵک ناڕەزایەتی دەردەبڕن بەرامبەر یاسای باڵاپۆشی زۆرەملێ، لە دوای کوشتنی ژینا ئەمینی ٢٢ ساڵیش لە ساڵی ٢٠٢٢، ئەو پرسە وەک بۆمبێک تەقییەوە و لەماوەی ئەو دوو ساڵەی رابردوودا گەنجان و چالاکوانان بەشێوەیەکی بەرچاو دەستیان بە ئەنجامدانی چالاکی و دەربڕینی ناڕەزایەتی کرد لەژێر ناوی 'ژن، ژیان، ئازادی'.
جگە لەوەی کوژرانی ژینا ئەمینی بووە پرسێکی جیهانیی و خۆپیشاندان و ناڕەزایەتی زۆری بەدوای خۆیدا هێنا و بەدوای ئەوەشدا بزووتنەوەی جیھانیی ژن، ژیان، ئازادی سەری ھەڵدائەو و بزووتنەوەکە لە ساڵی ٢٠٢٣ لەلایەن پەرلەمانی ئەورووپاوە وەک کاندید بۆ خەڵاتی ساخارۆڤ ھەڵبژێردران بۆ بەرگریکردن لە ئازادی و مافەکانی مرۆڤ.
وەزیری دەرەوەی سوریا رایگەیاند، كورد جوانی و رووناكی بۆ رەنگاورەنگی گەلی سوریا زیادكردووە و بەیەكەوە وڵات بنات دەنێنەوە.
ئەسعەد حەسەن شەیبانی وەزیری دەرەوەی سوریا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی ئێكس رایگەیاند، كورد جوانی و روناكی بۆ رەنگاورەنگی گەلی سوریا زیادكردووە و گەلی كورد لە سوریا روبەڕوی ستەمبوونەتەوە لەلایەن رژێمی ئەسەدەوە.
دەشڵێت، پێكەوە وڵاتێك بونیاددەنێین هەمووان تیایدا هەست بە یەكسانی و دادپەروەری بكەن.
ئەمە یەكەمین جارە دەسەڵاتی نوێی سوریا پەیام بە زمانی كوردی بڵاوبكاتەوە و پێدەچێت پەیوەندی بە دانوستانەكانی ئەمدوایەی نێوان هەسەدە و دەسەڵاتی نوێی سوریاوە بێت.
سەرۆكی ئیسرائیل رایگەیاند، لە قۆناغی داهاتوودا هەلی سەركەوتنی دانوستانەكان هەیە و وڵاتەكەی تائێستاش بە دەست شۆكی هێرشەكەی 7ی ئۆكتۆبەر دەناڵێنێت.
ئیسحاق هێتسۆگ سەرۆكی ئیسرائیل لە كۆڕبەندی داڤۆس لە سویسڕا رایگەیاند، بەرژەوەندی ئەمنی ئیسرائیل بەندە بە داهاتووی غەززەوە و وڵاتەكەی تائێستاش بەدەست شۆكی هێرشەكەی 7ی ئۆكتۆبەری حەماسەوە دەناڵێنێت.
وتیشی، پێویستە پەند لە رابردوو وەرگرن بۆ ئەوەی دڵنیا ببنەوە لەوەی جارێكی تر هێرشی لەو جۆرە دووبارە نەبێتەوە و تیرۆر بەرۆكی ئەفریقا و جیهانی گرتووە و پێویستە روبەڕوی ببنەوە و ئێران و ئەو گروپانەی لێوەی نزیكن سەرچاوەی خراپەن.
راشیگەیاند، لە قۆناغی داهاتوودا هەلێك هەیە بۆ سەركەوتنی دانوستانی ئاگربەست و مێژووی لوبنان و سوریا گۆڕا و ئومێدەوارە مێژووی كەرتی غەززەش ئەمە رووبدات.
راوێژکاری سەرۆک کۆماری ئێران بۆ کاروباری ستراتیژی رایگەیاند، حکومەتی ئێران بڕیاریداوە فشار خستنە سەر ژنان بۆ پۆشینی باڵاپۆشی کەمتر بکاتەوە.
محەمەد جەواد زەریف راوێژکاری سەرۆکی ئێران بۆ کاروباری ستراتیژی لە کۆڕبەندی ئابووری جیهانیی داڤۆس رایگەیاند، ئەگەر لە شەقامەکانی تاراندا بەرێگادا بڕۆیت دەبینیت بەشێکی زۆری ژنان باڵاپۆش نین و یاساکانی باڵاپۆشی جێبەجێ ناکەن، کە ئەوە کارێکی دژ بە یاسایە، بەڵام حکومەت بڕیاریداوە چیتر فشار نەخاتە سەریان.
باسی لەوەشکرد، بڕیاری ئەوەی فشار نەخرێتە سەر ژنان بۆ باڵاپۆشی بە هەوڵی مەسعود پزیشکیان سەرۆک کۆماری نوێی ئێران دراوە و توانیویەتی بەرپرسەکان رازی بکات لەسەر ئەو بابەتە.
ئەوەش لە کاتێکدایە، پێشتریش پزیشکیان باسی لە کارەکانی پۆلیسی رەوشتی ئێران کردووە و ئەوەی خستووەتە روو، کە کار لەسەر جێبەجێکردنی یاسا کۆمەڵایەتییە توندەکان دەکەن.
پۆشینی باڵاپۆشی لە ئێران بە یاسا سەپێنراوە، بەڵام لەم چەند ساڵەی کۆتاییدا مشتومڕ لەسەر ئەو پرسە زۆر بووە و خەڵک ناڕەزایەتی دەردەبڕن بەرامبەر یاسای باڵاپۆشی زۆرەملێ، لە دوای کوشتنی ژینا ئەمینی ٢٢ ساڵیش لە ساڵی ٢٠٢٢، ئەو پرسە وەک بۆمبێک تەقییەوە و لەماوەی ئەو دوو ساڵەی رابردوودا گەنجان و چالاکوانان بەشێوەیەکی بەرچاو دەستیان بە ئەنجامدانی چالاکی و دەربڕینی ناڕەزایەتی کرد لەژێر ناوی 'ژن، ژیان، ئازادی'.
جگە لەوەی کوژرانی ژینا ئەمینی بووە پرسێکی جیهانیی و خۆپیشاندان و ناڕەزایەتی زۆری بەدوای خۆیدا هێنا و بەدوای ئەوەشدا بزووتنەوەی جیھانیی ژن، ژیان، ئازادی سەری ھەڵدائەو و بزووتنەوەکە لە ساڵی ٢٠٢٣ لەلایەن پەرلەمانی ئەورووپاوە وەک کاندید بۆ خەڵاتی ساخارۆڤ ھەڵبژێردران بۆ بەرگریکردن لە ئازادی و مافەکانی مرۆڤ.
وەزیری دەرەوەی سوریا رایگەیاند، كورد جوانی و رووناكی بۆ رەنگاورەنگی گەلی سوریا زیادكردووە و بەیەكەوە وڵات بنات دەنێنەوە.
ئەسعەد حەسەن شەیبانی وەزیری دەرەوەی سوریا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی ئێكس رایگەیاند، كورد جوانی و روناكی بۆ رەنگاورەنگی گەلی سوریا زیادكردووە و گەلی كورد لە سوریا روبەڕوی ستەمبوونەتەوە لەلایەن رژێمی ئەسەدەوە.
دەشڵێت، پێكەوە وڵاتێك بونیاددەنێین هەمووان تیایدا هەست بە یەكسانی و دادپەروەری بكەن.
ئەمە یەكەمین جارە دەسەڵاتی نوێی سوریا پەیام بە زمانی كوردی بڵاوبكاتەوە و پێدەچێت پەیوەندی بە دانوستانەكانی ئەمدوایەی نێوان هەسەدە و دەسەڵاتی نوێی سوریاوە بێت.
سەرۆكی ئیسرائیل رایگەیاند، لە قۆناغی داهاتوودا هەلی سەركەوتنی دانوستانەكان هەیە و وڵاتەكەی تائێستاش بە دەست شۆكی هێرشەكەی 7ی ئۆكتۆبەر دەناڵێنێت.
ئیسحاق هێتسۆگ سەرۆكی ئیسرائیل لە كۆڕبەندی داڤۆس لە سویسڕا رایگەیاند، بەرژەوەندی ئەمنی ئیسرائیل بەندە بە داهاتووی غەززەوە و وڵاتەكەی تائێستاش بەدەست شۆكی هێرشەكەی 7ی ئۆكتۆبەری حەماسەوە دەناڵێنێت.
وتیشی، پێویستە پەند لە رابردوو وەرگرن بۆ ئەوەی دڵنیا ببنەوە لەوەی جارێكی تر هێرشی لەو جۆرە دووبارە نەبێتەوە و تیرۆر بەرۆكی ئەفریقا و جیهانی گرتووە و پێویستە روبەڕوی ببنەوە و ئێران و ئەو گروپانەی لێوەی نزیكن سەرچاوەی خراپەن.
راشیگەیاند، لە قۆناغی داهاتوودا هەلێك هەیە بۆ سەركەوتنی دانوستانی ئاگربەست و مێژووی لوبنان و سوریا گۆڕا و ئومێدەوارە مێژووی كەرتی غەززەش ئەمە رووبدات.
وێنەکان
بەهۆی بەفربارینەوە، هاووڵاتیان بۆ بەسەربردنی کاتێکی خۆش و وێنەگرتن رویان لە شاخی گۆیژە کردووە وێنە/ رێزان محەمەد
هەڵدانەوەی گۆڕە بەکۆمەڵەکانی سەماوە؛ بەڵگە دۆزراوەکان
بەفر یاریگای وەرزشی چۆمانی لە سنووری باڵەکایەتی سپیپۆش کردووە
