عێراق
ئیئتیلافی نەسر کە لەلایەن حەیدەر عەبادی سەرۆک وەزیرانی پێشووتری عێراق سەرۆکایەتی دەکرێت، لە ڕاگەیاندراوێکدا بڵاویکردەوە، ئیدانەی لێدوانەکەی سلێمان سۆیلۆ وەزیری ناوخۆی تورکیا دەکەن لە بارەی دروستکردنی بنکەیەکی سەربازیی لە چیای مەتینا لە سنووری بادینان.
ئاماژەی بەوەشکردووە، داوای لەلایەنە پەیوەندیدارەکانیش کردووە، ڕێوشوێنی بە پەلە و پێویست بۆ پاراستنی سەروەری ئاسایشی نەتەوەیی عێراق، بگرنەبەر و داواشی لە ئەنقەرە کرد سیاسەتی خۆی لە بەرامبەر عێراق، بگۆڕێت.
پێشتر سلێمان سۆیلۆ وەزیری ناوخۆی تورکیا، ڕایگەیاندبوو، حکومەتی ئەنقەرە بە نیازە بنکەیەکی سەربازیی لە چیای مەتینا لە سنوری بادینان دابمەزرێنێت.
وتیشی، چیای مەتینا ناوچەیەکی ستراتیژییە و نزیکە لە چیاکانی قەندیل کە بە پێگە و ناوەندی سەرەکی پارتی کرێکارانی کوردستان، دادەنرێت.
وەزارەتی کشتوکاڵی عێراق ڕایگەیاند، وڵاتەکەی لە ئامادەکاریدایە بۆ ئەوەی ھەنگاو بە ھەنگاو بگەڕێتەوە بۆ پێشەنگی وڵاتانی بەرھەمھێن و ھەناردەکاری خورما.
(حەمید نایف) وتەبێژی وەزارەتی کشتوکاڵی عێراق ڕایگەیاند، ساڵی ڕابردوو کۆتا بڕی ھەناردەکراویان ناردووە بۆ وڵاتانی دەرەوە کە نزیکەی ٦٠٠ ھەزار تۆن بووە لە ھەموو جۆرەکانی خورما و بەمەش عێراق ڕیزبەندی چوارەمی جیھانی گرتووە لە وڵاتانی بەرھەمھێنی خورمادا.
زیادبوونی بەرھەمداری خورما لەم ساڵانەی دوایدا دەگەڕێتەوە بۆ ھاندانی حکومەت کە لە ئێستادا لە بری ٢٠٠ ھەزار دینار بۆ ھەر تۆنێک خورما بڕی ٧٠٠ ھەزار دیناری پێدەدات و بەو ھۆیەشەوە ژمارەی دارخورماکانی عێراق زیادیکردووە بۆ ١٧ ملیۆن دارخورما.
عێراق تا سەرەتای ھەشتاکانی سەدەی ڕابردوو لە ڕیزبەندی یەکەمی وڵاتانی بەرھەمھێنی خورمادا بوو، چونکە خاوەنی زیاتر لە ٣٣ ملیۆن دارخورما بوو، بەڵام لە کۆتایی نەوەدەکان ژمارەی دارخورماکانی کەمیکرد بۆ ٩ ملیۆن دارخورما و بەمەش بەرھەمداری خورمای کەمی کرد.
نەعیم عەبودی سەرکردە لە ھاوپەیمانی فەتح، ڕایگەیاند، ئەمڕۆ ھاوپەیمانی فەتح ناوی سەرجەم کاندیدەکان یەکلایی دەکاتەوە و شەوی ڕابردووش ناوی بەشێک لە کاندیدەکانی ڕادەستی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان، کردبوو.
ڕوونیشیکردەوە، ھاوپەیمانی فەتح وەک کوتلەیەکی یەکگرتوو بەشداری لە پڕۆسەی ھەڵژاردنی پێشخوەت دەکات کە لە چوار ھێزی سەرەکیی پێکھاتووە و بریتین لە ڕێکخراوی بەدر، سادقون، سەنەد و نوسەحیح.
پێشتریش، وتەبێژی عەسائیبی ئەھلی حەق، ڕایگەیاندبوو، ھاوپەیمانی فەتح سەرجەم دۆسیەکانی تایبەت بە ھەڵبژاردنی داھاتووی یەکلایی کردووەتەوە و بە یەک لیست ناوی کاندیدەکانی، پێشکەشکردووە.
بەرێوەبەرایەتی گشتی تەندروستی بەسڕە رایگەیاند، لە ماوەی ھەفتەی رابردوو، ٤٤٠ حاڵەتی توشبوون بە ڤایرۆسی کۆرۆنا لەناو خوێندگاکانی ئەو پارێزگایە تۆمارکراوە، کە ٣٩٠یان خوێندکاران و سێ خوێندنگەش داخراون.
تەندروستی بەسڕە، بەھۆی تەشەنەکردنی ڤایرۆسەکە، پێشنیاری راگرتنی دەوام و داخستنی خوێندنگەکانی کردووە.
دادگای لێکۆڵینەوەی رەسافە فەرمانی دەستگیرکردنی بۆ ژمارەیەک فەرمانبەری نەخۆشخانەی "ئیبن خەتیب" دەرکرد .
بەپێی راگەیەندراوێکی ناوەندی راگەیاندنی ئەنجومەنی باڵای دادوەری عێراق، لەدوای روداوی ئاگرکەوتنەوەکەی نەخۆشخانەی ئیبن خەتیب لە بەغداد، دادگای لێکۆڵینەوەی رەسافە چەندین رێکاری لێکۆڵینەوەی گرتووەتەبەر و وتەی شایەتحاڵانی وەرگرتوە، ھەروەھا فەرمانی دەستگیرکردنی بۆ ژمارەیەک لە فەرمانبەرانی نەخۆشخانەکە دەرکردوە کە لە نێویاندا لێپرسراوی بەشی چاککردنەوە و لێپرسراوی بەرگری شارستانی و لێپرسراوی چاککردنەوەی بتڵە ئۆکسجینەکان و یاریدەدەری بەرێوەبەر ھەیە.
شەوی شەممە، بەھۆی تەقینەوەی بتڵێک ئۆکسجینەوە، ئاگرێکی بەھێز لە نەخۆشخانەی ئیبن خەتیب تایبەت بە توشبووانی کۆرۆنا لە بەغداد کەوتەوە و بەپێی دوایین ئامار، کە لەلایەن کۆمسیۆنی مافەکانی مرۆڤی عێراقەوە بڵاوکراوەتەوە، بەھۆی روداوەکەوە ١٣٠ کەس گیانیان لەدەستداوە.
ئیحسان عەبدولجەبار وەزیری نەوتی عێراق لە شاری بەغداد، لەگەڵ " بەسام تەعنە" وەزیری نەوت و سەرچاوە سروشتییەکانی سوریا کۆبووەوە و ڕایگەیاند، گفتوگۆیان لە بارەی پرسی گازی سروشتی کردووە و عێراق پلان دادەنێت بۆ کڕین و ھاوردەکردنی گازی سروشتی لە سوریاوە، لەگەڵ ئەو وڵاتەش لە ڕێککەوتن نزیکبوونەتەوە و ئەگەریشی ھەیە ھەر لە ڕێگەی خاکی سوریاوە، گازی سروشتی لە میسڕەوە ھاوردە بکەن.
جێی ئاماژەیە، لە ئێستادا عێراق پشت بە کڕینی گازی سروشتی ئێران دەبەستێت.
ئەو سەردانەش لە کاتێکدایە کە خۆپیشاندانی ھاووڵاتیانی عێراق دژی کەمی خزمەتگوزاری و نەبوونی پێویستی رۆژانە بەردەوامە.
ئێران رۆژانە ٢٠ ملیۆن مەتر چوارگۆشە گاز رەوانەی عێراق دەکات و ئەو بڕەش پێویستی وڵاتەکە لە کارەبا پڕناکاتەوە، بە تایبەت لە وەرزی ھاوین کە لە رۆژێکدا پێویستی بە ٧٠ ملیۆن مەتر چوارگۆشە گاز ھەیە.
بڵاوکردنەوەی ئەو ھێزانە بە فەرمانی فەرماندەی گشتی ھێزە چەکدارەکانی عێراق بووە بۆ رێگری کردن لە پەلامارەکانی شانە نوستووەکانی داعش و ئەگەری قۆستنەوەی ئەو بۆشاییە ئەمنییەی لە پارێزگاکەدا ھەیە، ھانی ھاووڵاتیانیش دەدەن بگەڕێنەوە گوندەکانیان تاوەکو لەلایەن تیرۆریستانەوە داگیر نەکرێتەوە.
وەزارەتی تەندروستی عێراق، لە ڕاگەیاندراوێکدا، بڵاویکردەوە، لە ماوەی ٢٤ سەعاتی ڕابردوودا ٦ ھەزار و ٨٥٨ کەسی تر تووشی ڤایرۆسی کۆرۆنا بوون و ٤٤ کەسی تریش بەھۆی ڤایرۆسەکە، گیانیان لە دەستداوە و ٧ ھەزار و ٥٢ تووشبووش چاکبوونەتەوە.
باس لەوەشکراوە، تەنھا لە ماوەی ٢٤ سەعاتدا، ١١ ھەزار و ١٩٤ کەس، ڤاکسینی کۆرۆنایان لێدراوە.
بە پێی ڕاگەیاندراوەکەی وەزارەتی تەندروستی عێراق، لە سەرەتای سەرھەڵدانی تا ئێستا، ملیۆنێک و ٥١ ھەزار و ٨٦٨ کەس تووشی ڤایرۆسی کۆرۆنا بوون و ٩٢٧ ھەزار و ٥٧٥ کەسیش چاکبوونەتەوە و ١٥ ھەزار و ٣٩٢ تووشبووش بەھۆی ڤایرۆسەکە، گیانیان لە دەستداوە.
سەرچاوەیەک لە ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق ئاشکرایکردووە، بڕیارەکەی (مستەفا کازمی)، بۆ بەشداری نەکردن لە پڕۆسەی ھەڵبژاردنی پێشوەخت و پشتیوانی نەکردنی ھیچ لیست و کاندیدێک، لەسەر داوای (موقتەدا سەدر) بووە، لە بەرامبەردا پشتیوانی بکرێت بۆ درێژکردنەوەی ماوەی سەرۆکایەتییەکەی بۆ خولی دووەم.
ڕۆژی سێ‌شەممە سەرچاوەیەکی نزیک لە مستەفا کازمی سەرۆک وەزیرانی عێراق ڕایگەیاند، (کازمی) بە نیاز نییە بۆ ھەڵبژاردنەکانی ئەنجومەنی نوێنەران خۆی کاندید بکات، یاخود کەسە نزیکەکانی حزب بۆ ئەو مەبەستە دروست بکەن.
نووسینگەی ڕاوێژکاری ئاسایشی نەتەوەیی عێراق، لە ڕاگەیاندراوێکدا، بڵاویکردەوە، لە کۆبوونەوەیەکدا کە لە بەغداد بەڕێوەچوو، قاسم ئەعرەجی و ماسیۆ تولەر باڵیۆزی ئەمریکا لە عێراق پتەوکردنی پەیوەندییەکانی نێوان ھەردوو وڵات و دوایین پێشھاتە ئەمنیی و سیاسییەکانیان لە ناوچەکەدا، تاووتوێ کردووە.
باس لەوەشکراوە، باڵیۆزی ئەمریکا لە بەغداد ئامادەیی وڵاتەکەی نیشانداوە بۆ ھاوکاریکردنی عێراق، لە ڕووبەڕووبوونەوەی ڤایرۆسی کۆرۆنادا.
بە پێی ڕاگەیاندراوەکە، ھەردوولا گفتوگۆیان لە بارەی مەترسییەکانی کامپی ھۆل لە سوریا کردووە، کە ژمارەیەکی زۆری خێزان و منداڵی چەکدارانی گروپی تیرۆریستی داعش تێیدا نیشتەجێکراوە و بە پێویستیان زانیوە لە داھاتوویەکی نزیکدا، ئەم پرسە یەکلایی بکرێتەوە.
شەوی ڕابردوو دەیان خۆپیشاندەر لە بەغداد گردبوونەوە و بە کردنەوەی ئاگرێکی زۆر ڕێگەی سەرەکیی شارەکەیان داخست.
خۆپیشاندەران نیگەرانییان لە لاوازی ڕێکارە حکومییەکان دەربری لە مامەڵەکردن لەگەڵ ئەو نەخۆشانەی لە نەخۆشخانەکاندان و ھۆکاری ڕووداوی ئاگرکەوتنەوەکەی نەخۆشخانەی ئیبن خەتیبیشیان بۆ کەمتەرخەمی گەڕاندەوە.
بە پێی دوایین ئامار کە لەلایەن کۆمسیۆنی مافەکانی مرۆڤی عێراقەوە بڵاوکراوەتەوە، بەھۆی ڕووداوەکەی نەخۆشخانەی ئیبن خەتیبەوە ١٣٠ کەس گیانیان لە دەستداوە، ھۆکاری ڕووداوەکەش بۆ کەمتەرخەمی و پشتگوێخستنی مەرجەکانی سەلامەتی لە نەخۆشخانەکە گەڕێندراوەتەوە.
جومانە غەلای وتەبێژی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان، ڕایگەیاند: کۆمسیۆن بە نیاز نییە وادەی وەرگرتنەوەی ھاوپەیمانیەتییەکان و لیستی تایبەت بە کاندیدەکانی ھەڵبژاردنی داھاتووی عێراق درێژبکاتەوە.
وتیشی، کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان پێشتر کاتی وەرگرتنەوەی ھاوپەیمانیەتییەکان و لیستی تایبەت بە کاندیدەکانی درێژکردبووەوە، بۆ ئەوەی دەرفەتێک بدرێت بە قەوارەکان بە مەبەستی چارەسەرکردنی ئەو کێشانەی ڕووبەڕوویان بووەتەوە.
سەبارەت بە نوێکردنەوەی کارتی بایۆمەتری دەنگدانیش ئاماژەی بۆ ئەوەکرد، تا ئێستا ملیۆنێک و ٧٠٠ ھەزار دەنگدەر کارتی بایۆمەتری دەنگدانیان نوێکردووەتەوە.
جەختیشی لەوەکردەوە، تەنیا ئەو دەنگدەرانەی کارتی بایۆمەتریان ھەیە، دەتوانن بەشداری لە ھەڵبژاردندا بکەن، بە پێی داتاکانی کۆمسیۆنیش ٢٥ ملیۆن و ١٣٩ ھەزار و ٣٧٥ دەنگدەر مافی بەشداریکردنیان لە پڕۆسەی ھەڵبژاردن ھەیە.
سەرچاوەیەکی نزیک لە سەرۆک وەزیرانی عێراق، بابەتی بەشداریکردنی مستەفا کازمی لە ھەڵبژاردنی پێشوەختی ئەنجومەنی نوێنەران کە بریارە ١٠ی تشرینی یەکەمی داھاتوو بەڕێوەبچێت یەکلادەکاتەوە و دەڵێت، کازمی بەشداری ھەڵبژاردنی پێشوەخت ناکات و ھیچ یەکێک لە ئەندامانی تیمەکەی و کەسە نزیکەکانیشی لە ژێر ھیچ ناو و حزبێک بەشداری ناکەن و پشتیوانی ھیچ کەس و حزبێکیش ناکەن.
ڕوونیشیکردووەتەوە، کازمی و تیمەکەی خۆیان بەخت دەکەن بۆ خزمەتکردنی گەل لەم قۆناغە قورسەی گواستنەوە و ڕۆڵیان بریتی دەبێت لە گەیاندنی وڵات بە کەناری ئارامی و پاراستنی لە ھەر سەرکێشییەکی ئەمنی و سیاسی و ئابوری و تەندروستی و گەیاندنی بە ھەڵبژاردنێکی پاکی پێشوەختە، کە تیایدا حکومەت پارێزەری بەرژەوەندی ھەمووان بێت، نەک ڕکابەرێکی سیاسی.
"رەبی فەلاح" لە ڕاگەیاندنی وەزارەتی تەندروستی عێراق ڕایگەیاند، تا ئێستا حاڵەتی تووشبوون بە کۆرۆنا ھندییەکە تۆمار نەکراوە، بەڵام تۆمارکردنی حاڵەتی لەو جۆرە بە دوور نازانن و گەشتکردن بۆ وڵاتە مەترسیدارەکان ھۆکاری سەرەکییە بۆ ھێنانی جۆرە مەترسیدارەکانی کۆرۆنا.
ئەوەش لە کاتێکدایە پێشتر سەرچاوەیەکی تەندروستی لە ناوخۆی پارێزگای "زیقار" ڕایگەیاندبوو، یەکەم تووشبووی کۆرۆنای ھندی لە پارێزگاکە تۆمارکراوە، تووشبووەکە چەند ڕۆژێک لەمەوبەر لە ھندستان گەڕاوەتەوە و نیشانەکانی ئەو جۆرە نوێیەی کۆرۆنای تێدا دەرکەوتووە و ڕێژەی ئۆکسجینیشی ٣٠٪ دابەزیوە، بە وتەی سەرچاوەکە، تیمێکی تەندروستی تایبەت چاودێری ڕەوشی ئەو نەخۆشە دەکەن و ھەموو بەرکەوتووانیشی کەرەنتین دەکەن.