عێراق
حسێن خەفاجی وتەبێژی وەزارەتی گواستنەوەی عێراق وتی، پڕۆژەی گەورەی فاو بەمنزیکانە بەڕووی ھەزاران بێکار دەکرێتەوەو نزیکەی ١٠ بۆ ١٥ ھەزار ھەلی کار دەڕەخسێنێت، ئەوەش دەرفەتێک دەبێت بۆ کەمکردنەوەی رێژەی بێکاری لە وڵاتەکەدا.
خەفاجی وتیشی، گرنگی دەدرێت بە خستنە سەر کاری ھاووڵاتیانی ناوخۆ و لیژنەی تایبەتیان داناوە.
بەندەری فاو بڕیارە ساڵی ٢٠٢٤ تەواو بکرێت، دەکەوێتە نیمچە دورگەی فاو لە باشوری پارێزگای "بەسرە" بە یەکێک لە گەورەترین بەندەرەکان دادەنرێت کە بەسەر کەنداو دەڕوانێت و لەسەر ئاستی جیھانیش لە پلەی دەیەم گەورەترین بەندەرەکاندایە.
"سەیف بەدر" وتەبێژی وەزارەتی تەندروستی عێراق ڕایگەیاند، پلانێکیان داناوە بۆ بەرزکردنەوەی ڕێژەی ئەو کەسانەی ئەمساڵ ڤاکسین وەردەگرن لە ٢٠٪ەوە بۆ ٥٠٪.
وتیشی، تا ئێستا نزیکەی ٥٠٠ ھەزار عێراقی ڤاکسینیان وەرگرتووە و ئەو ژمارەیەش کەمترە لەو ژمارەیەی ڕێکخراوی تەندروستی جیھانی دیاری کردووە، چونکە پێویستە لانی کەم ٨ ملیۆن عێراقی ڤاکسین وەربگرن.
"سەیف بەدر" ئاماژەی بەوەشدا کەمبوونەوەی ژمارەی توشبووانی کۆرۆنا بە مانای کۆنترۆڵکردنی پەتاکە نایەت، چونکە ڤایرۆسەکە مەترسیدارە و گۆڕانکاری زۆر دروست دەکات، وتیشی ھەموو رێکارێکیان گرتۆتە بەر بۆ رێگری کردن لە بڵاوبوونەوەی کۆرۆنای ھندی.
سەندیکای پزیشکانی عێراق لە بەیانامەیەکدا ئاشکرایکرد، کە ئامادەن بۆ پێشکەکشکردنی ھەموو خزمەتگوزاریەکی تەندروستی بۆ فەڵەستینیەکان، ئەوەشی راگەیاندووە، کە پێویستە لەسەر حکومەتە عەرەبیەکان و سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان و ھەموو وڵاتانی دراوسێ ھەوڵبەن ھێرشەکانی ئیسرائیل راگرن و کێشەکان چارسەر بکەن دوور لەوانەی کە ئازادی فەلەستینیەکانی ناوێت.
جەختی لەوەش کردەوە، پزیشکە عێراقیەکان ئامادەی خۆیان لە چارەسەرەکردنی پزیشکی و بڵاوکردنەوەی ئاسوودەی و ئارامی پیشانداوە.
(فالح فەیاز) سەرۆکی دەستەی حەشدی شەعبی ڕایگەیاند، ھێزەکانی حەشدی شەعبی وەک دامەزراوەیەکی یاسایی لە چوارچێوەی دامەزراوەی وەزارەتی بەرگری پابەندی تەواویان ھەیە بەو سیاسەتەی کە حکومەتی عێراق لەسەر ئاستی ھەرێمی و نێودەوڵەتی گوزارشتی لێدەکات.
وتیشی، ھیچ بەڵگەیەک نییە ھێزەکانیان تێوەگلابێت لە بە ئامانجگرتنی باڵیۆزخانە و نوێنەرایەتییەکان لە بەغداد.
(فالح فەیاز) ئاماژەی بەوەشکرد، دابینکردنی سەقامگیری و ئاسایشی ھەڵبژاردن و نەھێشتنی ھەڵگرتنی چەک لە دەرەوەی یاسا، ئەرکی حکومەتە.
پێگەی زە -کۆنڤێرسەیشنی ئوستوراڵی ئاشکرایکردووە، لە ساڵی ٢٠٠٣ەوە تا ئێستا، لانی کەم ١٤ ھەزار پۆلیس لە سەرانسەری عێراق لەکاتی جێبەجێکردنی ئەرکەکانیان لەلایەن گروپە تیرۆریستییەکانەوە تیرۆرکراون.
ئاماژەی بەوەشکردوە، گروپی تیرۆیستی داعش بەرپرسیارێتی زۆرترین تیرۆرکردنی ئەندامانی ھێزە ئەمنییەکانی عێراقی گرتۆتە ئەستۆ، لەسەر ئاستی عێراقیش پارێزگای دیالە مەترسیدارترین ناوچەیە بۆ ھێزەکانی پۆلیس.
کازمی، بە بۆنەی جەژنی ڕەمەزان و تێپەڕبوونی یەک ساڵ بەسەر پێکھێنانی حکومەتەکەی، وتارێکی پێشکەشکرد و ڕایگەیاند، ئەرکی سەرەکییان بریتییە لە ئەنجامدانی ھەڵبژاردنێکی پاک و بێگەرد کە بگونجێت لەگەڵ ئیرادەی گەل، ڕۆژی ١٠ی تشرینی یەکەمی ئەمساڵیش وەک دوا وادە بۆ پڕۆسەکە دیاریکراوە و ھەموو ھەوڵ و تواناکانیان لەو پێناوەدا خستووەتە گەڕ.
جەختیشی کردەوە، لەسەر ئەو بەڵێنەی بە گەلەکەی داوە سورە و بەشداری ھەڵبژاردن ناکات و پشتیوانی ھیچ ھێزو لایەنێکیش ناکات.
وتیشی، حکومەتەکەی لە ڕەوشێکی سەخت و قەیرانی داراییدا لە دایکبووە و لە ماوەی یەک ساڵدا دەستکەوتی باشی ھەبووە، لەوانەش کۆنترۆڵی بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی کۆرۆنا و کڕینی چەندین جۆر ڤاکسین. ڕەتیشیکردەوە، عێراق ببێتە گۆڕەپانی ململانێی ھەرێمی و نێودەوڵەتی.
لیژنەی باڵای تەندروستی و سەلامەتی نیشتمانی عێراق لە ڕاگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، بەھۆی ڕەتکردنەوەی لەلایەن ھاوڵاتیانەوە، بڕیاردراوە بە ڕاگرتنی بڕیاری قەدەغەی ھاتوچۆی سەرتاسەری کە بۆ ماوەی ١٠ ڕۆژ لە سەرجەم پارێزگاکانی عێراق ڕاگەیەندرابوو.
بریاریش دراوە کار بە بریاری قەدەغەی ھاتوچۆی سنوردار بکرێت کە لە ٩ی شەو تا ٥ی بەیانی دەبێت، بەڵام بڕیاری داخستنی دوکان و چێشتخانە و قاوەخانەکان تەواوی ڕۆژانی جەژن بەردەوام دەبێت و ڕێگە بە گەشتی بە کۆمەڵ لە نێوان پارێزگاکان نادرێت.
پێش بڕیارەکەی لیژنەی باڵای تەندروستی و سەلامەتی نیشتمانی، ژمارەیەک لە حکومەتی خۆجێی پارێزگاکان بڕیاریاندا پابەند نەبن بە بڕیاری قەدەغەی ھاتوچۆی گشتگیر و بڕیاری قەدەغەی ھاتوچۆی سنوردار پەیرەو بکەن.
ئەوەش دوای ئەوە دێت کە ڕۆژی چوارشەممە نوسینگەی ئایەتوڵا عەلی سستانی مەرجەعی باڵای شیعەکان ڕایگەیاند بەھۆی ئەوەی نەتوانراوە بە چاو مانگ ببینرێت، ڕۆژی پێنجشەممە تەواوکەری مانگی ڕەمەزانە و ڕۆژی ھەینی لای شوێنکەوتووانی مەرجی باڵای شیعەکان، یەکەم ڕۆژی جەژنی ڕەمەزانە.
وەزارەتی تەندروستی عێراق ڕایگەیاند، لە ٢٤ سەعاتی ڕابردوودا ٤ ھەزار و ٥١٢ کەسی تر تووشی کۆرۆنا بوون و ٢٨ کەسی تریش گیانیان لە دەستدا، کۆی گشتی تووشبووانیش گەیشتووەتە سەروو یەک ملیۆن و ١٣٢ ھەزار کەس، تا ئێستاش نزیکەی ١٦ ھەزار کەس گیانیان لە دەستداوە و ڕێژەی چاکبوونەوەش گەیشتووەتە ٩٠.٩٪ی چاکبووان.
وەزارەتی گواستنەوەی عێراقیش ڕایگەیاند، سێیەم گەشت بۆ ئەو عێراقییانە ڕێکدەخەن کە لە "ھندستان" گیریان خواردووە، ھێڵی ئاسمانی عێراقیش باشترین ڕێکاری تەندروستی دەگرێتەبەر لە کاتی گەشتەکە و گەڕانەوەی ئەو کەسانەش بۆ وڵاتەکە بە پێی ڕێنماییەکانی لیژنەی باڵای تەندروستی و سەلامەتی عێراق دەبێت.
کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکانی عێراق رایگەیاند، لەچوارچێوەی ئامادەکارییەکان بۆ ھەڵبژاردنی پێشوەخت لە عێراق، دوای پشوەکانی جەژنی رەمەزان فۆڕمی داوکاری بۆ کارمەندانی سەرسندوقەکانی دەنگدان بڵاودەکەنەوە، ئەو کەسەی دەبێتە کارمەندی سەر سندوق، پێویستە بڕوانامەی ئامادەیی و کارتی دەنگدانی ھەبێت و دانیشتووی ئەو پارێزگایە و لەدایکبووی ساڵی ٢٠٠٢ بەرەو سەرەوە بێت، ھاوکات خوێندکارانی زانکۆ و پەیمانگەکانیش دەتوانن بەشێوازی ئەلیکترۆنی داواکاری پێشکەش بکەن.
راشیگەیاند، بۆ ھەڵبژاردنی پێشوەخت لە عێراق کە بڕیارە لە ١٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١ بەڕێوەبچێت، کۆمسیۆن پێویستی بە نزیکەی ٢٠٠ ھەزار کارمەند ھەیە.
ھەر لەو راگەیەندراوەی وەزارەتی کشتوکاڵدا ھاتووە، سەرەڕای ئەوەی کە لە رۆژی ١١ی مانگەوە ھاوردەکردنی ئەو بەرھەمە قەدەغەکراوە بەڵام ١٠ رۆژ وادەش دراوە بەو بازرگانانەی کە پێشتر مۆڵەتی ھاوردەکردنیان وەرگرتووە بۆ ئەوەی زەرەر نەکەن و شوتی و کاڵەکە ھاوردەکانیان ساغ بکەنەوە.
ئەم ھەنگاوەی وەزارەتی کشتوکاڵ بۆ بەرگرتنە لە زیانی جوتیارانی عێراق کە ساڵانە بەھۆی ھاوردەکردنی بەرھەمە کشتوکاڵیەکان لە سوریا و ئێران و تورکیاوە بە ملیۆنان دینار زەرەر دەکەن.
لە بەشێکی تری راپۆرتەکەدا ھاتووە، لە مانگی ئازاری ٢٠٢٠ بۆ مانگی نیسانی ٢٠٢١ چاودێری رەوشی ئازادە رادەربڕینیان کردوە، کەسانێک بەئامانج کراون بەھۆکاری پەیڕەوکرنی مافەکانیان لە رێپۆرتکردن یان ڕەخنەگرتن لە ھەڵسوکەوتەکانی دەسەڵاتە گشتیەکان.
جەخت لەوەشکراوەتەوە، ئەو جۆرە ڕێکارانە کاریگەریەکی ترسناکیی دەبێت لەسەر ئەوکەسانەی ھەوڵی شەفافیەت و لێپیچینەوە دەدەن لەدەسەڵاتە حکومییەکان و دەسەڵاتە گشتییەکان.
"تەحسین خەفاجی" وتەبێژی فەرماندەی ئۆپراسیۆنە ھاوبەشەکان رایگەیاند، ئەو کۆمپانیایانەی کار چاودێری و چاککردنەوەی فڕۆکەکانی ئێف ١٦ دەکەن، کاریگەری راستەوخۆیان ھەیە لەسەر بەرزکردنەوەی توانای ھێزە عێراقییەکان، بە کشانەوەی کارمەندانی کۆمپانیای "لوکھید مارتن"یش کە کاری چاککردنەوەی ئەو فڕۆکانە دەکەن، کاریگەری لەسەر مەشق و راھێنان و تەواوکردنی پڕۆگرامەکان بۆ بەھێزکردنی توانای ھێزە عێراقییەکان دروست دەکات. بە وتەی "خەفاجی"، فڕۆکەکانی ئێف ١٦ بڕبڕەی پشتی ھێزەی ئاسمانی عێراقن لە روبەڕوبوونەوەی تیرۆریستانی داعش.
کۆمپانیای "لوکھید مارتن"ی ئەمریکی رایگەیاندبوو، بەھۆی ھەڕەشەی ئەمنییەوە کارمەندانی لە بنکەی سەربازی "بەلەد" دەکشێنێتەوە و بەشێکیان بەرەو ئەمریکا و بەشێکیان بەرەو ھەولێر دەگوازێتەوە، تا گرەنتی کردنی ئەمنییەتیشیان ناگەڕێنەوە.
لیژنەی ئابووری و وەبەرھێنانی ئەنجومەنی نوێنەرانیش رایگەیاندوە، یەکخستنی ئەو وەزارەتانە لە چوارچێوەی وەزارەتێکدا بۆ بوژاندنەوەی ئابوری عێراق گرنگە، لەو رێگەیەشەوە دەتوانرێت گرنگی زیاتر بە کەرتی کشتوکاڵ و پیشەسازی بدرێت.