ئەمڕۆ لەکاتی کۆبوونەوەی ھەفتانەی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق، عەلی عەلاوی نامەی دەست لەکارکێشانەوەی لە پۆستی وەزیری دارایی و ئابووری پێشکەشی مستەفا کازمی سەرۆک وەزیران کرد و کازمییش دەست لەکارکێشانەوەکەی پەسەندکرد و ئیحسان عەبدولجەبار وەزیری نەوتی بۆ بەڕێوەبردنی کارەکانی وەزارەتی دارایی بە وەکالەت راسپارد.

بەپێی زانیارییەکان، دەست لەکارکێشانەوەی وەزیری دارایی بەھۆی نەبوونی ھەنگاوی کردارییە بۆ جێبەجێکردنی وەرقەی سپیی چاکسازی و سەرباری ھەوڵی مستەفا کازمیش بۆ پاشگەزکردنەوەی، بەڵام عەلی عەلاوی سووربووە لەسەر دەست لەکارکێشانەوەکەی.

عەلی عەبدولئەمیر عەلاوی ساڵی ١٩٤٧ لە بەغداد لەدایکبووە، حەوتی ئایاری ٢٠٢٠ وەک وەزیری دارایی لە کابینەکەی مستەفا کازمی، لە ئەنجومەنی نوێنەران متمانەی وەرگرت.

مستەفا کازمی لە وتەیەکدا لە کۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراقدا ڕایگەیاند، پەیامی بۆ سەرکردەکانی وڵات ئەوەیە دەبێت لە ئاست مەترسیەکانی سەر عێراقدا بن و کار لەسەر چارەسەرکردنی کێشەکان بکەن.

ئاماژەی بەوەشکردووە، ھەر لە سەرەتاوە بڕیاریانداوە حکومەتەکەی دەستی نەچێتە خوێنی عێراقییەکان نە ئێستا نە لە داھاتوودا، پێویستە کێشەکان لەڕێگەی گفتوگۆوە چارەسەر بکرێت، بانگھێشتێکیش بۆ دەستپێکردنی گفتوگۆیەکی نیشتیمانی لە نێوان سەرکردەکانی وڵات ڕادەگەیەنێت.

کازمی باسی لەوەشکرد، حکومەت لە دۆخێکی نائاساییدا ھاتە ئاراوە و سەرکەوتوو بووە لە تێپەڕاندنی سەرجەم ڕێگرییەکان، بەڵام دوای ٢٨ مانگ  لە پێکھێنانی ئەم کابینەیە، جگە لە شەش مانگ  ھیچ بودجەیەکی دیکەی لەبەردەستدا نەبووە.

ئەنجومەنی بریکارانی ئاسایشی نیشتیمانی عێراق بەسەرپەرشتی بەھا ئەعرەجی راوێژکاری ئاسایشی نەتەوەیی عێراق تایبەت بە تاوتوێکردنی بڵاوبوونەوەی ماددەی ھۆشبەر لە عێراق کۆبووەوە و لە راگەیەندراوێکیشدا ئاماژەی بەوە کردووە، بڵاوبوونەوەی ماددە ھۆشبەرەکان بە بازرگانیکردن و بەکارھێنانیشەوە گەیشتوەتە ئاستێکی مەترسیدار و ڕوبەڕوبوونەوەشی پێویستی بە ھاوکاری و پشتیوانی ھاوڵاتیان و لایەنە پەیوەندیدارەکانیشە.

راشیگەیاندووە، ھەرچەند پلانی جدی و تۆکمەیان داناوە بۆ گۆڕینی شێوازی روبەڕوبوونەوەی ماددە ھۆشبەرەکان، بەڵام ھێزە ئەمنییەکان بە تەنھا توانای لەسەدا سەدی ئەو ئەرکەیان نییەو پێویستە ھاوڵاتیان و لایەنە پەیوەندیدارەکانیش لە روبەڕوبوونەوەی ماددە ھۆشبەرەکاندا ھەمان رۆڵی ھێزە ئەمنییەکان ببینن.

ساڵح محەمەد عێراقی وەزیرەکەی سەدر رایگەیاندوە، لەماوەی رابردوودا چەندین جار مووشەک ئاراستەی ھەولێر و ئەنبار کران کە گرووپە چەکدارەکانی سەر بە لایەنەکانی ناو چوارچێوەی ھەماھەنگی کردوویانە، دواتر پەنایان بردە بەر سوتاندنی نەخۆشخانەکان و وێستگەکانی کارەبا و تەقاندنەوەی تاوەرەکان، تەنھا لە پێناو ئەوەی خۆیان بسەپێنن و رێگری بکەن لە پێکھێنانی حکومەتی زۆرینەی نیشتیمانی.

لە بەرامبەریشدا ھاوپەیمانی فەتح کە لایەنێکی ناو چوارچێوەی ھەماھەنگییە رایگەیاندوە، دوورکەوتنەوە لە دانوستان و گفتوگۆ دەبێتە ھۆی سوتاندنی شەقام و لە ناوبردنی عێراق بە یەکجاری، رەوتی سەدریش ئێستا ئەو رێگەیەی ھەڵبژاردووە و باوەڕی بە گفتوگۆ نەماوە و تەنھا کار بۆ فراوانکردنی قەیران و ئاڵۆزییەکان دەکات لە پێناو سەپاندنی خۆی دەستگرتن بەسەر عێراقدا.

باسم خەشان پەرلەمانتاری سەربەخۆ لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ڕایگەیاند، لەکاتێکدا لەگەڵ برایەکی بەرەو پارێزگای دیوانیە رۆیشتون، لە لایەن چەکدارانی سەر بە گروپی سەرایا سەلامەوە تەقەیان لێکراوە، بەڵام لەلایەن پاسەوانێکییەوە وەڵامیان دراوەتەوە و ڕزگاریان بووە و ھیچ زیانێکیان پێنەگەیشتووە، وتیشی، ئەگەر موقتەدا سەدر دەسەڵات بگرێتە دەست نەیارەکانی لە ناو دەبات، بۆیە بەردەوام دەبێت لە ڕوبەڕوبوونەوە و رێگریکردن لەو چاکسازییەی سەدر لە ژێر ھەڕەشەدا لە لایەنەکان دەیەوێت ئەنجامی بدات.

لەسەر ئەو ڕووداوەش ھۆزی بەرەکات و کەسوکارەکەی باسم خەشان گروپی سەرایا سەلامیان بە سەرایا غەدر ناوبردووەو رایانگەیاندووە، لایەنگرانی رەوتی سەدر شەڕ بە خانەوادەی ئال خەشان دەفرۆشن و ئەوەی گروپی سەرایا سەلامیش کردویەتی بەبێ وەڵام تێناپەڕێت.

وەک وەڵامێکی ناڕاستەوخۆ بۆ داواکارییەکی موقتەدا سەدر بە مەبەستی خۆپیشاندانی ملیۆنی کە ڕۆژی شەممەی داھاتووی دیاریکردوە، چوارچێوەی ھەماھەنگی شیعەکان لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوە کردووە، ئەوانەی لەسەر داوای چوارچێوەی ھەماھەنگی خۆپیشاندان دەکەن بۆ پشتیوانیکردن لەیاسا و دژی ئەوانەی یاسا پێشێل دەکەن، تەنیا بەشێکی زۆر کەمی لایەنگرانی چوارچێوەی ھەماھەنگین.

ڕاشیگەیاندووە، دەتوانن ھاوشێوەی رەوتی سەدر ھەڵسوکەوت بکەن بۆ زیاتر شێواندنی رەوشی نەخوازراوی ئێستای عێراق و خۆپیشاندانی دوو ملیۆنی بکەن نەک ملیۆنی، بەڵام پابەندن بە رێزگرتن لەدەستوور و یاسا و نایانەوێت کێشە و ئاڵۆزییەکان زیاتر فراوان ببێت، لەو باوەڕشدان وڵات بە خۆسەپاندن و زمانی ھەڕەشە بەڕێوەنابرێت.

ژمارەیەک لە پەرلەمانتاران ئیمزایان کۆکردۆتەوە و بە یاداشتێک ئاراستەی دەستەی سەرۆکایەتی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقیان کردووە و دەڵێن، حکومەتی کاربەڕێکەری عێراق بە سەرۆکایەتی (مستەفا کازمی) بە ئارەزوی خۆی ھەڵسوکەوت دەکات و کاروبارەکانی دەوڵەت بەڕێوە دەبات، ئەنجومەنی نوێنەرانیش وەک لایەنێکی چاودێری حکومەت پەکخراوە و ناتوانێت چاودێری کارەکانی بکات.

ڕاشیانگەیاند، بە پێویستی دەزانن جارێکی دیکە ئەنجومەنی نوێنەران کارابکرێتەوە و کۆبونەوەکانی دەستپێبکاتەوە بۆ ئەوەی پەرلەمانتاران بتوانن ئەرکەکەیان لە بواری یاسادانان و چاودێری کردنی حکومەت جێبەجێ بکەن.

موعین کازمی پەرلەمانتاری ھاوپەیمانی فەتح لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق رایگەیاند، کاتێک ناکۆکی لەسەر پرس و بابەتێکی نیشتیمانی و ستراتیژی دەبێت، پێویستە ھەموو لایەنەکان بە یەکەوە بڕیاری لەسەر بدەن و یەکلایی بکەنەوە، نەک تەنھا یەک یان دوو لایەن خۆیان بکەن بە خاوەنی پرسە نیشتیمانییەکان.

وتیشی، ئەنجامدانی ھەڵبژاردنی پێشوەخت و ھەڵوەشاندنەوەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دوو پرسی نیشتمانی و گرنگن و تایبەت نین تەنھا بە رەوتی سەدر و چوارچێوەی ھەماھەنگی شیعەکان، کە یەکێکیان داوای ئەنجامدانی بکات و ئەوی دیکەش رەتی بکاتەوە، بەڵکو پێویستە ھەموو لایەنەکان بەیەکەوە بڕیار بدەن لەسەر رەتکردنەوە یان ئەنجامدانی.

ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق پرۆژە یاسایەکی ئامادە کردوە، کە لە رێگەیەوە وڵاتانی ھاوکار و پشتیوانی تیرۆر ناچار و پابەند دەکات قەرەبووی ھەموو ئەو زیانە ماددی و گیانییانە بکەنەوە کە بەھۆی شەڕی دژ بە گروپی تیرۆریستی داعشەوە بە عێراق گەیشتووە، لەگەڵ ھاوکاریکردنی حکومەتی عێراق لە بنیاتنانەوەی سەرجەم ئەو ناوچە و شار و شارۆچکانەی بەھۆی شەڕ و کردەوە تیرۆیستییەکانی داعشەوە زیانیان بەرکەوتووە.

راشیگەیاندوە، لە ئێستادا چاوەڕوانی دەستپێکردنەوەی کۆبوونەوەکانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقن بۆئەوەی دەنگی لەسەر بدرێت و بکرێت بە یاسا و دواتر ئاراستەی لایەنە پەیوەندیدارە نێودەوڵەتییەکان بکرێت بۆئەوەی وڵاتانی ھاوکار و پشتیوانی تیرۆر جێبەجێی بکەن.

ھیشام روکابی بەڕێوەبەری نوسینگەی راگەیاندنی سەرۆکی دەوڵەتی یاسا لە تویتەر بڵاویکردەوە، نوری مالکی سەرۆکی دەوڵەتی یاسا بە ھیچ شێوەیەک محەمەد حەلبوسی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی لە ماڵەکەی خۆیدا دەرنەکردووە و رەفتاری لەو جۆرەش دوورە لە مالکییەوە. 

ھیشام روکابی وتیشی، بەشێک لە سەرچاوەکانی ھەواڵ ئەو دەنگۆیەیان بڵاوکردۆتەوە کە ناڕاستە، ھۆشداریشیدایە سەرچاوەکانی ھەواڵ لە بڵاوکردنەوەی ھەواڵی نادروست. 

لەلایەکی ترەوە سەرچاوە سیاسییەکانی عێراق بە عەرەبی جەدید-یان راگەیاندووە، چەند لایەنێکی ناو چوارچێوەی ھەماھەنگی فشاری زۆر لەسەر حەلبوسی دروست دەکەن بۆ کۆتاییھێنان بە داخستنی ئەنجومەنی نوێنەران و ئەنجامدانی دانیشتنێک، تایبەت بە دیاریکردنی سەرۆک کۆمار و راسپاردنی محەمەد شیاع سۆدانی بۆ پێکھێنانی حکومەت. 

"عەلاوی" لە چاوپێکەوتنێکی تەلەفزیۆنیدا رایگەیاند، رەوشی سیاسی ھیچ کاریگەرییەکی لەسەر دواکەوتن یاخود پەکخستنی پێدانی مووچە بە ھاووڵاتیان درووست نەکردووە. 

سەبارەت بە پڕۆژە یاسای بودجەش، عەلاوی وتی، ئەگەر بەبێ پەسەندکردنی پڕۆژە یاسای بودجە بچنە ساڵی ٢٠٢٣ەوە، ئەوا بەپێی بودجەی ساڵی ٢٠٢١ خەرجییەکان دەکەن، کە لەڕێیەوە دەتوانن ١٠٠ بۆ ١٢٠ ترلیۆن دینار بۆ خەرجییەکان تەرخان بکەن. ئاماژەی بەوەشکرد، بەبێ بوونی بودجە حکومەت ناتوانێت پڕۆژە و وەبەرھێنانی نوێ ئەنجام بدات. 

ئەنجومەنی باڵای دادوەریی عێراق، لە راگەیاندراوێکدا ئاماژەی بەوەکرد، کۆکن لەگەڵ موقتەدا سەدر کە خراپی رەوشی سیاسی ئەنجامی پێشێلکارییە دەستوورییەکانە بۆ تەواوکردنی پێکھێنانی دەسەڵاتە دەستوورییەکان، بە ھەڵبژاردنی سەرۆک کۆمار و سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران و پێکھێنانی حکومەت بەپێی دەستوور، کە ئەوەش پەسەند نییە و پێویستە چارەسەر بکرێت و رێگە بە دووبارەبوونەوەی نەدرێت، بۆئەوەش پێشنیازی ھەمووارکردنەوەی ھەندێک ماددەی دەستووریان کردووە. 

ئەنجومەنی باڵای دادوەری، لەبارەی داواکارییەکەی موقتەدا سەدر، رایگەیاند، دەسەڵاتی ھەڵوەشاندنەوەی ئەنجومەنی نوێنەرانیان نییە، راشیگەیاند، ئەنجومەنی باڵای دادوەری، بەیەک دووریی لە ھەمووان دەوەستێت، بۆیە داوا لە ھەموو ھێزە سیاسیەکان و راگەیاندنەکان دەکەن، دادگا تێکەڵی ململانێ سیاسیەکان نەکەن.

 

سەرچاوەیەکی خۆجێیی لە پارێزگای حەسەکەی ڕۆژئاوای کوردستان، ئاشکرایکرد، زیاتر لە ٦٢٠ کەسی ھەڵگری ڕەگەزنامەی عێراقی لە کەسوکارەکانی داعش، کە لە کەمپی ھۆڵی سوریا دەستبەسەرکرابوون، کەمپەکەیان بەرەو عێراق بەجێھێشتووە و لەژێر چاودێری چڕی ھێزە ئەمنییەکان دەگەیەندرێنە کەمپی جەدعە لە باشوری شاری موسڵ.

بە گەیشتنەوەی ئەو ژمارەیە لە کەسوکارەکانی داعش بۆ عێراق، کاروانی چوارەمی گواستنەوەی کەسوکارە عێراقییەکانی تیرۆریستانی داعش کۆتایی دێت، لە سەرەتای ئەمساڵەوە سێ کاروانی خێزان و کەسوکارەکانی داعش لە کەمپی ھۆڵەوە گەڕێندراونەتەوە بۆ عێراق، کە ژمارەیان دەگاتە زیاتر لە ٢٨ ھەزار و ٨٠٠ کەس.

 

بە پێی ئەو بەڵگەنامانەی بڵاوکراونەتەوە، "نسار روبەیعی" ئەمینداری گشتی کوتلەی سەدر سکاڵایەکی یاسایی دژی سێ سەرۆکایەتییەکەی عێراق پێشکەش کردووە، داواشی کردووە سەرۆک کۆمار ناچار بکرێت وادەیەک بۆ ھەڵبژاردنی پێشوەخت دیاری بکات، بە پێی ماددەی ٦٤ی دەستور. 

ئەمینداری گشتی کوتلەی سەدر لە سکاڵاکاندا داوای ھەڵوەشانەوەی خولی پێنجەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقیشی کردووە. 

دەقی پەیامەکە...

فەخامەتی عەبدولفەتاح سیسی، سەرۆک کۆماری میسر

بە داخ و خەمێکی قووڵەوە، رووداوی دڵتەزێنی ئاگر کەوتنەوە لە کەنیسەی ئەبو سەیفین مان بیست کە بووە ھۆی گیانلەدەستدان و بریندار بوونی ژمارەیەک ھاووڵاتی سڤیل.

بەم بۆنە خەمبارەوە، بە ناوی خۆم و گەلی عێراقەوە، پرسە و سەرەخۆشیتان ئاڕاستە دەکەم و داواکارین لە یەزدانی مەزن کۆچکردووەکان بەر رەحمەتی خۆی بخات و ھەرچی زووە شفای بریندارەکان بدات، ھەروەھا سەبووری و دڵنەوایی ببەخشێتە کەسوکاری قوربانیان، ھاوکات بەرێزتان و گەلی میسری لە ھەموو ناخۆشییەک بپارێزێت و ھەمیشە تەندروست باش بن.

د. بەرھەم ساڵح 
سەرۆک کۆماری عێراق

(تورکی عەتبی) سەرکردەی چوارچێوەی ھەماھەنگی شیعەکان رایگەیاند، ھەموو لایەنە سیاسییەکان بەبێ جیاوازی پێیانوایە پەکخستنی دانیشتنەکانی ئەنجومەنی نوێنەران لەبەرژەوەندی عێراقدا نیە، لەکاتێکدا دەیان پرۆژەیاسا لە چاوەڕوانیدان دەنگیان لەسەر بدرێت، لەوانەش پرۆژەیاسای بودجە کە بە بڕبڕەی پشتی ژێرخانی ئابوری وڵات دادەنرێت و میکانیزمێکە بۆ پشتیوانیکردنی ملیۆنان ھاووڵاتی.

وتیشی،  لایەنەکان سەبارەت بە بیرۆکەی ئەنجامدانی کۆبوونەوەی ئەنجومەنی نوێنەران لە دەرەوەی باڵەخانەی ئەنجومەنەکە گفتوگۆیان کردووە و ئەگەر گەمارۆدانی ئەنجومەنی نوێنەران بەردەوام بێت و گۆڕانکاری لە رەوشەکەدا روونەدات، ئەگەری زۆرە لایەنەکان پەنا بۆ ھەنگاوێکی لەو جۆرە ببەن.