مەیاحی لە لێدوانێکدا ئاماژەی بەوەکرد، ناردنی پرۆژەیاسای بودجە بۆ ئەنجومەنی نوێنەران زۆر دواکەوتووە، ئەوەش حکومەت ناچار دەکات پەلە بکات لە ناردنی پرۆژەکە بۆ ئەنجومەنی نوێنەران بە مەبەستی تێپەڕاندنی.

وتیشی، تەوافوقی سیاسی بۆ تێپەڕاندنی پرۆژەیاسای بودجە لەناو ئەنجومەنی نوێنەراندا یەکلاکراوەتەوەو بەھۆی نەبوونی بودجە لە ساڵی ٢٠٢٢ ناچارن ئەمساڵ دوای نەخەن.

بەوتەی بەنگین رێکانی وەزیری ئاوەدانکردنەوە ھەفتەی داھاتوو پرۆژەیاسای بودجە لە ئەنجومەنی نوێنەران پەسەند دەکرێت و رەوانەی ئەنجومەنی نوێنەران دەکرێت.

 لەسەر پشکی ھەرێمی کوردستانیش رێککەوتنی سەرەتایی کراوەو بە ١٢.٦٧ % دیاریکراوەو چاوەڕواندەکرێت لە دوو رۆژی داھاتوودا رێککەوتنی کۆتایی لەسەر بکرێت.

عامر جابری بەڕێوەبەری راگەیاندنی دەستەی کەشناسی عێراق بە ئاژانسی فەرمی عێراقی راگەیاند، پێشبینی دەکرێت لە چەند رۆژی داھاتوودا شەپۆلی بارانبارین ناوچەکانی ناوەڕاست و ھەرێم بگرێتەوە.

ئاماژەی بەوەشکرد، ئەم مانگە گۆڕانکاریی کەشوھەوا بەخۆوە دەبینێت، ھیچ ئاماژەیەکی پێشوەختە نییە بۆ کۆتایی ھاتنی وەرزی زستان، بەرزبوونەوەی پلەی گەرما مانای کۆتایی ھاتنی زستان نییە و وەرزی بەھار لە عێراق دوای ٢٠ ی ئازار دەستپێدەکات.

سودانی لە چاوپێکەوتنێکی تەلەفزیۆنیدا ئاماژەی بەوەکرد، ھیچ مەرجێکیان بەسەردا نەسەپێنراوە، لەلایەن ئەمریکا و ھیچ وڵاتێکی دیکەوە.

ئاماژەی بەوەشکرد، لەئێستادا گەندەڵی ئاڵنگاری یەکەمی بەردەم دەوڵەتە نەک داعش.

سەرۆک وەزیرانی عێراق جەختیکردەوە، پێشێلکارییە دەرەکییەکان بۆ سەر عێراق رەتدەکەنەوە، ھەڵوێستی فەرمی و رونیان لەو بارەیەوە راگەیاندووە.

د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عێراق لەمیانەی بەشداریکردنی لە لوتکەی وڵاتانی بێلایەن بۆ قۆناغی دوای کۆرۆنا لە ئازەربایجان رایگەیاند، عێراق ئێستا بە رەوشێکی جێگیریی تایبەتی لەسەر ئاستی سیاسی و ئابووری و ئەمنیدا تێدەپەڕێت.

ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد، قەبارەی ھەلی وەبەرھێنان دوای پەسەندکردنی پڕۆژەیاسای بودجە دێتەدی.

د. لەتیف رەشید راشیگەیاند، عێراق ئامادەیە ڕۆڵی بونیادنەر لە گۆڕەپانی ناوچەیی و نێودەوڵەتیدا بگێڕێتەوە بۆ دروستکردنی ھەماھەنگی نێودەوڵەتی و پابەندبوون بە پەیماننامە نێودەوڵەتییەکان.

وتیشی، عێراقی نوێ ئاواتەخوازە ھێزێکی یەکگرتوو بێت بۆ نیەت پاکی و پردێک لە نێوان زلھێزەکانی ناوچەکە و دروستکردنی کۆدەنگی لەسەر ڕووبەڕووبوونەوەی ئاستەنگە ھاوبەشەکان.

سەبارەت بە پەیوەندییەکانی نێوان ھەرێم و بەغدادیش راگەیاند، عێراق شایەتحاڵی بەھێزبونی پەیوەندییەکانی نێوان حکومەتی فیدراڵ و حکومەتی ھەرێمی کوردستانە، پێویستە بەوەیە پێکەوە کاربکەن بۆ چەسپاندنی ئاشتی و سەقامگیری.

وەزارەتی نەوتی عێراق لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوە کردووە، لە مانگی شوباتی رابردوودا ٩٢ ملیۆن و ٢٥٥ ھەزار و ٦١٠ بەرمیل نەوتی فرۆشتووە کە تێکڕای رۆژانە لە مانگی رابردوودا دەکاتە سێ ملیۆن و ٢٩٥ ھەزار بەرمیل و ھەر بەرمیلێک نەوتیش بە ٧٦ دۆلار و ٧٥ سەنت فرۆشراوە.

ئاماژەی بەوەشکردووە، کۆی داھاتی نەوت لەمانگی شوباتی رابردوودا حەوت ملیار و ٨١ ملیۆن دۆلار بووە.

راشیگەیاندووە، مانگی رابردوو لە کێڵەگە نەوتییەکانی ناوەڕاست و باشووری عێراقەوە ٨٩ ملیۆن و ١٤٠ ھەزار و ٤٤٨ بەرمیل نەوت ھەناردە کراوە و لە کێڵەگە نەوتییەکانی کەرکوکیشەوە لە رێگەی بەندەری جەیھانی تورکییەوە دوو ملیۆن و ٨٣٤ ھەزار و ٣٩٣ بەرمیل نەوت ھەناردەی دەرەوە کراوە.

عەتوان عەتوانی رایگەیاند، کۆی قەبارەی بودجە دەگاتە ١٦٠ ترلیۆن دینار، ٦٠ ترلیۆن دینار کورتھێنانی ھەیە و نرخی بەرمیلێک نەوتیش بە ٦٥ دۆلار ھەژمارکراوە.

ناوبراو ڕاشیگەیاند، پرۆژەیاسای بودجە لەکۆتایی ھەفتەی داھاتوودا دەگاتە ئەنجومەنی نوێنەران، لەدوای کۆتاییھاتنی یەکجارەکی دانووستانەکان لەگەڵ ھەرێم.

بە وتەی سەرۆکی لیژنەی دارایی، دانوستانەکانی دوێنێ ئەرێنی بوون و لەو بڕوایەدایە ھەرێم لە فرۆشتنی نەوتەکەی بڕێک پارە رادەستی بەغداد دەکات، دواتریش ھەمووان روو لە پابەندبوون بە بڕیاری دادگای فیدراڵی دەکەن.

پێشتریش فارس عیسا سەرۆکی نوێنەرایەتی حکومەتی ھەرێم، لە بەغداد بە کوردسات نیوز رایگەیاند، لەسەر بودجەی گشتی ساڵی ٢٠٢٣، ھەرێم و بەغداد گەیشتونەتە رێککەوتنی سەرەتایی، بەڵام کاتی ماوە بۆ ئەوەی بگەنە ڕێککەوتنی کۆتایی. باسیلەوەشکرد، بە بڕیاری سیاسی پشکی ھەرێم کەمکراوەتەوە بۆ ١٢.٦٧.

ئەمینداری گشتی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق، لە نوسراوێکدا بڵاویکردووەتەوە، پاڵپشت بە راسپاردەکانی لیژنەی باڵای پەیوەندیدار بە چاودێریکردنی جێبەجیێکردنی یاسای زمانە رەسمییەکان، دەبێت لەسەر تابلۆکانی ناوەوە و دەرەوەی فەرمانگە حکومییەکانی پارێزگای کەرکوک، ھەر چوار زمانی پێکھاتەکانی شارەکە بەکاربھێندرێت. 

ئەوەشخراوەتەڕوو، جگە لە زمانی عەرەبی، دەبێت وەزارەتی پەروەردە پڕۆگرامی خوێندن بە زمانەکانی کوردی و تورکمانی لە خوێندنگەکان چاپبکات، کە خوێندن تیایاندا بەو دوو زمانەیە. ھەروەھا مامۆستای تایبەت بە زمانی کوردی و سریانی و تورکمان بۆ ئەو خوێندنگانە دابینبکرێت.

ھەروەھا رایگەیاندووە، دەبێت ئەو بڕیارە کارگێڕییانەی لەلایەن وەزارەتی پەروەردەی حکومەتی ھەرێمی کوردستانەوە، بۆ پارێزگای کەرکوک دەردەچن، بە زمانی عەرەبی و کوردی بن. 

ھەروەھا زمانی کوردی، لە کۆمپیوتەرەکانی بەڕێوەبەرایەتییەکانی پاسپۆرت و باری شارستانی و نشینگە لە پارێزگای کەرکوک و پارێزگا تێکەڵەکان زیادبکرێن، نوسراوی فۆرمەکانیش لە فەرمانگە و دامودەزگا حکومییەکانی پارێزگای کەرکوک، بە ھەردوو زمانی عەرەبی و کوردی بن.

ئەو بڕیارە لەکاتێکدایە، بەبڕیاری راکان جبوری پارێزگاری بە وەکالەتی کەرکوک، زمانی کوردی لەسەر تابلۆ و فەرمانگەکان قەدەغە و سنورداردەکرا.

ئیڤان فایەق، وەزیری کۆچ و کۆچبەرانی عێراق رایگەیاند، ھەزار و ٦٣٧ ئاوارە کە دەکاتە ٣٠١ خێزان، لە کەمپی ئاشتی لە پارێزگای سلێمانییەوە گەڕاونەتەوە زێدی خۆیان، لە پارێزگاکانی سەڵاحەدین و ئەنبار و نەینەوا و دیالە و بەغداد.

وەزیری کۆچ و کۆچبەرانی عێراق راشیگەیاند، گەڕانەوەی ئەو کۆچبەرانە لە چوارچێوەی تەواوکردنی پڕۆگرامی سەقامگیرکردنەوەی خێزانە ئاوارەکانە، ھەروەھا ھەماھەنگی تەواو لەگەڵ ھێزە ئەمنییەکان و حکومەتە ناوخۆییەکان کراوە و رەزامەندی لەسەر گەڕانەوەیان دراوە. 

بۆ یەکەمجار لە دوای شەش ساڵ، گۆتێرێس بە سەردانێک گەیشتە بەغداد و لەلایەن فوئاد حسین وەزیری دەرەوەی عێراق پێشوازی لێکرا.

لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا، گۆتێرێس متمانەی خۆی بە توانای عێراقییەکان دووپاتکردەوە و رایگەیاند، عێراقییەکان دەتوانن لە رێگەی دیالۆگی کراوە و گشتگیر بەسەر ئاڵنگارییەکاندا سەرکەون.

پشتیوانی خۆشی بۆ ھەوڵەکانی حکومەتی عێراق، بە مەبەستی گەڕاندنەوەی ئاوارەکان دووپاتکردەوە و ھیوای خواست عێراق داھاتوویەکی ئارام و گەشەکردووی ھەبێت و ببێتە خاوەنی دامەزراوەی دیموکراسی بەھێز.

ھەروەھا ستیڤان دوجاریک، وتەبێژی ئەمینداری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان رایگەیاند، ئامانج لە سەردانەکەی گۆتێرێس بۆ بەغداد، دەربڕینی ھەماھەنگی و ھاودەنگییە لەگەڵ گەل و دامەزراوە دیموکراسییەکان و دووپاتکردنەوەی پشتیوانی نەتەوە یەکگرتووەکانە بۆ  عێراق لە ھەوڵەکانی بەھێزکردنی ئاشتی و بنەماکانی مافەکانی مرۆڤ.

رونیشیکردەوە، گۆتێرێس لە بەغداد لەگەڵ سێ سەرۆکایەتییەکە و نوێنەری رێکخراوەکان و کارمەندانی نەتەوە یەکگرتووەکان کۆدەبێتەوە و رۆژی پێنجشەممەش کەمپێکی ئاوارەکان لە ھەرێمی کوردستان، بەسەردەکاتەوە و دواتریش سەردانی ھەولێر دەکات.

خالید شیمال، وتەبێژی وەزارەتی سەرچاوەکانی ئاوی عێراق رایگەیاند، پرسی کەمبوونەوەی ئاو لەعێراق بووەتە مەترسی و وەزارەتەکەشی ئاوی بەنداوەکانی دوکان و دەربەندیخان و موسڵی بە ئاراستەی روباری دیجلە بەرداوەتەوە بە مەبەستی بەرزکردنەوەی ئاستی ئاوی رووبارەکە و بەردەوامیشن لە نەھێشتنی زیادەڕەوییەکان بۆئەوەی ئاو بەشێوەیەکی یەکسان بگاتە سەرجەم ناوچەکانی عێراق بەتایبەتیش پارێزگانی بەسرە و میسان و موسەننا و زیقار.

ئاماژەی بەوەشکردوە، محەمەد شیاع سودانی داوایکردووە ھەموو ئامادەکارییەک بکرێت بۆ دەستپێکردنەوەی دانوستان و گفتوگۆ لەگەڵ تورکیا و سوریا و ئێران.

لەلایەکی تریشەوە لیژنەی کشتوکاڵی ئەنجومەنی نوێنەران رایگەیاند، لەسەر دواین گۆڕانکاری و پێشھاتەکانی تایبەت بە دۆسێی ئاو لە عێراق، وەزیری سەرچاوەکانی ئاو بانگھێشت دەکەن.

محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عێراق لە کۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیران رایگەیاند، پێویستە وەزیر، لێپرسراو و بەڕێوەبەرە گشتییەکان لە رووی مەیدانییەوە ئامادەبن بۆ چارەسەرکردنی سەرجەم کێشەکان، کاتێکیش کەسێک دەبێتە وەزیر یان ھەر پۆستێکی حکومی وەردەگرێت، نابێت پەیوەندی بە لایەنە سیاییەکانەوە بمێنێت.

 وتیشی، پێویستە ھەموو وەزارەتەکان سەرجەم رێنماییەکانی ئەم دواییەی تایبەت بە خانەنشینان جێبەجێ بکەن.

سەرۆک وەزیرانی عێراق جەختیشیکردەوە، ھیچ ئاماژەیەکی سەرەتایی لە وەزیرەکانی کابینەی حکومەتەکەی نەبینیووە بۆ روبەڕوبوونەوەی گەندەڵی بە پێی کارنامەی حکومەت.

عەقیل فەتلاوی، پەرلەمانتاری ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق کە نوری مالکی سەرۆکایەتی دەکات رایگەیاند، زۆربەی لایەنە سیاسییە دیار و سەرەکییەکانی عێراق کوتلە گەورەکانی ئەنجومەنی نوێنەران ھیچ کێشە و ناکۆکییەکیان لەسەر تێپەڕاندن و پەسەندکردنی ھەموارکردنەوەی یاسای ھەڵبژاردنەکان نییە، ھەموویان کۆکن لەسەرئەوەی ئەنجومەنی نوێنەران دەنگی لەسەر بدات و پەسەندی بکات.

وتیشی، لەکۆی سەرجەم ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەران، لەسەر داوای تەنھا ٥٤ پەرلەمانتار، دەنگدان لەسەر ھەموارکردنەوەی یاسای ھەڵبژاردنەکان دواخراوە بۆ رۆژی شەممە، کەئەوەش تەنھا بۆ موجامەلە و رازیکردنی ئەو ژمارە کەمەی پەرلەمانتاران و ھەندێک لایەنی سیاسییە.

مەزھەر محەمەد ساڵح بە ئاژانسی فەرمی عێراقی راگەیاند، دەسەڵاتی نەختینەیی عێراق بەوپەڕی لێھاتووییەوە مامەڵە بە یەدەگی بیانییەوە دەکات.

دەشڵێت، نیوەی دراوی یەدەگی عێراقی دۆلاری ئەمریکییە و لە %٥٠ کەی تری یەدەگی بیانی پێک دێت لە پاوەن و یۆرۆ و یوانی چینی و یەنی ژاپۆنی.

بەڕێوەبەرایەتی پۆلیسی پارێزگای نەینەوا لە راگەیەنراوێکدا رایگەیاند، ھێزێکی سەر بە بەڕێوەبەرایەتی کاروباری بازگە و رێگە دەرەکییەکانی پۆلیسی پارێزگای موسڵ، توانیویانە ڕێگە لە بەقاچاخ بردنی ١٦٢ ھەزار دۆلار بۆ دەرەوە بگرێت، کەسێکیش بە تۆمەتی پێشێلکردنی ڕێکارەکانی بانکی ناوەندی بۆ کۆنتڕۆڵ کردنی دۆلار دەستگیرکراوە.

راشیگەیاندوە، راپۆرتی رەسمی دەستبەسەرداگرتنی ئەو بڕە پارەیە، لەگەڵ تۆمەتبارەکە ڕادەستی بەڕێوەبەرایەتی کۆنترۆڵکردنی تاوانی ڕێکخراو کراوە  بۆ ئەوەی ڕێکاری یاسایی بەرامبەر بگیرێتەبەر.

کازم عەلی سەرکردە لە ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا، کە نوری مالکی سەرۆکایەتی دەکات رایگەیاندووە، فرەبازنەیی زیانێکی زۆر بە دەنگدەر دەگەیەنێت و نابێتە ھۆی دەرچوونی پەرلەمانتارێک کە نوێنەری راستەقینەی گەل بێت، ئەوانەشی ئێستا پەرلەمانتارن بە ھەموویان نوێنەرایەتی دوو ملیۆن دەنگدەر ناکەن و ھۆکارەکەشی فرەبازنەییە.

ناوبراو ئاماژەیبەوەداوە، فرەبازنەیی نادادپەروەری و ستەمێکی گەورەی لە دەنگدەران کردووە، بە تایبەتی لە سنوری پارێزگای کەرکوک کە فرەپێکھاتەیە، بۆیە دەوڵەتی یاسا دژی فرە بازنەییە و رەتیدەکاتەوە، جەختیشیکردوەتەوە، پێویستە بەپەلە رێککەوتن لەسەر شێوازی بەڕێوەچوونی ھەڵبژاردن بکرێت و ھەموو لایەنەکان ھەڵوێستی خۆیان ئاشکرابکەن، پێش ئەوەی لە ئەنجومەنی نوێنەران دەنگی لەسەر بدرێت.